In afwachting dat José Mourinho de hooggespannen verwachtingen bij Inter waarmaakt, peilden we in zijn geboortestreek naar hoe hij echt in elkaar zit.

In Setubal bevindt zich voorbij de rivier in een rustige en bosrijke omgeving het stulpje van José Mourinho, die ondanks zijn indrukwekkende internationale status zijn roots nooit heeft verloochend. Op zestig kilometer ten zuiden van Lissabon is The Special One weer gewoon Zé Mario, zoals zijn vrienden, ouders, kennissen en de havenarbeiders hem hier noemen. Allemaal zeggen ze in koor: “Het is niet waar dat hij arrogant is, maar hij is nu eenmaal geen banana, geen windhaan die iedereen naar de mond praat. Hij heeft bepaalde ideeën en verdedigt die met vuur. Kennelijk kunnen weinig mensen dat verdragen.” In zijn geboortestreek rond Setubal vindt men het een grote kwaliteit als iemand niet van zijn principes afwijkt. Daarom wordt Mourinho hier enorm gewaardeerd en op handen gedragen.

Last van de zenuwen

Uit een recente peiling bij jonge tieners in de stad bleek dat hij beschouwd wordt als tweede grootste persoonlijkheid ooit in Setubal. Hij is zelfs bekender dan de dichter Manuel de Bocage, een grote kunstenaar uit de achttiende eeuw over wie hele generaties Portugese studenten nochtans het alfa en het omega hebben moeten leren. De enige die hij vooralsnog moet laten voorgaan is Jacinto João, een legendarische linksbuiten die bij Vitoria Setubal het mooie weer maakte in de jaren zestig en zeventig. “Zé Mario heeft echter nog een aantal jaren voor zich om door te stoten naar de top van de klassering. Als hij erin slaagt om met Inter de Champions League te winnen, zal hij meteen de nummer één worden en dus de bekendste man van Setubal”, zegt Ronald John Inacio, die Mourinho al veertig jaar kent en samen met hem bij de jeugdploegen van Vitoria Setubal speelde. “Hij was niet echt het grootste talent, maar hij deed wel verschrikkelijk hard zijn best”, zegt Inacio kortaf, om te beduiden dat men in Setubal geen te hoge hoed opheeft van negatieve buitenlandse commentaren op het icoon van de regio.

“Als kind was hij al heel alert. Een heel wakker kereltje”, vertelt Rogerio Vaz Carvalho, een bestuurslid van Vitoria. “Ik ben een goede vriend van zijn vader Felix, die doelman was bij onze ploeg. Je kon zien dat Zé Mario op een of andere manier speciaal was. Hij had een bepaalde uitstraling en hij had de ambitie om iets te bereiken. Dat is altijd de eerste voorwaarde om te slagen. Toen hij coach was van Porto en Chelsea volgde ik op televisie al zijn wedstrijden. Felix doet dat nooit. Hij heeft veel te veel last van de zenuwen. Hij verlaat tijdens de wedstrijden waarin zijn zoon als coach op de bank zit en die op televisie komen altijd zijn huis en wandelt dan negentig minuten in Setubal rond. Hij is één keer naar het stadion geweest: om de finale van de Champions League tussen Porto en Monaco bij te wonen. Nadien heeft hij mij verteld dat hij die fout nooit meer wil maken. Het is veel te slecht voor zijn hart.”

Felix Mourinho is een man van zeventig, die als geen ander het gezegde “spreken is zilver, zwijgen is goud” eert. Elke morgen komt hij zijn cafezinho drinken in de bar Conde d’Arcos, maar zodra iemand zich tot hem richt met een vraag over zijn zoon, vlucht hij naar buiten alsof hij door een wesp is gestoken. “Hij is nu eenmaal heel gereserveerd en discreet”, zegt Vaz Carvalho nog.

