Morgen treedt AZ aan in Sporting Lissabon in de halve finale van de Uefacup. Selfmade man en multimiljonair Dirk Scheringa leidt de club zoals zijn bedrijven : nuchter, beredeneerd en met strakke hand.

Anno 1993 redde Dirk Scheringa AZ via een financiële injectie. Voorwaarde daarbij was wel dat hij de leiding kreeg van de club. Bij zijn aantreden werd hij dan ook maar meteen gebombardeerd tot de Berlusconi van de lage landen. Dat is een beetje veel van het goede, maar het adagium ‘wie betaalt, die bepaalt’ lijkt hem op het lijf geschreven. Inmiddels is AZ de steenrijke zakenman zo’n veertig miljoen euro verschuldigd. De club ís dus gewoon van Scheringa. En voorlopig is dat geen straf. Met attractief voetbal resideert AZ al een heel seizoen in de topdrie en schakelde het twee weken geleden een overmoedig Villarreal uit in de kwartfinales van de Uefacup.

Scheringa is het levende bewijs dat wie voor een dubbeltje geboren is, zelfs méér dan een kwartje kan worden. De voormalige politieagent begon 25 jaar geleden met het invullen van belastingformulieren voor particulieren. Vandaag telt zijn DSB Bank – Dirk Scheringa Beheer – meer dan tweeduizend werknemers en een jaaromzet van 170 miljoen euro. Zijn vermogen wordt geschat op 540 miljoen euro en momentaal prijkt hij op de 29e plaats in de Quote 500, de lijst van meest vermogende Nederlanders. Een aantal jaar geleden schreef Scheringa trouwens al een briefje naar de samenstellers van de lijst dat ze hem te laag inschatten en dat hij minstens bij de eerste tien zou moeten staan.

Zelf is Scheringa een sportman in hart en nieren. Reed enkele keren de Elfstedentocht, fietst graag en leeft Spartaans. Elke activiteit krijgt één of meer dagdelen per week waar gedelegeerden verantwoording afleggen over het reilen en zeilen van de ondernemingen. Zo rapporteren Toon Gerbrands en Martin van Geel (directeur voetbalzaken) hier wekelijks over AZ. Dat is rond de bouw van het nieuwe stadion, begonnen in 2004, niet altijd even gezellig geweest. “Als ik alles van tevoren had geweten, was ik er nooit aan begonnen”, spreekt Scheringa met zachte stem. “Dit is zwaarder dan vier Elfstedentochten achter elkaar. Met wind tegen.”

Regelmatig werd hij de afgelopen jaren ’s nachts wakker, dan zette zijn vrouw Baukje een kopje kalmerende thee en luisterde rustig naar zijn zielenroerselen. Waarom iedereen hem toch tegenwerkte, waarom hij bij AZ zoveel alleen moest doen ? “Je moet een aantal jaren meelopen voordat je echt weet hoe je moet besturen”, weet hij nu. “Ik heb inmiddels geleerd voor kwaliteit te gaan en de beste mensen aan te trekken. Bij mijn bedrijven is dat niet anders. Voetbal is moeilijk beheersbaar, een heel apart vak. In het begin lag alles meteen op straat, die tijd is gelukkig geweest.

“Verder heb je te maken met supporters. Die reageren vaak heel snel, zonder dat ze het overzicht hebben. Ook de sportmedia blijken niet altijd even goed geïnformeerd. De fans neem ik serieus, dat voelen ze ook. Toen ik bij AZ kwam was het net een gevangenis. Overal stonden hekken met prikkeldraad. Die zijn gelukkig allemaal weg. Nu hebben we een goed supportersbeleid. Wie rotzooi trapt, vliegt er voor vijf jaar uit. Onze fans mogen hun eigen ruimte exploiteren in het nieuwe stadion, dat is uniek.” Scheringa glundert als een klein kind.

Dat kind drijft zijn trainers soms tot wanhoop. Zo weigerde Willem van Hanegem de onthutste Scheringa daags voor de wedstrijd de opstelling te geven. Daar snapte de voorzitter niks van. Want : “Ik weet best wel wat van voetbal. Ik lees overal dat Adriaanse en Van Geel verantwoordelijk zijn voor de aankopen, maar er komt niemand zonder mijn instemming.” En daar gaat de voorzitter, zijn stem versnelt : “Ik leer snel. Goed luisteren, goed kijken, dingen ervaren. Op een gegeven moment krijg je er inzicht in. Punt naar voren, punt naar achteren…” Maar zijn kracht ligt toch echt niet op het veld. Regeren moet hij. Eerst de lijnen uitzetten, dan van wat meer afstand besturen, net als bij zijn bedrijven.

