George Best stierf tien jaar geleden door een alcoholverslaving. In Belfast gingen we op zoek naar tastbare herinneringen aan de meest charismatische voetballer die het Engelse voetbal ooit kende.

Dwars door Belfast lopen tientallen onzichtbare lijnen, die even stevig als subtiel met elkaar verbonden zijn. Ze verweven religie en sektarisme met alle sociale lagen in de maatschappij tot een veelkleurig tapijt. Wie uit Belfast komt, heeft bij zijn geboorte al een stempel op zijn ziel.

Vlak bij de wereldberoemde dokken van Harland & Wolff ligt het George Best City Airport. Genoemd naar de enige volksheld over wie op het groene eiland geen verdeeldheid bestaat. Maradona was good, Pelé was better, but George was Best. In het hele Britse koninkrijk – waar de concurrentie toch stevig is – was er de voorbije vijftig jaar geen voetballer met meer charisma dan The Belfast Boy. Hij is de enige speler wiens beeltenis op een bankbiljet (van vijf pond) is afgedrukt en sinds drie jaar is er de George Best Trail, een route door Oost-Belfast langs alle plaatsen die belangrijk waren in zijn jeugd. Waar zijn prestaties op het veld nog ruimte laten voor discussie, daar troefde George Best buiten de lijnen iedereen af. Vrouwen, voetbal en drank domineerden zijn leven, in willekeurige volgorde. Dat maakt hem voor de fans tot een nog grotere mythe. He just loved women, zeggen de meeste voetbalsupporters schouderophalend. De echte bewonderaars zien het anders. Women loved him! Klinkt toch net wat spannender.

Tegenwoordig kan iedereen het bed van George Best delen. Het huis waar hij zijn jeugd doorbracht, is een toeristische attractie in Belfast. In de buurt waar Best opgroeide, kun je de eerste vijftien jaren van zijn leven opnieuw meemaken. Zijn aantrekkingskracht is nog steeds enorm. Dit najaar kwam het zoveelste boek over zijn leven uit. Second Best luidt de dubbelzinnige titel. Het is geschreven door zijn zoon Calum, die een vrij ontluisterend beeld schetst van het privéleven dat George Best leidde. Zo blijft hij – voor eeuwig ongrijpbaar – voortleven in het collectieve geheugen van het Britse volk.

ELKE DAG DRONKEN

George Best overleed op 25 november 2005, nu tien jaar geleden. Zijn enige kind had destijds drie jaar nodig om de kracht te verzamelen om ook eens naar Belfast te komen. De dood van zijn vader had bij Calum een vernietigende leegte veroorzaakt. George Best was de man van wie hij het meest hield en van wie hij het minst wist. Zijn boek kreeg de ondertitel My dad and me en is een genadeloze afrekening met de traumatische impact die het alcoholisme van George Best op zijn directe omgeving heeft gehad. Calum is daar open en direct over. ‘Door hem te verliezen, belandde ik in de donkerste en laagste momenten van mijn leven’, schrijft hij. ‘Jaren gingen voorbij alsof ik leefde in een donkere modder. Ik had het gevoel dat ik dieper en dieper wegzonk in een groot, leeg gat. Ik was depressief, ik dronk en gebruikte drugs, ik leefde een wild leven om maar om te kunnen gaan met wat er was gebeurd.’

Zijn jeugd, zo ontdekte Calum, was simpelweg een leeg bestaan. Geen liefde, geen warmte, geen aandacht. ‘Ik heb mijn vader gezocht, maar nooit gevonden. Er was iets belangrijkers voor hem dan ik: de drank.’ Zijn moeder Alex heeft Calum de feiten nooit willen onthouden. ‘Jouw vader was elke dag dronken, bijna dertig jaar aan een stuk. Ik wilde niet dat je hem zag aftakelen’, vertelde ze hem. Zij beschermde zichzelf en haar zoon tegen het leven dat George leidde. Daarom bleven de twee achter in Amerika, waar ze een nieuw bestaan opbouwden. Een leven zonder George Best.