Bejaardenhuizen verbouwen

José ‘Zé Mario’ Mourinho is kennelijk minder beducht om te tonen hoe succesvol hij al is geweest. Voor zijn schitterende villa staat de Ferrari geparkeerd die hij gekregen heeft van Chelsea-eigenaar Roman Abramovich. Hij gebruikt de wagen echter zelden. Hij laat hem liever vlakbij zijn huis staan, zodat de buurtbewoners de auto kunnen bewonderen. Geld en macht wekken in Portugal immers traditioneel de nodige adoratie op. Ondertussen houden ook de twee lijfwachten die Mourinho en zijn gezin bewaken, een oogje in het zeil.

Toch steekt dat de ogen van de buurtbewoners niet uit. “Hij heeft helemaal geen dikke nek”, wil José Antonio Duarte, nog een vriend van Zé Mario, die ook bestuurder is bij Vitoria, kwijt. “Hij wandelt rustig door Setubal, slaat met iedereen een praatje en is altijd bereid om een handje toe te steken om arme mensen in nood te helpen.” Onlangs nog was hij scheidsrechter in een wedstrijd tussen de oude gloriën van Benfica en van Vitoria, waarvan de opbrengst was bestemd om enkele bejaardenhuizen te verbouwen.

Ook toen Mourinho trainer was van Chelsea en in Londen woonde, bleef zijn gezin in Setubal. Mourinho en zijn vrouw Tami willen hun kinderen Matilde en José zoveel mogelijk beschermen en aarzelden niet hen van school te doen veranderen toen ze gepest werden. Het zorgde vorig jaar voor heel wat opschudding. De politie startte zelfs een onderzoek, want met de tweede belangrijkste persoonlijkheid uit de geschiedenis van de stad mag nu eenmaal niet worden gespot!

Vriendelijke man

De mensen houden van hem omdat hij geworden is wat iedereen graag had willen worden: mooi, rijk en populair. Bovendien heeft Mourinho in deze stad, die leeft van water en visvangst, de ultieme en universele droom van elke Portugees waargemaakt: hij is de man die net als zijn voorouders het zeegat heeft gekozen om de wereld te veroveren.

“Ik herinner me hem van de periode toen hij leraar lichamelijke opvoeding was in het Ana Maria Osorio-instituut hier in Setubal, en nu zie ik hem altijd op de voorpagina’s van alle kranten staan. Dat is toch ongelooflijk. We zeggen hier altijd dat hij echt met zijn gat in de boter is gevallen”, lacht José Manuel Pessenhas van achter de toog van de bar die hij dicht bij de haven van Setubal uitbaat. “Bij mij is het omgekeerd. Ik heb al veel tegenslag gehad in mijn leven. Toch ben ik niet jaloers op hem. Ik hoop echt dat hij erin slaagt om met Inter alles te winnen. Hij blijft alleszins een vriendelijke man. Ik zie hem vaak want ik woon op 200 meter van zijn huis.” Toch gaapt er een wereld van verschil tussen hen beiden: Mourinho laat zijn Ferrari voor het hek staan, Pessenhas zet zijn kleine wagentje in een gemeenschappelijke garage. “Je weet immers maar nooit …”

Bij de rust ontslagen

In Setubal heeft iedereen bewondering voor het aanhoudende succes van Zé Mario, dat volgens hen trouwens te danken is aan zijn koppigheid en vasthoudendheid, die ook zo kenmerkend was voor de grote Portugese veroveraars. “Door nu in Italië aan het werk te kunnen gaan, maakt hij zijn grote droom waar”, zegt Paulo Grencho, de algemene secretaris van Vitoria Setubal. “Voor hem was dat echt een obsessie, want hij vindt de Italiaanse competitie de absolute top.”

