Ook gemerkt? Opvallende afwezigen op het WK zijn de grote Oost-Europese landen. Geen Rusland, Polen, Tsjechië, Oekraïne, Roemenië en andere Bulgarijes. Wat is er loos aan de andere kant van de Elbe en de Donau?

Hoe zou het zijn met het voetbal in Oost-Europa? Slecht, op het eerste gezicht. Geen van de traditionele voetballanden is present in Zuid-Afrika, de toeschouwersaantallen lopen terug, er is vaak sprake van corruptie en geweld en zelfs in het tot voor kort financieel bloeiende Rusland staat het water veel clubs aan de lippen. “Het wegvallen van de politieke steun, de verandering van het economisch systeem na het communisme, de zaak- Bosman met zijn vrijheid van spelers die plots niet meer tot hun 28e in eigen land moesten blijven, de Champions League. Het viel allemaal samen op hetzelfde moment en dat was van het goeie te veel”, meent de Brit Jonathan Wilson. De auteur en columnist verdiepte zich de voorbije jaren in het voetbal in Oost-Europa. Hij schreef er een boek over, Behind the Curtain (Achter het Gordijn), en publiceert regelmatig in The Guardian over de materie. We zochten hem op in een buitenwijk van Londen.

Slovenië is een land dat heel veel belang hecht aan sport, en daarnaast heb je Slowakije en Servië op het WK. Maar de grote landen gaan niet. Zie jij redenen?

Jonathan Wilson: “Ik denk dat elk land een ander verhaal is.”

Oké, laten we beginnen met de ‘moederstaat’: Rusland.

“Zij hadden er altijd bij moeten zijn. Ze zaten wel in een moeilijke groep met Duitsland. Er zijn later wat verhalen verschenen over spelers die voor een match uit zijn geweest, maar die geloof ik eerlijk gezegd niet. De laatste jaren is een deel van het team wat uitgewaaierd over Europa, ik vermoed dat dat ten koste is gegaan van de samenhorigheid. Maar zelfs dan had Rusland in de barrages nog moeten winnen van Slovenië. Anderzijds, misschien klikte het niet tussen Hiddink en de spelers van Rubin Kazan. Het is wat raar, allicht bleef hij liever in zijn hotel in Moskou.”

Kortom: er is geen probleem met het Russische voetbal?

“Er zijn veel problemen in het Russische voetbal. De boom time is voorbij. Na de politiek kwamen de oligarchen met veel geld. Dat gaf Rusland een mentale boost. Maar nu staan ze voor een aantal problemen. Eén: er is geen geld meer, maar dat is een algemeen probleem in Europa. En twee: ze moeten nu zien dat de jongeren die uit de jeugd komen, goed omringd worden en, als ze naar het buitenland trekken, niet verloren gaan. Arshavin voelt zich in Londen heel goed, dat is al een eerste stap. Maar vaak is het voor jonge Russische voetballers nog een probleem. Onlangs zag ik een speler terug die ik interviewde toen hij twintig was. Hij zei toen: ‘Ik hou van Rusland, ik haat het om Rusland te verlaten, maar ik weet dat dit op mijn 25e moet, om beter te worden. Eigenlijk wil ik niet gaan. Mijn hele familie is hier, ik spreek de talen niet en ik wandel graag langs orthodoxe kerken, en die zijn er niet in West-Europa.’ Igor Akinfeev ( keeper van CSKA Moskou, nvdr) zegt: als ik op trainingskamp ben in Turkije of Duitsland, ben ik na veertien dagen fysiek haast ziek van heimwee. Voor een niet-Rus is dat moeilijk te vatten. Ik zie zo veel mensen, niet alleen sporters, ook acteurs en zangers, die pieken en daarna verdwijnen. Rusland zorgt niet goed voor dat soort mensen, die misschien alcoholisten worden en sterven in armoede.”

Hebben de oligarchen het verlies van de staatssteun voldoende goedgemaakt?