Het maakte Calums terugkeer naar Belfast zo veel pijnlijker, zegt hij. Alleen herinneringen, veelal van onbekenden, vertellen hem een verhaal dat hij zelf moet reconstrueren. Wat hij zelf nog weet? Dat hij als klein kind in 1988 aan de hand van zijn vader het veld opliep bij een herdenkingswedstrijd van de nationale ploeg van Noord-Ierland. En dat iedereen hem adoreerde. Calum was trots en verward. Over wie ging dit verhaal? Het was twintig jaar geleden dat zijn vader was gekozen tot Europees Voetballer van het Jaar. Twintig jaar ook nadat hij met Manchester United de Europacup had gewonnen. Die triomf in 1968 – kort voor zijn 22e verjaardag – was een breekpunt in het leven van George Best. ‘Daar had het moeten beginnen’, vertelde hij in zijn biografie Blessed. ‘Maar het werd het begin van het einde.’ De vedette van Manchester United zou in zijn leven nooit meer een belangrijke overwinning boeken, of het moet de verovering van tientallen prachtige vrouwen zijn geweest.

KRANTENVERSLAGEN UITKNIPPEN

Vanuit het centrum van Belfast is het nog een flink eind lopen naar Burren Way, wel drie kwartier. Wie eenmaal de brug naar het oosten van de stad is overgestoken, dompelt zichzelf onder in een rauwe wereld die begint bij Castlereagh Road. Hier worden de portieken van de huizen smaller, de tuintjes kleiner en bladdert de verf wat vaker van de muren dan in andere wijken. East Belfast is de bakermat van het Ulster Volunteer Force, een vrijwilligersleger dat eind 1912 werd opgericht om de opmars van de Ierse vrijheidsstrijders van Sinn Féin tot staan te brengen.

Op straat en op school werd George Best vaak a proddy bastard genoemd. Een protestantse bastaard. Dat kwam zo: de opa van zijn moeders kant – naar wie George is vernoemd – was van katholieke Ierse komaf. Maar zijn vaders familie bestond uit vrije presbyterianen (een vorm van calvinisme), die hun wortels hadden in Schotland. James Scottie Best was zijn andere grootvader. Hij bracht hem de liefde voor het voetbal bij en nam George mee naar The Oval, naar de wedstrijden van Glentoran.

Daar raakte George in de ban van het topvoetbal. Thuis, in zijn slaapkamertje, knipte hij de krantenverslagen over de club uit de Belfast Telegraph en plakte die in zijn album. George was het prototype van een naoorlogs kind. Hij werd verwekt in augustus 1945 en geboren op 22 mei 1946. De wederopbouw kon beginnen. Zijn vader Richard (Dickie voor bekenden) en zijn moeder Ann kregen een leuk huisje in de nieuwbouwwijk Cregagh Estate. Hun toekomst begon aan Burren Way nummer 16.

Het huis staat leeg sinds de vader van George Best op 88-jarige leeftijd overleed. Hij woonde er tot aan zijn dood in april 2008. Het interieur is achtergelaten, intact gebleven en waar nodig gerestaureerd in de stijl van de jaren vijftig en zestig. Bedoeld om de sfeer te laten herleven zoals die was toen George hier begon aan zijn voetballeven. Toen Dickie en Ann er in januari 1949 kwamen wonen, was de woning aan Burren Way van een verrassende luxe. Zo was er een ingebouwde badkamer. Het platte dak zorgde voor een moderne uitstraling. Het huis maakt deel uit van een blok dat doorloopt tot nummer 48. Aan de voorgevel hangt een plakkaat. Family Home of soccer legend George Best staat erop. Verder niks. Het plaatje is opgehangen op 3 april 2002. Sinds kort kun je de woning huren, voor een of meerdere nachten. Gemakkelijk is dat niet, want geïnteresseerden worden gescreend door de George Best Foundation. De beheerders willen geen hooligans of ander tuig binnen hebben. Op de jongenskamer van George hangt een shirt van Wolverhampton Wanderers, zijn favoriete club in die tijd.

