Athletic Bilbao legt een opmerkelijk parcours af in de Europa League en probeert op 25 mei de Spaanse beker te veroveren tegen Barcelona. Wie spektakel zoekt, vindt dat tegenwoordig in het Baskenland. Marcelo Bielsa drukte zijn stempel op de Baskische traditieclub. Het verhaal van een van de meest excentrieke coaches op aarde.
25 juni 2010. De laatste wedstrijden uit de groepsfase op het WK in Zuid-Afrika zijn net afgefloten. De verrassing van het toernooi is Chili. Elke wedstrijd van de Zuid-Amerikanen is een waar spektakelstuk. De immer kritische Johan Cruijff noemt hen zelfs de leukste ploeg van het WK. Het land sneuvelt wel in de achtste finale tegen Brazilië, maar verlaat het toernooi toch met opgeheven hoofd. Want Chili werd op de wereldkaart gezet. Het brein achter het succes? De Argentijnse coach Marcelo Bielsa.
Peso’s
Een wereldvoetballer was Bielsa niet. “Ik had eigenlijk geen talent”, verklaarde hij zelf. “Ik werd dan ook een gefrustreerde, mislukte voetballer.” De Argentijn kwam slechts één seizoen uit op het hoogste niveau. Hij speelde amper twintig wedstrijden bij topclub Newell’s Old Boys in zijn thuisland. Op zijn 24e hangt hij zijn voetbalschoenen aan de haak, mede door een aanslepende knieblessure. Vanaf dan heeft hij nog slechts één doel voor ogen: zo snel mogelijk een topcoach worden. Bielsa wordt meteen jeugdtrainer bij de Old Boys. Ondertussen schoolt hij zich bij op een obsessieve manier. Vooral in de fysieke component verdiept hij zich, hij volgt zelfs vijf jaar een opleiding tot fysioloog. Tien jaar rijper staat hij boven aan de ladder bij de Old Boys. Onder zijn leiding pakt de club uit Rosario meteen de titel. In datzelfde jaar verliest ze ook de finale van de Copa Libertadores, de Zuid-Amerikaanse variant van de Champions League. Later reist Bielsa naar Mexico, waar hij achtereenvolgens één seizoen op de bank zit bij de eersteklassers Atlas en América.
In 1998 krijgt El Loco zijn kans bij Es- panyol Barcelona, maar daar stopt het verhaal al snel. Het vaderland roept: Bielsa wordt hoofdcoach van de Argentijnse nationale ploeg. Ondanks een geflopt WK in 2002 – La Albiceleste wordt uitgeschakeld in de groepsfase – krijgt hij een verlengd contract aangeboden. Dankzij een forse verjonging leidt Bielsa een vernieuwd elftal naar de finale van de Copa América en naar een gouden medaille op de Olympische Spelen. Tot ieders verbazing dient de coach meteen daarna zijn ontslag in. De Argentijnse voetbalbond betaalt hem niet zoals afgesproken in dollars, maar wel in peso’s – die op dat moment vier keer minder waard zijn. Bielsa heeft er even genoeg van en trekt zich drie jaar terug uit het voetbal.
Tijdens die sabbatperiode inspireert hij Pep Guardiola, die op het punt staat om coach te worden van Barcelona B. Om zich voor te bereiden zoekt hij Bielsa op in Argentinië. Hij wordt er met open armen ontvangen door El Loco. De Argentijn raakt erg geïntrigeerd door de motivatie van de Catalaanse coach. De twee praten uren over voetbal en beïnvloeden elkaar enorm. Vandaag zijn er dan ook heel wat gelijkenissen terug te vinden tussen de speelwijze van hun elftal en hun manier van coachen. Ze zitten ook regelmatig allebei op hun hurken om de wedstrijd beter te analyseren. Voor de confrontatie tussen Bilbao en Barcelona in de competitie bewierookten Bielsa en Guardiola elkaar zonder ophouden. “Elke wedstrijd van Athletic is een geschenk voor de fans. Bielsa is voor mij de beste coach ter wereld”, verklaarde de trainer van Barça meermaals. Guardiola ziet Bielsa als zijn mentor, maar die is het daar niet mee eens: “Kijk naar de prijzen die Pep al op jonge leeftijd pakte, dan ben ik de leerling en is hij de mentor.”
Historische zeges
Na zijn pauze neemt El Loco in 2007 de leiding van het Chileense nationale elftal op zich. De succesformule blijft onveranderd: hongerige, jonge spelers een kans geven en hen motiveren als geen ander. Bielsa’s elftal stapelt de historische zeges op: La Roja wint voor het eerst in Colombia en pakt een eerste zege in een officiële wedstrijd tegen Argentinië. In de kwalificaties eindigt Chili zelfs op de tweede plaats voor de Argentijnen, opnieuw een primeur in de nationale voetbalgeschiedenis. Het WK in Zuid-Afrika is een bekend verhaal. Met sprankelend combinatievoetbal en veel durf pakt Chili zes op zes in de groepsfase. Uiteindelijk klopt het Zwitserland en Honduras met het kleinste verschil, 1-0. De laatste groepswedstrijd tegen Spanje gaat verloren. Door een wel erg aanvallende speelstijl, in 3-4-3-formatie, lopen de Chilenen op twee counters en incasseren ze al snel evenveel tegendoelpunten. Als Marco Estrada in de eerste helft ook nog rood pakt, stuurt Bielsa niet bij. Zijn team speelt met een ongeziene 3-3-3-opstelling. De aansluitingstreffer komt nog diep in de tweede helft, maar verder komt La Roja niet. In de knock-outfase leggen ze de duimen tegen La Seleção, 3-0. Begin 2011 stapt Bielsa op, de schitterende resultaten ten spijt. Een conflict aan de top van de Chileense voetbalfederatie is de oorzaak van zijn vertrek. De topcoach had eerder al aangekondigd dat hij ontslag zou nemen als Jorge Segovia de nieuwe bondsvoorzitter zou worden. Smeekbedes van duizenden fans kunnen de nationale held niet overtuigen om te blijven. Een woord is een woord.