“Ik denk van wel. Clubs blijven natuurlijk wel afhangen van een externe bron. Vroeger van de politiek, nu van zakenlui. Eigenlijk hetzelfde, want zaken zijn politiek. Een van de redenen waarom RomanAbramovich zo hevig in jeugd investeerde, is omdat het politiek verstandig is. Wat geld teruggeven aan het land en de mensen waar hij het haalde. Er is ook rechtstreekse politieke druk. Als clubs dreigen te verdwijnen, worden de oligarchen op de man af gevraagd om ze te redden.”

Corruptie

Is met Zenit Sint-Petersburg en Rubin Kazan de macht verschoven? Niet alle heil komt uit Moskou.

“Als je nu naar Moskou gaat, geloven ze in een samenzwering. Iets verrassends kan nooit zomaar gebeuren, geloven ze daar. Op een dag zat ik in Moskou in een sportcafé naar Chelsea-Fulham te kijken. Fulham maakte een paar minuten voor tijd gelijk, waarna Chelsea alsnog scoorde. Mijn reactie was: leuk, spannend. Hun reactie was: zie je wel, het Engelse voetbal is ook corrupt. Het leuke van voetbal is dat het onvoorspelbaar is, maar als je stopt met dat te geloven, is er niks meer over. Als Zenit Europees met 4-0 van Bayern wint, is dat voor de Moskovieten verdacht. En als je met die instelling naar de beelden kijkt, kan je ook dingen vermoeden, maar dat is interpretatie. Sommigen zeggen dan ook dat Rubin kampioen werd omdat het bepaalde mensen goed uitkwam, zodat de islamieten ‘aan boord’ bleven. Toen Zenit op de titel afstevende, zei iedereen: ach Poetin is van Sint-Petersburg … Misschien is er wel een politiek kantje aan, maar toch is het goed: ploegen buiten Moskou moesten vroeger veel obstakels overwinnen. Die lijken nu te verdwijnen. Ik denk niet dat er wordt gefikst ten voordele van de ploegen van buitenaf, er wordt alleen niks meer gefikst ten voordele van de ploegen uit Moskou. In het enorme rijk dat Rusland nog is, beseffen de mensen nu dat er meer is dan Moskou.”

Uit je boek blijkt ook een andere zorg: de toeschouwersaantallen kelderen. Overal.

“In Rusland zijn ze historisch laag, gemiddeld 12.000 toeschouwers in eerste klasse, en dat verlies wordt niet gecompenseerd door reclame of een televisiecontract. Ik versta waarom het Servische voetbal geen volk lokt, want hun voetbal is waardeloos, maar het Russische is vrij goed. Misschien is een verklaring dat de stadions verschrikkelijk zijn. Betonnen shit holes.

“Vroeger was er wel een grote traditie om te gaan, maar die is min of meer gestopt in 1990. Als je familie werkte voor de autofabriek van Zil, ging je naar Torpedo kijken. Die directe link tussen werk en club verdween.

“Bijkomend probleem: de veiligheid. Er is heel veel geweld in het stadion, maar ook op de metro. Het is in Rusland erger dan in het Engeland van de jaren tachtig, vind ik. Spartak Moskou is het Manchester United van Rusland, maar brengt slechts 10 à 15.000 man op de been. Terwijl ze goed zijn, met Brazilianen die leuk voetbal brengen. Misschien is Rusland gewoon niet langer gek op voetbal. Zoals Polen misschien ook geen echte voetbalnatie is.”

Polen heeft inderdaad niet zo gek veel voetballers.

“Hier doen statistieken hun intrede. Wij verkijken ons daarop. Polen was een grote natie in de jaren zeventig, en kwalificeerde zich vervolgens lange tijd niet. En zo ging het op en neer, eigenlijk is Polen maar een ‘gemiddeld’ voetballand. Engelsen zijn totaal geobsedeerd door voetbal, Polen niet. Het is ook lastig om er te voetballen, er is weinig groen in de steden en je vindt er amper kleine pleintjes waar je met vijf tegen vijf kan voetballen.

