Dankzij een Schotse ‘riooljournalist’ en de Amerikaanse FBI ging de beerput genaamd FIFA open. Sepp Blatter blies de aftocht en vrijdag kiezen 209 bobo’s een nieuwe voorzitter, minder dan een jaar na de beruchte politieraid op een FIFA-hotel in Zürich. En nu?

Een week voor de start van het WK voetbal in Brazilië zit Steven Martens in de VRT-studio van Terzake. De corruptie rond de toewijzing van het WK 2022 aan Qatar komt ter sprake. Martens neemt het woord ‘heksenjacht’ in de mond en noemt de Engelsen, die ook naar de WK-organisatie dongen, maar niet door de eerste stemronde raakten, ‘slechte verliezers’. Voor de CEO van de KBVB is het duidelijk: de Engelse media zijn op hol geslagen. ‘Zij zijn van een ander kaliber, dat heb ik zelf ervaren’, besluit hij met een verwijzing naar zijn periode aan het hoofd van de Engelse tennisbond.

Daags voor het openingsduel tussen Brazilië en Kroatië publiceert Sport/Voetbalmagazine een gesprek met Andrew Jennings naar aanleiding van zijn boek Omertà. Sepp Blatter’s FIFA Organised Crime Family. Daarin noemt de beruchte Schotse onderzoeksjournalist de FIFA onverbloemd een criminele organisatie. Ook de naam van Michel D’Hooghe, jarenlang Belgisch bondsvoorzitter en tot op vandaag lid van het uitvoerend comité van de wereldbond, valt. ‘Jullie man van Brugge, D’Hooghe: waarom heeft die nooit zijn mond opengetrokken? Je hoort mij niet zeggen dat hij een bandiet is, want dat weet ik niet. Maar hij zwijgt en brengt keurig zijn onkostennota’s binnen.’

Hiermee geconfronteerd reageert D’Hooghe vanuit São Paulo volgens het beproefde recept. Net als Martens trekt hij de geloofwaardigheid van Jennings en met hem het hele Britse journaille in twijfel. ‘Weinig leden in het uitvoerend comité van de FIFA trekken hun mond zo vaak open als ik. Dat weten de Engelse rioolpers en mijnheer Jennings natuurlijk niet.’

Heksenjacht, slechte verliezer, rioolpers: de beledigingen vliegen hem om de oren, maar het deert Jennings allemaal weinig. Voetballeiders als D’Hooghe en Martens hebben in zijn ogen al lang geen recht van spreken meer. Volgens hem zijn er maar twee instanties die voor de noodzakelijke interne hervormingen bij de FIFA kunnen zorgen: de fans in Brazilië en de FBI, de Amerikaanse inlichtingendienst die zelf al jaren een onderzoek voert naar corruptie bij de FIFA. Aan Sport/Voetbalmagazine vertelt Jennings dat er een doorbraak in dat onderzoek zit aan te komen. Profetische woorden, zo blijkt: minder dan een jaar later is het zover.

FIFA-MOL VOOR FBI

In de vroege ochtend van 27 mei 2015 licht de Zwitserse politie zeven FIFA-officials van hun bed in het vijfsterrenhotel Baur au Lac in Zürich. Het moment is niet toevallig gekozen. Het gremium van het wereldvoetbal heeft nietsvermoedend verzamelen geblazen in het dure hotel voor zijn jaarlijkse FIFA-congres. Zo mooi bij elkaar vindt de recherche haar doelwitten maar zelden. Opmerkelijk is dat de arrestaties er komen op vraag van de Amerikaanse justitie. Diezelfde ochtend heeft een rechter in New York een aanhoudingsbevel uitgevaardigd tegen veertien personen, onder wie negen zittende of voormalige FIFA-officials. De bekendsten zijn vicevoorzitter Jeffrey Webb (Kaaimaneilanden) en zijn eerder wegens corruptie afgetreden voorganger Jack Warner (Trinidad & Tobago). Van nog zes anderen wordt bekendgemaakt dat zij al schuld hebben bekend tijdens het onderzoek. Onder hen voormalig FIFA-topman Chuck Blazer (Verenigde Staten) en twee zonen van Warner.

