Donkere onweerswolken pakken samen boven het geplande WK 2010 in Zuid-Afrika. Mondt het eerste Afrikaanse WK uit in een fiasco ?

Het was FIFA-voorzitter Sepp Blatter zelf die door het bekendmaken van enkele ‘reservegastlanden’ de twijfels rond het WK 2010 vergrootte. In een interview met BBC vermeldde Blatter dat Spanje, Engeland, Japan, Mexico of de Verenigde Staten indien nodig als alternatief kunnen fungeren. Blatter noemde Zuid-Afrika weliswaar plan A en B, maar heeft dus ook een plan C in het hoofd.

De FIFA-preses voegde er wel aan toe dat het WK enkel door ” a natural catastrophe” alsnog aan Zuid-Afrika kan ontglippen. Het land won destijds de strijd om de WK-organisatie met brio van de Noord-Afrikaanse giganten Marokko en Egypte. De trots was groot, de regenboognatie zou als eerste Afrikaans land de meest prestigieuze voetbalcompetitie organiseren. Toch lijkt die oorspronkelijke euforie steeds verder weg te ebben. Welke problemen staan een vlotte organisatie van het WK in de weg ?

1 Binnenlandse politiek

In 1994 verruilde Zuid-Afrika het apartheidsregime, gefundeerd op raciale segregatie, voor het ideaal van de regenboognatie. De immens populaire Nelson Mandela, de eerste president na de apartheid, predikte destijds met succes verdraagzaamheid en etnische diversiteit. Het behoeft geen twijfel dat Zuid-Afrika sinds de val van apartheid een enorme stap voorwaarts zette, maar toch blijft het een land in volle wederopbouw. In de binnenlandse politiek lijkt corruptie steeds feller de kop op te steken. Politici van twijfelachtig allooi, zoals voormalig vicepresident Jacob Zuma, worden beschuldigd van fraude en corruptie en schaden zo het imago van het land.

Ook in het voetbal circuleren er voortdurend berichten rond corruptie. Adebi Pele kwam onlangs nog op die manier in het nieuws. Pele is een voormalig Ghanees voetbalicoon en fungeerde samen met grootheden van het Afrikaanse voetbal zoals Mark Fish, Lucas Radebe en de Kameroense legende Roger Milla als een van de ambassadeurs die het WK in Zuid-Afrika promootten. Pele zou nu betrokken zijn bij een omkoopzaak. De geruchten doken op nadat zijn team FC Nania in maart een competitiewedstrijd tegen Okwahu United met een wel zeer afgetekende 31-0-overwinning afsloot.

Bovendien blijft het de vraag of Zuid-Afrika, dat zeker in bepaalde regio’s nog ontegensprekelijk met de trauma’s van het verleden worstelt, nu al klaar is voor de enorme toeristenmassa van een WK. Het pleit voor het land dat eerdere internationale sportevenementen – onder meer het WK rugby (1995), de Afrikacup (1996) en onlangs het WK cricket (2003) – tot een goed einde werden gebracht, maar anderzijds blijven dat toernooien van een kleinere omvang.

2 Onrustige buren

Ten eerste is er de kwestie Zimbabwe. De centrale vraag luidt hier of de dreigende onlusten in dit buurland het WK hypothekeren. Het Zimbabwaanse regime wordt met harde hand geleid door president Robert Mugabe. Mugabe’s zogenaamde ZANU-partij (Zimbabwe African National Union) veroverde via fraude en intimidatie een tweederdemeerderheid bij de parlementaire verkiezingen van 2005 en domineert ook vandaag nog de nationale politiek. De oppositie wordt onderdrukt.

Met een recordinflatie – het persagentschap Associated Press spreekt van 1700 procent – en een werkloosheid van 80 procent lijkt het regime meer dan ooit een tikkende tijdbom. Zimbabwe, in het verleden behorend tot de meest welvarende regio’s van zuidelijk Afrika, kent vandaag voedseltekorten en een van ’s werelds laagste levensverwachtingen. De onrust groeit, sommige politieke analisten vrezen zelfs een burgeroorlog. Met duizenden straatarme Zimbabwaanse vluchtelingen die de grens met Zuid-Afrika dreigen over te steken, kijkt de regenboognatie nerveus toe op de explosieve situatie in haar buurland.