BEZOEK OP BURREN WAY

De magie van het voetbal was nooit overheersend aan Burren Way. Nog steeds niet, trouwens. George groeide op in een wijk die om de zoveel tijd werd en wordt verlicht door de lichtmasten van het Kingspan Stadium van de Ulster Rugbyclub, tevens het onderkomen van de nationale ploeg. Hier worden de grote rugbywedstrijden gespeeld. Het koninkrijk van George bevond zich op minder dan honderd meter van zijn huis. Daar ligt, nog altijd, een gigantisch grasveld waar wel drie of vier voetbalwedstrijden tegelijk kunnen worden gespeeld. Aan de zijkant ervan staat een blok met kleine appartementen. De achterzijde is beschilderd met een levensgroot portret. Met de simpele tekst: George Best 1946-2005.

Hier vergeet niemand hem. Hier leerde hij voetballen, op deze oase van gras. Midden in de stad en dan zo’n enorme ruimte om te worden wie je bent. Samen met zijn vriendjes vormt George de Cregagh Boys’ Club. Hij wil natuurlijk liever bij Glentoran spelen, maar daar vinden ze hem te klein en te mager.

In 1954 krijgt het leven van George Best een verblindende wending. De buurman, meneer Harrison, blijkt sinds enige tijd te beschikken over een klein televisietoestel. Op een dag zegt meneer Harrison tegen George dat hij van harte welkom is om de wedstrijd tussen Wolverhampton Wanderers en Dinamo Moskou te komen bekijken. Het is alsof een bliksemschicht hem treft en bewust maakt van een andere wereld. Op het kleine scherm is duidelijk te zien dat stadion Molineux door grote lampen wordt verlicht en dat maakt deze avondwedstrijd voor George tot een magisch spektakel. Vanaf die dag is Wolves zijn favoriete club en knipt hij ook verslagen daarover uit de kranten. ‘It was love at first sight‘, vertelt hij later.

Het kleine jongenskamertje van George, waar nu vreemde voetbalfans slapen, is de geboorteplek van al zijn dromen. Op een lentedag in 1961 beleeft hij zijn mooiste droom in het echt. Er is bezoek op Burren Way 16 en moeder Ann loopt snel naar het grote grasveld om George binnen te roepen. Bob Bishop wil hem spreken. Bishop is coach van de Boyland Youth Club en tevens scout van Manchester United in Noord-Ierland. George heeft indruk gemaakt toen hij met de Cregagh Boys Club een wedstrijdje speelde tegen de Boyland Youth Club. Vandaar de vraag: wil jij bij Manchester United komen spelen?

Manager Matt Busby is al op de hoogte gebracht. I think I have found you a genius, zijn de beroemde woorden waarmee Bishop hem informeert. George is uitgelaten, rent terug naar het grote veld en vertelt het nieuws aan al zijn vriendjes: ‘Ik mag bij Manchester United komen voetballen!’

Ook zijn leeftijdsgenoot Eric McMordie heeft een uitnodiging ontvangen. Hij en George kennen elkaar niet, maar samen stappen ze op de boot. Op Old Trafford schudt George Best voor het eerst de hand van Matt Busby. Het was alsof ik aan God werd voorgesteld, zegt hij daar later over. Busby maakt niet veel woorden vuil aan de ontmoeting. Hij vertelt George over de goede verhalen die over hem de ronde doen en wenst hem veel succes. ‘Good luck to you, son.’

Eddie en George worden ondergebracht in het dorpje Chorlton, in het huis van mevrouw Fullaway. De twee delen een kamertje zonder radio, laat staan televisie. Er staan alleen twee bedden. ‘Denk jij dat je het hier leuk gaat vinden?’, vraagt Eddie aan George. ‘Don’t know‘, antwoordt hij. Nog diezelfde avond bedenken de twee een nieuw plan: ze gaan terug naar huis. En wel de volgende morgen. De ouders van George zijn verbijsterd en als zijn vader doorvraagt, haalt hij de schouders op. ‘Ik vond het daar gewoon niet leuk.’