Volgens de tenlastelegging hebben de beschuldigden zich persoonlijk verrijkt via diepgewortelde corruptiepraktijken achter de schermen van het internationale voetbal. De aanklacht is het resultaat van jarenlang onderzoek door de FBI. Onderzoek dat in 2009 door Andrew Jennings in de juiste richting is gestuurd, wanneer de Amerikanen zelf contact met hem zoeken. Jennings heeft dan al de bal aan het rollen gebracht met zijn boek Foul!, verschenen vlak voor het WK 2006 in Duitsland. Het boek blijft onderbelicht en Jennings wordt in voetbalmiddens nog overwegend weggezet als een wat excentrieke, verwarde oude man. Bij de FBI nemen ze hem wel serieus. Jennings speelt zijn informatie door aan de Amerikaanse speurders, die zich later in het grootste geheim ook verzekeren van de medewerking van een heuse FIFA-mol. Niemand minder dan Chuck Blazer is in ruil voor strafvermindering overgelopen.

De rest is geschiedenis. Dankzij een mol en een rioolrat gaat de FIFA-beerput helemaal open en krijgt Jennings vandaag het respect dat hij verdient.

AFVALLINGSKOERS

Twee dagen na de FBI-raid wordt Sepp Blatter in Zürich herkozen als voorzitter van de FIFA. De ouwe rot haalt het in de eerste stemronde met 133 stemmen tegen 73 voor zijn enig overgebleven opponent Prins Ali (Jordanië), waarna die laatste zich terugtrekt. De Zwitser, voorzitter sinds 1998, maakt zich op voor een vijfde ambtstermijn aan het hoofd van de wereldvoetbalbond. Lang duurt de zegeroes niet. De arrestaties hebben diepe sporen getrokken en de kritiek op Blatter neemt toe. Vier dagen na zijn herverkiezing kondigt de geviseerde opperbobo tot eenieders verbazing aan dat hij zich terugtrekt. Nieuwe verkiezingen worden uitgeschreven voor 26 februari 2016.

Acht kandidaten melden zich: Prins Ali, Musa Bility (Liberia), Jérôme Champagne (Frankrijk), Gianni Infantino (Zwitserland/ Italië), David Nakhid (Trinidad & Tobago), Michel Platini (Frankrijk), Sjeik Salman (Bahrein) en Tokyo Sexwale (Zuid-Afrika). Nakhid wordt al meteen geschrapt omdat hij niet over de vereiste vijf steunbetuigingen beschikt. Bility geraakt als enige niet door de integriteitscontrole. Tenslotte moet ook Platini zijn ambities opbergen, wanneer hij op 21 december 2015 door het ethisch comité van de FIFA voor acht jaar wordt geschorst. Uitgerekend Platini, de man die tot dan gold als de grote favoriet voor Blatters opvolging.

Zijn schorsing is het gevolg van een betaling van 1,8 miljoen euro aan hem door Blatter. Naar hun beider zeggen voor geleverd advies tussen 1999 en 2002, dus nog vóór Platini actief werd bij de Europese voetbalbond UEFA. Voor het feit dat de betaling pas veel later gebeurde (in 2011) en niet is terug te vinden in de FIFA-boeken hebben beide mannen geen verklaring. Onderzoekers is het opgevallen dat ze samenviel met Platini’s terugtrekking dat jaar als kandidaat voor het FIFA-voorzitterschap, waardoor de weg weer openlag voor Blatter. Bewijs van omkoping ontbreekt echter. Niettemin bedenkt het ethisch comité van de FIFA ook Blatter met acht jaar schorsing.