“Ik ben benieuwd wat het EK in 2012 bij hen gaat losmaken. Ze gaan er allerlei kunstvelden maken. Er glipt echter veel talent door de mazen van het net. Wat in Duitsland of Oekraïne kan, moet in Polen ook mogelijk zijn. Als 2012 niks teweegbrengt in Polen, hebben zij geen kans meer. In tegenstelling tot Rusland heeft de industrie hier de zaak niet overgenomen.”

Speelt ook het spook van de corruptie niet? In 2007 brak een schandaal los.

“Dat is een heel nare kant van het Poolse voetbal, met destijds meer dan 200 arrestaties. De impact van dat schandaal op korte termijn is ongelooflijk negatief. Zoals in het wielrennen. Wie wint, zit aan de doping, denken de mensen. In Polen denken ze: wie wint, heeft de wedstrijd gekocht. Maar dat probleem hebben ze ook in Oekraïne. In Polen hebben ze het niet genegeerd, dat is wel weer goed.”

De erfenis van Valeri

Zal 2012 ook voor Oekraïne goed zijn? Er wordt getwijfeld of het land het aankan.

Platini heeft zijn twijfels en ik heb die ook. Toen ik naar de opening van het nieuwe stadion in Donetsk ging, waren er in de stad 573 hotelkamers beschikbaar. Het stadion telt 52.000 plaatsen, dat is ongeveer 100 mensen voor een kamer. Ik vrees dat het niet gaat lukken … Als je dat zegt, lachen ze het weg. Straks kunnen mensen logeren in privéhuizen, jeugdlogementen, studentenhuizen, … Zie jij dat de gemiddelde fan, journalist, speler of official doen? Ach, na de wedstrijd, hoor je ook, sturen we de fans wel met het vliegtuig naar Mariupol. 20 tot 30.000 fans na een wedstrijd op het vliegtuig krijgen, beseffen ze wel wat voor operatie dat is?”

En het voetbal in Oekraïne?

“Shakhtar is een fantastisch team, Lucescu een grote coach. Dynamo Kiev heeft een goed team. In 2000 kwam er een nieuwe voorzitter van de voetbalbond, HryhoriySurkis. De man heeft vele tekortkomingen, maar wat één ding betreft, zit hij helemaal juist: de nadruk op de jeugdwerking. Dat merk je aan de resultaten in Europese kampioenschappen. Misschien was het voor nu nog wat vroeg, en zelfs voor 2012, denk ik, maar er is veel potentieel. Ik vermoed dat ze in 2014 nog sterker zullen zijn, al kan met de steun van het publiek ook al veel in 2012. Mocht ik in de plaats van de bondsvoorzitter zijn, ik zou de leiding van de nationale ploeg in handen van Shevchenko geven. Het is mooi dat hij nog wil doorgaan als speler bij Kiev tot 2012, maar wijs vind ik het niet. Hij is niet langer goed genoeg.”

Dé coach van het Sovjetvoetbal was een Oekraïner: Valeri Lobanovsky. Is hij nog aanwezig?

“Zeker. Ik heb het gevoel dat ze daar bij het nemen van een beslissing nog allemaal denken: wat zou Valeri daarvan vinden? Het geniale van die man was dat hij blééf evolueren. Alex Ferguson doet dat ook, een ploeg ontmantelen, als hij denkt dat die zijn beste tijd heeft gehad. Toen Lobanovsky stierf, heeft het voetbal in Oekraïne lange tijd stilgestaan. Pas toen buitenlanders, niet uit de school van Lobanovsky, er sportief aan het roer kwamen, zijn er dingen veranderd. De Roemeen Lucescu bij Shakhtar, Dynamo Kiev heeft met Gazzajev een Russische coach.