‘Hoe weet je dat nu? Je bent er maar één dag geweest’, probeert Dickie.

‘Laat die jongen nu’, zegt Ann. ‘Kom, ik maak iets te eten voor je.’

THE UNITED TRINITY

De volgende dag neemt Dickie contact op met Manchester United. Daar heerst alom begrip. ‘Uw zoon is niet de eerste die is weggelopen en hij zal niet de laatste zijn’, zo krijgt hij te horen. ‘Hij blijft altijd welkom bij ons, meneer Best. Laat u maar weten wanneer hij er klaar voor is.’

Dat moment komt enkele maanden later. Dit keer reist George in zijn eentje naar Manchester. Nu is hij vastberaden om te gaan doen wat hij het liefste doet: de hele dag voetballen.

Zijn naam gaat snel rond, ook bij de spelers van het eerste elftal. Verdediger Pat Crerand vertelt dat zij verbijsterd zijn door het talent van George Best. Op zijn zeventiende verjaardag tekent Best een profcontract bij Manchester United. Hij krijgt zeventien pond (bijna 24 euro) per week. Vier maanden later, op 14 september 1963, maakt Best zijn debuut in het eerste elftal. Het is een thuiswedstrijd, tegen West Bromwich Albion.

Manchester United is dan al bijna vijf jaar in rouw. De vliegramp nabij München van 6 februari 1958 heeft een verwoestende uitwerking gehad op de club. Negen spelers zijn daarbij overleden. Onder hen het grote idool Duncan Edwards, over wie bondscoach Walter Winterbottom zei: ‘In het karakter en de ziel van Duncan zag ik de ware revival van het Britse voetbal.’

De hunkering naar nieuwe successen is groot op Old Trafford. Manager Matt Busby bouwt aan een nieuw team dat The Busby Babes van ’58 een beetje kan doen vergeten. In zijn tweede seizoen (1964/65) verovert George Best een vaste plek in het eerste team. Met 10 doelpunten in 41 wedstrijden levert hij een belangrijke bijdrage aan de eerste landstitel sinds acht jaar. The Busby Babes worden afgelost door The United Trinity, bestaande uit Denis Law uit Schotland, George Best uit Belfast en Bobby Charlton, de clubheld die al meer dan tien jaar voor de club speelt en als een van de weinigen de vliegramp heeft overleefd.

NUMMER 7

De zomer van 1965 is een andere dan alle zomers daarvoor. The Beatles brengen de elpee Rubber Soul uit, waarop voor het eerst psychedelische invloeden te horen zijn. De flowerpower kondigt zich aan. Niet ver van Burren Way is ook een buurtgenoot van George Best begonnen aan een imposante muzikale loopbaan. Zijn naam is George Ivan Morrison. Wat George Best is voor het voetbal in Belfast is Van Morrison voor de muziek.

In 1965 hebben alle pophelden een kapsel en een houding die ook George Best typeert. Het haar valt net een paar centimeter langer dan voorheen en onverschilligheid is een wapen van verzet tegen die andere generatie, die van hun ouders. In Portugal verwerft George Best de bijnaam The Fifth Beatle. Zijn spel is weergaloos op de avond van 9 maart 1966 als Manchester United met 1-5 wint van Benfica, de finalist van het jaar daarvoor. Al na een kwartier staat het 0-3 en George Best is met twee doelpunten de grote openbaring. Een dag later siert hij de voorpagina’s van de kranten met een sombrero op zijn hoofd. Voor het eerst is er het geloof – en vooral het zelfvertrouwen – dat een Engelse club de Europacup kan winnen.