Na deze kleine afvallingskoers blijven er vijf kandidaten over: de Europeanen Champagne en Infantino, de Aziaten Prins Ali en Sjeik Salman, en Sexwale uit Afrika.

SCHADUW VAN BLATTER

Wie hoopt op een breuk met het Blattertijdperk, is er nu al aan voor de moeite. Op Prins Ali na valt geen enkele kandidaat de gediscrediteerde Zwitser af. Jammer genoeg voor hem lijkt de wat kleurloze Jordaanse prins net als in mei kansloos. In Azië verdwijnt hij in de schaduw van Sjeik Salman. De Bahreiner is een overtuigd medestander van Blatter en zou voor Platini hebben gestemd, tot die in Blatters val werd meegesleurd. Daarop besloot hij om zelf te kandideren. Dat hij wordt verdacht van schendingen van de mensenrechten in zijn land vormde geen bezwaar voor de ethische commissie van de FIFA. Volgens Britse onderzoeksmedia zou de verkiezingscampagne van Sjeik Salman worden aangestuurd door Peter Hargitay, jarenlang Blatters schimmige spindoctor en iemand over wie Andrew Jennings – ja, hij weer – al meer dan één boekje opendeed.

Bij de UEFA wisten ze het na de deconfiture van Platini even niet meer. Prins Ali steunen, zoals in mei (Luis Figo en Michael van Praag trokken zich toen onder druk van de UEFA terug in de vruchteloze hoop zo de kandidatuur van Prins Ali sterker te maken), had alles van een kansloze missie. Sjeik Salman dan maar? Daar was zijn reputatie toch net iets te twijfelachtig voor. Waarna met Gianni Infantino toch maar een eigen mannetje naar voren werd geschoven. Een slimme jurist en Platini’s charismatische rechterhand, maar evenmin onbesproken. Jérôme Champagne speelde onlangs in Brussel in op het vermoeden dat Infantino’s persoonlijke relaties met Olympiacos ervoor zorgden dat de Griekse club niet uit de Europa League werd gegooid wegens het matchfixingschandaal waarin ze in eigen land is verwikkeld. Ook bij de toewijzing van het EK 2012 aan Oekraïne zou hij een dubieuze rol hebben gespeeld.

Maar hoe zwaar wegen die insinuaties uit de mond van Champagne? De voormalige Franse diplomaat was zelf elf jaar lang een van de dichtste vertrouwelingen van Blatter, tot hij in 2009 door Platini en Mohamed Bin Hammam (Qatar) uit de weg werd geruimd. Nog altijd weigert hij consequent om zich van Blatter te distantiëren. Geen kwaad woord krijgt hij over zijn lippen. Ondanks zijn extreme transparantie, iets wat hem in positieve zin van alle andere kandidaten onderscheidt, maakt het van Champagne in veler ogen een simpele loopjongen van zijn vroegere baas. Jennings noemt hem onbetrouwbaar.

HANDJEKLAP SPELEN

Ook de vijfde kandidaat, Tokyo Sexwale (zijn voornaam is een bijnaam die verwijst naar zijn liefde voor karate), noemt Blatter tot op vandaag ‘een vriend’ wiens verdiensten voor de FIFA overeind staan als ‘een berg die niet kan worden verplaatst’. Sexwale zat als antiapartheidsstrijder jarenlang gevangen op Robbeneiland, samen met Nelson Mandela. Bij de FIFA zette hij mee zijn schouders onder campagnes tegen racisme. Vandaag is hij een politicus, een succesvol zakenman en een van de rijkste Zuid-Afrikanen, wat de controverse rond zijn persoon zeker voedt.