Tijdens een bijeenkomst van de Southern African Development Community (SADC) in Tanzania werd de Zuid-Afrikaanse president Thabo Mbeki aangesteld als bemiddelaar tussen Mugabe en de politieke oppositie in het land. Met het WK in het verschiet komt de instabiele situatie in Zimbabwe uitermate ongelegen voor Zuid-Afrika. Aan het persagentschap Reuters verklaarde Mbeki dat hij vooral op democratische verkiezingen aanstuurt. Onder meer Christopher Dell, de Amerikaanse ambassadeur in Zimbabwe, liet zich al kritisch uit over de slaagkansen van Mbeki, die men in eigen land soms sarcastisch ‘de president van heel Afrika, maar niet van Zuid-Afrika’ noemt.

Mathews Mpete, journalist voor de Zuid-Afrikaanse krant Daily Sun, gelooft ondanks dit alles niet dat Zimbabwe een belemmering voor het WK kan betekenen. “Toegegeven, de illegale immigratie van Zimbabwanen is een probleem, maar er worden serieuze inspanningen geleverd om de situatie te verbeteren. Denk niet dat de economische en politieke crisis in Zimbabwe een echte impact heeft op ons land : Zimbabwean problems remain Zimbabwean. Het zijn trouwens niet alleen Zimbabwanen die illegaal migreren, ook voor Nigerianen geldt Zuid-Afrika als het beloofde land. De grenscontroles worden dan ook steeds scherper.”

3 Criminaliteit

Dé achilleshiel voor Zuid-Afrika is misschien wel de criminaliteit. Johannesburg is een van de gevaarlijkste steden ter wereld. Wedstrijden in Ellis Park, dat niet ver van het centrum ligt, zouden wel eens onaangename verrassingen kunnen opleveren voor de achteloze (blanke) toerist. De uitlatingen van Kenneth Meshoe, leider van de African Christian Democratic Party, tonen aan dat ook in Zuid-Afrika zelf de spanning groeit rond het onveiligheidsgevoel.

Meshoe meldde dat het WK Zuid-Afrika door de vingers zal glippen als het land niet onmiddellijk de buitensporige criminaliteit aanpakt. Mbeki counterde de uitspraken dadelijk door te verklaren dat Sepp Blatter een vriend, bewonderaar en verdediger van Zuid-Afrika is. De president benadrukte nog eens dat het toewijzen van het WK een weloverwogen beslissing was, waarbij dus ook de factor veiligheid een essentiële rol speelde. Mbeki wees verder op het economische belang van het komende WK voor het hele Afrikaanse continent.

Journalist Mpete treedt zijn president bij : “De veiligheidsmaatregelen zullen ongetwijfeld gemaximaliseerd worden, waarom voorbarig panikeren ? In en rond de stadions zal de veiligheid gegarandeerd zijn, het wordt alleen gevaarlijk als supporters té ver gaan uitzwermen. Er zijn veel sceptici, maar je moet uitspraken zoals die van Meshoe met een korrel zout nemen. Zijn partij zit in de oppositie, dan schort er altijd wat.”

4 Infrastructuur

Ook qua infrastructuur hebben ze in Zuid-Afrika nog heel wat werk voor de boeg. De bouw van nieuwe en de opwaardering van bestaande stadions verloopt moeizaam. Mpete : “De grootste opdracht vandaag is het aanstellen van constructiebedrijven. Zolang dat blijft aanslepen, komen we geen stap verder. De recente uitspraken van Sepp Blatter hebben paniek veroorzaakt. Ik hoop dat dit de nodige prikkel was om schot in de zaak te brengen.”

Mpete oordeelt dat men in Zuid-Afrika het gevoel heeft dat de ganse wereld de ontwikkelingen rond het WK met argusogen volgt. “Er wordt onder immense druk gewerkt, soms lijkt het alsof de rest van de wereld niet wil dat het WK in Afrika plaatsvindt. (gedreven) Ons land heeft ervaring met internationale sporttoernooien, dat lijken critici soms te vergeten.”

