Een jaar geleden was Mbaye Leye in beeld bij Club Brugge, maar hij verliet Zulte Waregem uiteindelijk voor AA Gent. In het vooruitzicht van de verplaatsing naar het Jan Breydelstadion schetst zijn oudste zus zijn parcours en persoonlijkheid.

D aba Leye (44) studeerde rechten in Rennes en huwde er met een Senegalese Fransman van wie ze ondertussen gescheiden is. Momenteel woont ze met haar dochter Bigué(9) op een appartement in de randgemeente Saint-Jacques-de-la-Lande. Ooit runde ze in de hoofdstad van Bretagne een Afrikashop, nu werkt ze er als bemiddelares in de sociale sector.

“Mijn relatie met Mbaye (27) is spe-ciaal”, zegt ze. “Ik vervulde voor hem eigenlijk meer de rol van mama dan die van zus. Tot ik naar Frankrijk vertrok, zorgde ik heel vaak voor hem. Ik waste hem, ik gaf hem te eten, ik droeg hem op de rug, ik schreef hem in op school, ik strafte hem en ik beloonde hem. Het is pas sinds hij zelf vader is geworden dat ik mij echt realiseer dat hij geen kleine jongen meer is.

“Onze moeder werkte in een bank en ik droeg als oudste dochter al vroeg grote verantwoordelijkheid in het huishouden. Twee van mijn zes broers waren wel ouder dan ik, maar je moet weten: in Senegal steken de mannen thuis geen poot uit. Een vent in de keuken is in onze samenleving haast godslasterlijk. Toen Mbaye in Rennes kwam studeren en bij mij introk, was hij dus gewoon dat alles voor hem werd gedaan en kon hij zelf niets. In het begin vroeg ik hem eens om de vis te schubben tegen dat ik van mijn werk kwam zodat we sneller zouden kunnen eten. Maar wat trof ik bij mijn thuiskomst aan? Een vis mét schubben. Het was hem niet gelukt.

“Nu kan hij niet anders dan zijn thiébou-dienne ( het nationale gerecht met rijst en vis, nvdr) zelf bereiden. Zijn vrouw Sandrine is een Française en kent de Senegalese keuken niet. Ik gaf haar de raad om dat zo te houden. Toen hij pas met haar samenwoonde, belde hij mij eens om te vragen hoe hij zijn vis moest klaarmaken. Ik antwoordde hem dat ik het niet wist en haakte in. Uiteindelijk begeleidde een vriendin van mij die hier was hem tijdens het koken via de telefoon. Op het einde liet hij mij weten dat hij net de beste thiéb ooit had geproefd. Ik zei dat ik het jammer vond voor hem dat het 25 jaar duurde voor hij klaar was.”

Thuis in Frankrijk

“Toen ik hier destijds kwam studeren en wonen, kreeg ik het hard te verduren. Enkele keren maakte ik mijn valiezen om naar Dakar terug te keren, want Bretoenen zijn ijskoud. Je maakt het mee dat je hen de weg vraagt en ze je straal voorbijlopen. Ze zijn hartelijk en oprecht, maar je moet ze wel kennen. Voor Mbaye veranderde er weinig: hij kwam van de ene Senegalese familie in de andere terecht. Hij trok alleen een beetje een lang gezicht als ik eens niet Afrikaans kookte. Ondertussen is hij al geacclimatiseerd, want ik zie dat hij nu álles eet.

“Als de jongste van de familie werd hij altijd al door iedereen als een kleine koning behandeld. Hij is ook wel iemand die met eender wie overeenkomt, moet ik zeggen. Mbaye is rustig, attent en discreet, hij bezit een zachtheid die je eerder van een meisje verwacht. Ik ben dan weer een halve vent. Mijn broers zijn minder turbulent dan ik. Indien nodig zal ik de barricaden beklimmen.

“Mbaye kwam naar Frankrijk om te studeren, maar in zijn achterhoofd stond voetballen bovenaan. Ik vond het belangrijk dat hij de twee zo lang mogelijk bleef combineren. Misschien moet je je diploma nooit gebruiken, maar je draagt je leven lang toch de kennis van de studies met je mee. Trouwens, hij móést studeren, anders kreeg hij geen verblijfsvergunning. Het alternatief was illegaal in het land verblijven, maar dat wilden we absoluut niet.

“Voetballen is altijd zijn passie geweest. Het is veelbetekenend dat ik hem pas hier met ‘Mbaye’ ben beginnen aan te spreken. In Dakar noemde de hele familie hem Paolo, Paolo Rossi ( Italiaan die in 1982, het geboortejaar van Mbaye, werd verkozen tot beste speler ter wereld, nvdr). Als zijn vrienden uit de buurt een wedstrijd speelden en hij er niet was, kwamen ze vragen of hij alstublieft mocht meedoen. Maar studeren primeerde bij ons thuis. Bijna iedereen deed hogere studies. Een van ons is ingenieur bij Air France. Een halfbroer werd onlangs door president Abdoulaye Wade benoemd tot syndicaal afgevaardigde in de Economische Raad.