Maar dat is niet alles. Sexwale was ook een sleutelfiguur in de winnende bid waarmee Zuid-Afrika de organisatie van het WK 2010 in de wacht sleepte. Een bid die óók het voorwerp uitmaakt van FBI-onderzoek, wegens vermoedens dat de Zuid-Afrikanen de corrupte Jack Warner inschakelden om stemmen te kopen. Diezelfde Warner die eerder handjeklap speelde met Franz Beckenbauer om het WK 2006 namens Duitsland weg te kapen voor de neus van – jawel – Zuid-Afrika. Ook die toewijzing ligt inmiddels onder het vergrootglas. Hoe het Warner is vergaan, weten we: hij werd twee dagen na de FBI-raid in Zürich gearresteerd in zijn thuisland Trinidad & Tobago. Door de FIFA was hij al levenslang geroyeerd. Beckenbauer heeft ondertussen een rechtszaak van de Duitse voetbalbond aan zijn broek (net als de laatste twee Duitse bondsvoorzitters). De FIFA beraadt zich nog over sancties.

Of het allemaal afstraalt op Sexwale? Feit is dat de Zuid-Afrikaan de openlijke steun heeft van Beckenbauer en zich naar verluidt ook laat adviseren door een voormalige lobbyist van het Duitse icoon. Waarmee het grote gelijk van Sepp Blatter toch weer bewezen lijkt: de FIFA is één grote familie. En eenmaal familie, altijd familie.

COMMERCIËLE TV

Het lijkt te gek voor woorden: ondanks dat de FIFA door de diepste crisis uit haar bestaan gaat, treft Blatter volgens zijn potentiële opvolgers amper een blaam. En dat allemaal omdat hij van de FIFA een commercieel succes maakte en er dankzij hem vandaag een hoop nieuwe landen op de voetbalkaart staan.

Maar klopt dat wel? Natuurlijk is het zo dat Blatters heerschappij samenviel met twee factoren die het voetbal groot hebben gemaakt. Eén: de intrede van het grote geld. En twee: de toenemende belangstelling voor de sport in regio’s waar die interesse voordien nauwelijks bestond. De misvatting is dat dit te danken is aan de FIFA, of aan Blatter. Dat is het niet. Niet dankzij een kleine Zwitser, maar door de intrede van de commerciële televisie en de globalisering drong het voetbal tijdens het slotdecennium van de 20e eeuw door tot in de verste uithoeken van de wereld. Vergelijk het met wat de opkomst van MTV en de videoclip in the eighties betekende voor de muziekindustrie. Geen wonder dus dat steeds meer mensen na 1998, toen Blatter de FIFA-scepter overnam van João Havelange, het voetbal ontdekten. Geen wonder ook dat de inkomsten van de FIFA een waanzinnige vlucht namen.

Blatter was de juiste man op het juiste moment op de juiste plek. Maar wel een man die één kunst tot in de perfectie beheerste: het momentum optimaal verzilveren. Blatter slaagde erin zichzelf te verkopen als hét gezicht van het wereldwijde succes van het voetbal. Personal branding heet dat, en de Nederlandse media wisten er mooi de vinger op te leggen toen hun bondsvoorzitter Michael van Praag vorig jaar wat naïef dacht Blatter van binnenuit te kunnen verslaan. ‘Blatter werd herkozen omdat de persoonlijke relatie het won van de instituties’, concludeerde het NRC. De krant zoomde in op het cultuurverschil dat als een breuklijn door de FIFA loopt. Blatter besefte als geen ander dat in Latijns-Amerika, Afrika en Azië persoonlijke relaties doorslaggevend zijn. Instituties zijn anoniem en worden er gewantrouwd, want je kan ze geen hand schudden. In Europa en Noord-Amerika is het andersom: wie zich er te erg profileert, is een machtswellusteling of charmeur, maar in ieder geval verdacht.