John Goliath, verslaggever voor het Zuid-Afrikaanse blad Die Burger, denkt dat vooral de beperkte transportmogelijkheden problemen zullen opleveren. “Het openbaar vervoer is niet alleen beperkt, maar ook uitermate onveilig. De taxi’s kunnen een en ander opvangen, maar ook dat is geen betrouwbare oplossing. Ik betwijfel of de kaarten tegen 2010 anders zullen liggen.” Goliath bevestigt dat de WK-voorbereidingen nog altijd in het beginstadium zitten. “Onder meer de accommodatiemogelijkheden zijn te beperkt, ik weet dat we op dit moment de instromende supporters niet kunnen opvangen.”

Wat de trainingsfaciliteiten voor de teams betreft, is Goliath optimistischer. “Ze hoeven niet binnen de vijf grote steden – Kaapstad, Johannesburg, Durban, Pretoria en Port Elizabeth – te blijven, ook kleinere steden bieden geschikte trainingsaccommodatie. Er gaan bovendien stemmen op om ploegen in buurlanden onder te brengen. (lacht) Ik denk niet dat er veel elftallen in Zimbabwe willen verblijven, maar landen zoals Namibië of Mozambique bieden een uitstekende uitvalsbasis. Op die manier kan het WK een economische zegen betekenen voor meerdere landen. Voor Zuid-Afrika’s ontwikkeling is het belangrijk dat de mensen van achtergestelde plattelandsregio’s bij het gebeuren betrokken worden. Ze kunnen helpen als security, of tewerkgesteld worden als gidsen voor de toeristen.”

5 Sportieve malaise

Gesteld dat het WK er komt, dan is het nog maar zeer de vraag hoe Zuid-Afrika een sportieve blamage op eigen bodem kan vermijden. Na amechtige prestaties op de laatste Afrikacup verloor het nationale elftal, de Bafana Bafana, veel krediet. Uit een haalbare groep met Guinee, Tunesië en Zambia puurde Zuid-Afrika geen enkel punt. Sterker, het team scoorde niet één goal. Daar komt bij dat de Afrikaanse kampioen van 1996 na een nederlaag in maart tegen Bolivia naar een 61ste plaats op de FIFA-ranking tuimelde. In 1996 prijkte het land nog op een zestiende stek.

De Roemeense bondscoach Ted Dumitru, die in november 2005 het roer overnam van Stuart Baxter, bleek maar een vluchtige passant. De natie richt nu alle hoop op Carlos Alberto Parreira. De huidige trainer van de Bafana Bafana is een topper : Parreira loodste Brazilië in 1994 nog naar de eindzege van het WK in de VS. Kan de Braziliaan het zieltogende Zuid-Afrika weer op de rails krijgen ? Marjolein van Der Stad, voetbaljournaliste voor het Zuid-Afrikaanse blad Beeld, somt alvast enkele elementen op waarmee de bondscoach rekening moet houden. “Parreira moet in de eerste plaats rust rond het elftal creëren. Door de voortdurende afwisseling van bondscoaches en spelers ontbreekt het aan automatismen in de ploeg. Continuïteit is essentieel.”

Bovendien stipt Van Der Stad het scorend onvermogen aan. “We komen aan de goal van de tegenstand, maar daar blijft het bij. Benni McCarthey scoort vlot in Engeland, maar de vraag blijft of hij dat ook voor Bafana nog kan opbrengen. Met spelers als Aaron Mokoena, Quinton Fortune en Steven Pienaar ontbreekt het ons nochtans niet aan talent. Parreira moet opnieuw de juiste mentaliteit in de ploeg brengen en zorgen voor een mix tussen jong talent uit de eigen competitie en spelers met Europese ervaring.”

Volgens Van Der Stad wil de bondscoach vooral ‘Afrikaans’ voetbal spelen met Zuid-Afrika. “Parreira wil focussen op technisch voetbal met een vleugje Braziliaanse flair. Ach, om ons voetbal maak ik me al bij al niet te veel zorgen,” besluit Van Der Stad. Wél lanceert ze een nieuwe kwestie : “Ik vraag me af hoe we de sta-dions vol zullen krijgen. We moeten meer reclame maken, want Europeanen zijn bang om naar Zuid-Afrika af te zakken. Europeanen staan op een paar uur in Duitsland, nu gaat het om een vlucht van elf uur.” S

Door Bert Boonen

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content