Het komt er niet van, nog niet. Maar duidelijk is dat het voetbal snel verandert. Wat George Best presteert in Engeland, dat doet Franz Beckenbauer in West-Duitsland en Johan Cruijff bij Ajax. Het spel wordt sneller, flitsender, dynamischer. De eigenzinnigheid van een nieuwe generatie drukt halverwege de jaren zestig blijvend een stempel op het voetbal. George Best is een voorloper. Niet alleen op het veld, hij vertegenwoordigt een grote groep jongeren die zich wil ontworstelen aan kerkelijke dogma’s, maatschappelijke verplichtingen of collectieve normen. Vanwege zijn spel en zijn uitstraling krijgt George Best zelfs een column in de Daily Mail. The Belfast Boy maakt het rugnummer 7 wereldberoemd, net als Eric Cantona dat later doet en Memphis Depay zich heeft voorgenomen te doen. Het verschil: Best is nog altijd maar 21 jaar als hij in 1967 voor de tweede keer kampioen van Engeland wordt.

WERELDWIJDE SCHORSING

De wereld ligt aan zijn voeten en de grote stap naar volwassenheid is snel gemaakt. George verwondert zich allang niet meer als Bobby Charlton voor de aftrap van de wedstrijd een slok whisky neemt om de zenuwen in bedwang te houden. Best drinkt leuk mee met de andere jongens van het team. ‘Bier. Niet dat harde spul.’

Begin mei 1968 wordt Best in Engeland gekozen tot Voetballer van het Jaar. Een paar weken later wint Manchester United de Europacup en opnieuw is Benfica een belangrijke tegenstander, dit keer tijdens de finale op Wembley. Best maakt in de derde minuut van de verlenging de 2-1, zes minuten later is de voorsprong opgelopen tot 4-1. Het levert hem een nieuwe kroon op, die van Europees Voetballer van het Jaar. Na Stanley Matthews, Denis Law en Bobby Charlton is George Best de vierde Brit met deze eretitel. ‘Op mijn 22e had ik alles bereikt waar ik vijf jaar eerder niet eens van kon dromen’, vertelt hij later.

Hier moet het dus beginnen. Hij is nu de beste voetballer van Europa, van de wereld misschien wel. Zijn nieuwe begin komt niet van de grond. Steeds vaker neemt George Best de verkeerde afslag of pakken zijn beslissingen verkeerd uit. In 1969 stapt manager Matt Busby op bij Manchester United en krijgt de aftakeling van het team gestalte. George Best raakt verslingerd aan de drank. Zijn gedrag op het veld verandert. In een wedstrijd tegen Manchester City (december 1969) slaat hij de bal uit handen van de scheidsrechter en krijgt hij een schorsing van vier wedstrijden. In april 1970 wordt Best tijdens de interland Noord-Ierland-Schotland van het veld gestuurd, omdat hij de scheidsrechter bespuwt en modder naar hem gooit. Als hij zich begin 1971 bij de Engelse FA weer eens moet verantwoorden voor wangedrag verschijnt Best drie uur te laat op de zitting. Het kost hem een schorsing van zes weken. Hij is niet van de voorpagina’s weg te slaan. Best mist de trein die het team van Manchester United naar Chelsea brengt en vermaakt zich dat weekend verder prima met de actrice Sinead Cusack, waarna zijn club hem nog eens twee weken schorst.

Later dat jaar wordt Best met de dood bedreigd. Volgens zijn club zal Best worden neergeschoten als hij meespeelt in de wedstrijd tegen Newcastle United. Dat risico willen beide partijen niet nemen. Steeds vaker mist Best trainingen en haalt hij de voorpagina’s met aantrekkelijke, jonge vrouwen. In mei 1972 verklaart hij in een interview er ‘ziek van te zijn’ nog langer in zo’n armzalige ploeg als die van Manchester United te moeten spelen. Best kondigt aan dat hij stopt met voetballen. Hij is dan 25 jaar oud.

Het einde van zijn loopbaan laat nog even op zich wachten, maar de reeks van incidenten krijgt een indrukwekkend vervolg. Met steeds dezelfde thema’s: vrouwen, misdragingen, drank, beledigingen en schorsingen. Op 12 januari 1974 zet Manchester United hem op de transferlijst. ‘Ik speel nooit meer voor United’, bitst hij. George Best laat zich links en rechts op de wereld uitnodigen voor wat wedstrijdjes, waarna de FIFA hem in januari 1975 een wereldwijde schorsing oplegt. Die overigens een dag later alweer wordt ingetrokken.