PATERNALISME

Blatter had lak aan die rationele Europese cultuur. Hij investeerde in de persoonlijke contacten en reisde als een ontwikkelingshelper over de continenten. Overal ging hij als een keizer met gretige bobo’s op de foto. De Aziaten paaide hij met hun eerste WK in 2002, de Afrikanen kreeg hij voor eeuwig en altijd op hun hand met het WK 2010 in Zuid-Afrika. ‘Met de regel one country, one vote, en het feit dat er meer landen op het zuidelijk halfrond dan op het noordelijk halfrond zijn, heb je de verklaring van de verkiezingsuitslag’, besloot het NRC zijn analyse van Blatters herverkiezing vorig jaar.

Het is diezelfde nagel waar ook Jérôme Champagne graag op slaat: Europa hoedt zich beter voor arrogantie. Zijn clubvoetbal mag dan het beste ter wereld zijn, zonder de vele Afrikanen en Zuid-Amerikanen zou het een pak minder excelleren. Champagne hekelt wat hij noemt Europa’s ‘paternalistische reflex’, waarmee het grote wrevel opwekt in de internationale voetbalgemeenschap. Bovendien heeft het zelf zijn zaakjes niet op orde. De financiële ongelijkheid in het Europese voetbal neemt hand over hand toe. ‘We zijn te ver doorgeschoten, en ik ben niet de enige die er zo over denkt.’

Een echo van dit alles klonk onlangs door bij Tokyo Sexwale. ‘Mijn boodschap aan Europa is: het staat 111 tegen nul. Alle FIFA-leiders zijn altijd blank geweest. De wereld is veranderd, het koloniale tijdperk is voorbij. Het is tijd voor een gekleurde voorzitter.’ Een Afrikaan zal het niet zijn: Sexwale heeft niet eens de steun van zijn eigen federatie. Sjeik Salman dan? Hij sloot namens de Aziatische confederatie een pact met de Afrikaanse confederatie, al lijken sommige Afrikaanse bonden zich toch aan het stemdictaat te willen onttrekken. Europa zal grotendeels, zij het niet unaniem, voor Infantino stemmen. Champagne en Prins Ali lijken kansloos.

BUSINESS AS USUAL

Veelzeggend is dat een groot aantal bonden zijn voorkeur al uitsprak nog voor alle kandidaten een manifesto hadden gepresenteerd. Inhoud lijkt in deze campagne geen criterium, integriteit buiten de Europese mediabubbel evenmin een thema. Salman zou Infantino de job van secretaris-generaal hebben beloofd, als opvolger van de ook al wegens corruptie voor 12 jaar geschorste Jérôme Valcke. De voorbije weken werd de toon tussen beide favorieten echter bitser. Volgens de laatste berichten zou Champagne zich nu in de gunst van de Bahreinse sjeik hebben gewerkt.

Het heeft allemaal veel weg van business as usual. Ook al dat Issa Hayatou (Kameroen) de honneurs als interim-voorzitter mag waarnemen. Een Afrikaanse sultanzoon die in 2011 wegens corruptie werd geschorst door het IOC, maar níét door de FIFA. Bij de UEFA zijn ze niet heiliger dan de paus. Daar is Platini tijdelijk vervangen door Angel María Villar Llona, de Spaanse bondsvoorzitter die ervan werd beschuldigd zijn stem te hebben verhandeld aan de Qatari’s in ruil voor steun aan de Spaans-Portugese WK-kandidatuur. Zijn straf bleef beperkt tot een boete.

Alle ogen zijn nu gericht op Zürich. En op de FBI. Benieuwd of die een nieuwe verrassing in petto heeft. Andrew Jennings zal er niet bij zijn: hij herstelt van een beroerte.

DOOR JAN HAUSPIE – FOTO’S BELGAIMAGE

Te gek voor woorden: ondanks dat de FIFA door de diepste crisis uit haar bestaan gaat, treft Blatter volgens zijn potentiële opvolgers geen blaam.

‘Mijn boodschap aan Europa is: het staat 111 tegen nul. Alle FIFA-leiders zijn altijd blank geweest.’ – TOKYO SEXWALE

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content