“In het begin ging Mbaye op zondag altijd mee met mijn man en andere Afrikanen wat voetballen op de terreinen van de universiteit. Hij stak erboven uit en iemand vroeg hem op een dag waarom hij zich niet bij een club aansloot. Zo werd hij uitgenodigd voor een test bij de naburige amateurclub OC Cesson Sévigné. Hij werd er snel aangesloten en bleef er een jaar of drie, het was de tijd dat hij in Rennes middelbare school liep. Toen hij al op de universiteit zat, kreeg hij een profcontract bij de Franse tweedeklasser FC Lorient en stopte hij met studeren. Van daar ging hij achtereenvolgens naar Amiens SC, Zulte Waregem en AA Gent.

“Er zijn er in Afrika veel die op een blauwe maandag wakker worden en denken: ik word ook profvoetballer en zal ook miljoenen verdienen. Maar ze verliezen de realiteit uit het oog. Zo is Mbaye niet. Hij realiseerde zijn droom beetje bij beetje, geduldig en met volharding. Een van zijn kenmerken is ook: hij kan zo koppig zijn als een Bretoen, hij focust zich op zijn doel en doet er alles voor om het te bereiken. Het gebeurde dat hij op de bank lag en zei dat het was omdat zijn hoofd pijn deed, maar als je hem vroeg of hij mee ging voetballen, stond hij meteen recht en bleek het plots heel erg mee te vallen met die hoofdpijn. Als hij thuiskwam, was de migraine opnieuw toegenomen en ging hij weer liggen.

“De dag dat Mbaye debuteerde in het shirt van Senegal weende ik bijna constant, want dat was een maand na de dood van onze vader. Een van zijn zonen te zien spelen voor de kleuren van zijn land, zou hem heel veel plezier gedaan hebben. Hij hield van voetbal, was supporter van de eersteklasser Djaraaf en zat zelfs ooit in het bestuur van een wijkploeg. De dag van zijn overlijden verscheen Mbaye toch aan de aftrap van de wedstrijd van Zulte Waregem. Blijkbaar kunnen mannen zich daar makkelijker overheen zetten, want ik verkeerde op dat moment in shock. Ik ben iemand die zich heel erg hecht aan de mensen van wie ik houd. Aan mijn broers bijvoorbeeld mag niemand raken. Toen Mbaye bij Cesson speelde, maakte ik mij daar eens ontzettend boos. Na een kopduel raakte hij buiten westen en werd hij voor onderzoek naar het ziekenhuis gevoerd, maar daar bleef niemand van de club bij hem. Dat doe je niet, vind ik.”

Thuis in België

“Sandrine ontmoette hij op de universiteit van Rennes. Zij is een formidabele vrouw. Ik ken nóg gemengde huwelijken, maar in veel van die families voel je als Afrikaan snel waar je plaats is. Bij haar en haar ouders voelen wij ons altijd op ons gemak. Met Kerstmis krijgt Bigué van hen altijd een envelop alsof het hun kleinkind is, Mbaye beschouwen ze als hun zoon en voor hun andere dochters is hij als een kleine broer. Dat gevoel is belangrijk voor hem.

“Vooral sinds de geboorte van Tidiane neemt Mbaye thuis meer verantwoordelijkheid op. Hij houdt van kinderen. Toen hij bij mij woonde, kon hij goed Bigué kalmeren. Ik herinner mij een heel extreme situatie: het was twee uur ’s nachts en ze huilde verschrikkelijk hard, niets kon haar troosten en mijn man en ik wisten er geen raad meer mee. Toen Mbaye haar op de arm nam, hield ze plots op met huilen. Kinderen zijn blijkbaar heel gevoelig voor de rust die hij uitstraalt.

“Pas op, Mbaye is een rustig temperament, maar ook hij kan exploderen, hoor. Wie te ver gaat, zou wel eens dingen kunnen ontdekken die hij niet in hem vermoedde. Maar succes in voetbal veranderde hem niet. Als hij in Senegal is, bezoekt hij dezelfde vrienden als toen hij nog geen profvoetballer was. Zijn zoontje noemde hij trouwens naar een van hen. De winterstop was dit seizoen heel kort, maar toch vond hij vier dagen de moeite om even terug te keren naar Dakar. Mbaye is iemand die van mensen houdt en mooie momenten graag met anderen deelt. Bovendien, als een van de ouders overleden is, wil je geen gelegenheid meer onbenut laten om de andere op te zoeken. Je beseft dat het leven snel voorbij is en wilt vermijden je naasten te weinig aandacht te geven, want je weet dat je daar anders spijt van zult krijgen. Mijn moeder is altijd blij als ze hem ziet en hij is dan altijd in haar buurt te vinden.

“Mbaye is tevreden, denk ik. Natuurlijk, hij wil altijd verbeteren, nog iets profes-sioneler worden en meer scoren, en zit sowieso in een omgeving waarin je naar boven wordt gepusht, door de club en de supporters, maar hij is niet kortzichtig. Hij voelt zich met zijn gezin thuis in België, op rijafstand van zijn schoonouders in Frankrijk, en kent het voetbalmilieu er ondertussen door en door. Dat is ook niet onbelangrijk, want in een wereld waarin niets of niemand ontzien wordt om de top te bereiken, is het soms een handicap als je zoals Mbaye met normen en waarden bent grootgebracht.”

door christian vandenabeele

“Mbaye is niet kortzichtig.”