Zijn loopbaan leidt hem langs obscure clubs in Zuid-Afrika, de Verenigde Staten, Ierland, Schotland, Noord-Ierland en de lagere Engelse divisies. Op 13 oktober 1976 maakt Best na drie jaar afwezigheid zelfs nog zijn rentree in de nationale ploeg.

GOUDEN HART

Op 12 oktober 1978 overlijdt Ann, zijn moeder. Het is een gebeurtenis die diepe indruk maakt op George Best. Zij is de laatste tien jaar van haar leven verslingerd geraakt aan de drank. En die alcoholverslaving wordt haar dood. Ruim twee jaar later wordt Calum Best geboren. Het is 6 februari 1981, een uur of drie in de middag. Dezelfde dag en ongeveer hetzelfde tijdstip als waarop 33 jaar eerder het vliegtuig van Manchester United verongelukte. ‘Een toevalligheid natuurlijk,’ zegt Calum daarover, ‘maar mijn vader vond het toch leuk.’

George Best woont en voetbalt wat in Amerika, waar zijn leven volledig ontspoort. Hij raakt bankroet en belandt voor drie maanden in de gevangenis nadat hij dronken achter het stuur van zijn auto is aangetroffen. Op 8 augustus 1988 organiseert de Noord-Ierse voetbalbond een testimonial voor George Best. Meer dan 25.000 fans komen samen op Windsor Park. De man die sinds 1968 geen enkele prestatie van betekenis meer leverde en in 1972 op 25-jarige leeftijd het topvoetbal vaarwel zei, is een legende geworden. Ter gelegenheid van zijn vijftigste verjaardag in mei 1996 maakt de BBC een avondvullend televisieprogramma over George Best. De Manchester Evening Standard stelt in 2001 een panel samen dat de grootste spelers van Manchester United in de laatste vijftig jaar mag kiezen. Op één: George Best. Hij ontvangt een eervolle onderscheiding van de Queen’s University in Belfast en een speciale oorkonde van de Football Writers’ Association, de verzamelde Engelse pers, vanwege zijn ‘bijzondere verdiensten’ voor het voetbal.

Het lijkt wel alsof de fans hunkeren naar een nieuwe George Best. Naar een voetballer die op volstrekt eigenzinnige en onnavolgbare wijze door het leven dribbelt. Die door zijn imago en zijn gedrag ongrijpbaar is voor autoriteiten en onweerstaanbaar voor vrouwen. Maar dat is niet de George die de mensen van Burren Way in Oost-Belfast zich herinneren. Voor hen was George gewoon die leuke, sympathieke, speelse buurjongen. Oké, hij was soms ondeugend en hij werd steeds ondeugender, maar dat kon iedereen hem vergeven. George had een gouden hart en daarom houdt het volk van hem. Nog steeds.

Op 25 november is het alweer tien jaar geleden dat George Best stierf. Acht dagen later werd hij begraven. 3 december 2005 was een natte, winterse dag in Belfast. Toch omzoomden meer dan 25.000 mensen de weg van dat kleine huisje aan Burren Way naar Roselawn Cemetery, waar zijn lichaam in hetzelfde graf te ruste werd gelegd als dat van zijn moeder Ann. De plek, aangeduid met nummer S295, is opgetuigd met een eenvoudige steen. Hier ligt George Best, zoals hij eigenlijk het liefst wilde zijn.

Deze tekst komt uit de Special Engeland van het Nederlandse blad Voetbal International. Die Special is ook in België verkrijgbaar.

DOOR FRANS VAN DEN NIEUWENHOF IN BELFAST – FOTO’S BELGAIMAGE

‘Er was iets belangrijkers voor mijn vader dan ik: de drank.’ CALUM BEST

‘Op mijn 22e had ik alles bereikt waar ik vijf jaar eerder niet eens van kon dromen.’ GEORGE BEST

In mei 1972 kondigt Best aan dat hij stopt met voetballen. Hij is dan 25 jaar.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content