De werkloze trainer genoot in de zomer van 2011 de interesse van Inter maar tekende uiteindelijk bij Athletic Bilbao. Opnieuw een jong, kneedbaar en ambitieus elftal. Bielsa legde in de voorbereiding vooral de nadruk op het fysieke aspect. Zijn team moet immers een bijzonder hoog tempo kunnen ontwikkelen en klaar zijn om over het hele veld negentig minuten druk te zetten.
Kick-and-rush
Met 2 op 15 kent Bilbao echter de zwakste start in de clubgeschiedenis. “De ploeg had enkele maanden nodig om zich aan te passen aan de speelstijl van Bielsa”, verklaart William Unwin van de Britse krant The Independent. De sportjournalist woonde jarenlang in het Baskenland en volgt de club nog steeds van nabij. “De coach experimenteerde in het begin voortdurend. Met bijvoorbeeld Javi Martínez werd dat een succes. De verdedigende middenvelder speelt nu centraal achterin, wat het team meer voetballend vermogen van achteruit geeft.” El Loco probeerde ook verschillende formaties uit. Hij gebruikt meestal het gekende 4-2-3-1-systeem, maar schakelt zonder problemen over naar een 3-3-1-3.
“Bielsa wijzigde heel sterk de manier van spelen van Athletic”, gaat Unwin verder. “Onder de vorige coach Joaquín Caparrós voetbalde het minder van achteruit. Het spel werd gekenmerkt door lange ballen naar Fernando Llorente. Bielsa ruilde het kick-and-rushvoetbal in voor zijn geliefkoosde spelletje: snel combinatievoetbal”, legt Unwin uit. Cijfers tonen overigens aan dat Bilbao, na Barça en Real, het hoogste percentage balbezit heeft. 56,4 % van de tijd heeft het de bal in eigen rangen. Vorig seizoen was dat slechts 47 %.
In de maand oktober leek alles in de plooi te vallen. De Basken pakten 11 op 15 in La Liga en ook in de Europa League liep het goed met 7 punten uit 3 groepswedstrijden. “Vandaag gebruikt Bielsa veelal dezelfde elf spelers. Iedereen weet wat van hem verwacht wordt, en dankzij de automatismen stijgt het spelniveau van Bilbao”, verklaart Unwin. Paul Giblin, een andere Engelse journalist die de club al meer dan twintig jaar volgt, vult aan: “Het gaat ook beter nu Bielsa enkele aspecten van het vorige Bilbao overnam. Op gepaste momenten gooit de club nog hoge ballen in de box naar Llorente. Zo komt zijn grootste kwaliteit, zijn kopbalsterkte, beter tot haar recht.”
Ook in balverlies gooide Bielsa alles om. “Onder Caparrós zakte het elftal ver terug, tot op de eigen backlijn. Als het de bal veroverde, probeerde het snel om te schakelen met een lange pass naar Llorente. In balverlies zetten de spelers nu voortdurend druk”, legt Giblin uit. “Op elk deel van het veld worden de tegenstanders opgejaagd. Athletic ontwikkelt soms een verschroeiend hoog tempo. De wedstrijden tegen Manchester United waren daar een uitstekend voorbeeld van.” De gezonde agressiviteit van de Basken drukt zich ook uit in cijfers. Het elftal doet gemiddeld 25 tackles per wedstrijd, beduidend meer dan de 19 van vorig seizoen.
Geen voorstander van rotatie
Bielsa drukte dus overduidelijk zijn stempel op het jonge Baskische elftal. Vooral in Europa en in de Spaanse beker – het speelt op 25 mei de finale tegen Barcelona – gooide Athletic hoge ogen. In de competitie staat Bilbao er anderzijds niet zo schitterend voor. De oorzaak? Misschien is die te vinden in het feit dat Bielsa geen voorstander van roteren is. “De Argentijn gebruikt eigenlijk slechts 14 spelers”, zegt Unwin. “De kern is erg smal en de vermoeidheid lijkt vooral toe te slaan in de eigen competitie.”
Of Bielsa ook volgend jaar nog trainer is in Bilbao is onvoorspelbaar. Hij tekent steeds contracten van slechts één seizoen en op de meest onverwachte momenten, zoals na de olympische medaille met Argentinië, verlaat hij het schip. Unwin: “Zijn contract loopt deze zomer af en niemand weet of hij blijft. Hij heeft nu grote talenten onder zijn hoede, maar Bilbao wil alleen maar jonge Basken kopen. Door zijn smalle kern kan het een hoog niveau geen volledig seizoen aanhouden. Misschien vertrekt Bielsa daarom naar een team dat meer potentieel heeft …”
DOOR BART PLASSCHAERT – BEELDEN: IMAGEGLOBE
“Misschien vertrekt Bielsa straks naar een team dat meer potentieel heeft.” William Unwin, sportjournalist