“Ik hoop wel dat de mensen die onder Lobanovsky werkten nog steeds in het labo in Kiev bezig zijn. Niet alleen werken op standaardsituaties, ook het fysiek en mentaal testen van spelers. Die invloed heeft Lobanovsky ook in Rusland gehad, al zullen ze dat daar nooit erkennen.”

Geweld en nostalgie

Kunnen we Hongarije omschrijven als: dromen van het verleden levert niks op?

“Exact. Alles wordt er vergeleken met de grote ploegen uit het verleden en alles wat nu komt, is nooit meer zo goed. Dus draait iedereen er het hoofd weg van voetbal, omdat het te pijnlijk is. Ik weet zelf ook niet hoe je dat moet oplossen, Puskas zal er altijd klinken als naam. Bulgarije zal ook altijd iets hebben met het team van 1994 ( halvefinalist in de VS, nvdr). Ze hadden zoveel geluk tegen Frankrijk in de laatste kwalificatiewedstrijd. Twee spelers, Luboslav Penev en EmilKostadinov, hadden voor die wedstrijd ( die Bulgarije in de slotfase met 1-2 won, zodat zij naar de VS gingen en niet de Fransen, nvdr) geen visum. Vergeten aan te vragen. Borislav Mikhailov keepte toen bij Mulhouse en die kende sluipwegen langs de grens. Zo zijn die het land in geraakt. Misschien is dat verhaal overdreven, maar er was iets freaky aan die ploeg.”

Hoe is het voetbal er nu?

“Een ramp. Zoals veel in dat land, dat ongelooflijk corrupt is. De maffia zit er diep ingeworteld, ik geloof dat er de laatste tien jaar zo’n zestien directeurs van Lokomotiv Plovdiv werden neergeschoten. Een onmogelijk verhaal.”

Gebeurt hetzelfde in Roemenië?

“Ik denk dat Bulgarije meer sinister is. In Roemenië heeft het soms nog iets grappigs en blufferigs, in Bulgarije schieten ze. Ik denk dat het voetbal veel gezonder is in Roemenië. Dit gezegd zijnde: Roemenië op EURO 2008 was heel saai. Hun voetballers missen ook mentaliteit.”

Slowakije wil met Tsjechië opnieuw één competitie vormen, net als de Baltische staten.

“Verstandig, maar ik vraag me af of de UEFA daarvoor te vinden is. In het verleden zegden ze steevast neen. Er zijn historische redenen om het te doen, maar ook sportieve. Hetzelfde geldt voor de Balkan. Partizan Belgrado in Servië, Dinamo Zagreb in Kroatië. Ook die ploegen hebben een probleem. Ze spelen in eigen land tegen 60 à 70 procent van hun mogelijkheden en winnen elke wedstrijd. Waarna ze naar de Europa League gaan, in hetzelfde tempo spelen en verliezen. En dan zakt hun coëfficiënt. Dat is een voetbalargument, maar er is ook een economisch argument. De kost voor de veiligheid is hoog, er is minder volk, commercieel is het niet interessant. De sleutelvraag is: wil de UEFA het?”

Samengevat?

“Rusland is er niet zó slecht aan toe, in Oekraïne hebben ze redenen om optimistisch te zijn als ze de corruptie aan banden kunnen leggen Polen mag hoop koesteren, als het kan bouwen op 2012. In Hongarije gaat het langzaam wat beter. Bulgarije kan het vergeten, Roemenië komt er misschien nog bovenop en in ex-Joegoslavië hangt het af van generaties. Ik denk dat Bosnië nu iets meer hoop mag koesteren dan Servië of Kroatië.”

door peter t’kint

De laatste tien jaar zijn er zo’n zestien directeurs van het Bulgaarse Lokomotiv Plovdiv neergeschoten.

In Polen denken ze: wie wint, heeft de wedstrijd gekocht.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content