“Maar als speler was hij absoluut niet goed”, onderbreekt Carlos Lopes, een journalist van O jogo. “We waren teamgenoten in de serie D, in een ploeg met de naam Comercio e Industria. Ik stond onder de lat en hij speelde als centrale verdediger. Technisch was hij absoluut geen kraan, maar hij hield zich staande door zijn enorme persoonlijkheid. Onze coach was eens bij de rust ontslagen omdat hij het had aangedurfd om de aanvoerder, een zekere Fernando, te vervangen, terwijl die het grote idool was van de fans. De trainer spande daarop een rechtszaak aan en wij moesten als spelers ook naar de rechtbank om te getuigen. Hoewel Zé Mario zich daar absoluut niet geliefd mee maakte, roeide hij tegen de stroom in: hij verdedigde de trainer. Dat typeert hem ten voeten uit. Hij is geen banana.”

Geld scheppen als slijk

Zodra hij besefte dat een spelerscarrière er voor hem niet in zat, besliste Zé Mario dadelijk dat hij beter op de bank plaatsnam. Hij bestudeerde de trainingen van zijn vader, die bij Vitoria werkte. Hij informeerde zich constant en las alles wat hij onder ogen kreeg. “Ook als leraar was hij zo”, vertelt José Marquinhos, die nu visser is en vroeger een leerling was van Mourinho. “Hij was niet streng, maar hij eiste wel dat de regels werden nageleefd. Hij liet ons voetballen, maar ook handballen en basketten. Hij was eigenlijk een heel sympathieke leraar.”

“Hij kwam naar alle wedstrijden van Vitoria kijken”, zegt Grencho. “Ook nu nog is hij socio van de club. Hij draagt de groen-witte kleuren in zijn hart. Het was een heel intelligente carrièrezet van hem door in 1996 mee te gaan met sir Bobby Robson naar Barcelona, toen de Engelsman hem had gevraagd als tolk. Hij heeft daar enorm veel van geleerd en heeft de vruchten van zijn harde werken geplukt. Dat hij het tot trainer van Inter geschopt heeft, is grotendeels zijn eigen verdienste.”

Overigens komt Mourinho uit een familie die zich geen materiële zorgen hoefde te maken. Dat zegt althans restauranthouder Rui Carreira : “De oom van zijn moeder was een sardinhero, een vishandelaar die na de oorlog geld schepte als slijk. Er wordt zelfs gezegd dat hij een beschermeling was van dictator Salazar. En de grootvader van zijn moeder was een rijke ondernemer, Mario Ledo, die zelfs nog voorzitter is geweest van Vitoria.” Ook Zé Mario beschikt over een sterk ontwikkeld zakelijk instinct. De vele miljoenen die hij bij Porto en Chelsea verdiende, belegt hij voornamelijk in vastgoed. Zo is hij in de Algarve momenteel bezig met het laten bouwen van een vijfsterrenhotel.

Toegewijde leerling

Sinds enkele weken mag Gianluca Miraglia er prat op gaan elke dag drie uur Italiaanse les te mogen geven aan José Mourinho, die zich van bij zijn aankomst bij Inter trouwens al meer dan behoorlijk in het Italiaans uitdrukte. Ook hierin toonde Mourinho zich een perfectionist: het doornemen van artikelen in de Italiaanse sportkranten en grammatica staan elke dag op het programma.

Hoe is hij dan als student? “Toegewijd en ernstig. Hij maakte notities in een klein schriftje, net zoals hij doet als hij op de bank zit. Ik heb zelden iemand zo snel Italiaans weten leren als hij. Hij maakt weliswaar nog wat fouten die te maken hebben met de invloeden van het Portugees en het Spaans, maar hij heeft het toch allemaal erg snel onder de knie gekregen.”

En hoe zat het met zijn arrogante houding waar al vaak veel over te doen is geweest? “Daar heb ik alleszins niets van gemerkt. Misschien omdat we van dezelfde leeftijd zijn en dadelijk op dezelfde golflengte zaten. Mourinho is een vriendelijke en gereserveerde man. Hij is wel vastbesloten. Het is duidelijk een man die het beste van zichzelf en van anderen verlangt. Vandaar allicht dat de voetbalwereld hem beschouwt als iemand die heel speciaal is.” S

door andrea schianchi, naar la gazzetta dello sport