De eerste begroting waarmee u mocht werken, was nog geen achthonderdduizend euro.

Dirk Scheringa : “Ik heb er inmiddels zo’n veertig miljoen ingestopt. Maar de vertraging rond de bouw van het stadion heeft veel geld gekost. Je wilt geen nieuw stadion met een slechte ploeg, dus zet je een goede, professionele organisatie neer, anticiperend op de toekomst. Met dure en goede professionals : Van Geel, Gerbrands, Adriaanse. Nu komt het stadion pas in 2006. Maar ik heb een doel en dat laat ik niet meer los.”

De Nederlandse bureaucratie en tegenwerking zijn erger dan het communisme, wist u te melden.

“Nederland is niet goed bezig. Dan wil je investeren en iets neerzetten, en dan krijg je een anti-tankwal van procedures waar je met pijl en boog tegen moet vechten. Op een gegeven moment zie je geen licht meer aan het eind van de tunnel. Maar ik ben wél verantwoordelijk. Iedereen om me heen gaat gewoon zijn gang en denkt : hij regelt het wel. Ik had op meer steun gehoopt. Een Elfstedentocht kun je zelf voorbereiden, met training, voeding en dergelijke. Je bent van niemand afhankelijk. Nu was dat anders. Als je geen uitweg meer ziet, wat moet je dan ? Daar is toch niet tegen te vechten ? We zaten twee jaar geleden heel dicht bij het einde van AZ. Je voelt een enorme verantwoordelijkheid voor tienduizend supporters die de stad willen afbreken. En voor tweehonderd mensen die hun baan verliezen. Daarom ben ik toch doorgegaan.”

De frustraties zijn inmiddels vervangen door felicitaties.

“Over zeventien maanden is het stadion klaar. Op 1 juli 2006 kunnen we daar de eerste wedstrijd spelen. Nu is het gewoon genieten. Zo’n Europees avontuur is een leuk gevoel. Dit heb je toch met je organisatie bereikt. Het is een vorm van volwassen worden. Dan denk je : ‘Eindelijk !’ en wil je het voortzetten. We willen sportief natuurlijk de beste zijn, maar je moet wel realistisch blijven. Wij staan nu nog bovenin, maar er zijn drie clubs met een begroting van rond de vijftig miljoen euro. Daar kun je alleen incidenteel tussen komen. Plaats één tot en met vijf blijft het doel.”

Bestaat er niet het risico dat uw ploeg leeggeroofd wordt door de grote clubs ?

“Tijdens de winterstop zijn we niet overvallen. Wel is er concreet geboden op onze spelers. Nee, ik zeg niet welke. Ik heb het ze niet eens zelf verteld, dat lijkt me niet onze taak. Wij laten ons niet verzwakken. Daar creëer je onrust mee. Misschien is dat zelfs het doel van andere clubs. Onze fans kopen een seizoenkaart met een bepaalde verwachting, dan kun je niet halverwege spelers laten vertrekken. Dat is niet netjes.”

Tijdens de komende zomer zullen sommige spelers toch moeilijk te houden zijn.

“Stel dat er een topclub komt waar een speler echt hogerop kan, dan moet je zo’n jongen niet tegenhouden. Per 1 juli kijken we opnieuw. Dan willen we het elftal toch echt wel bij elkaar houden. We hebben aan Europees voetbal geroken en willen ons ook volgend jaar op dat podium goed vertonen. Onze begroting moet dus omhoog. Als we stiekem op het niveau van PSV en Ajax willen komen, zullen we verder moeten groeien. Louis van Gaal vindt onze selectie prima zoals die is, we hebben afgesproken dat er in principe naast Pius Ikedia niemand bij komt. Wij hoeven in elk geval geen spelers te verkopen om economische redenen en staan daardoor stukken sterker dan de concurrentie. Heel veel clubs moeten telkens hun beste spelers verkopen om gaten in de begroting te dichten. Zij worden zwakker, wij sterker.”

Dat is niet zozeer de verdienste van de club. U dicht ieder jaar de gaten in de begroting.

“Klopt, dat is onze luxe.”

Wat is in uw ogen een topclub ?

“Nou, Feyenoord is geen sportieve verbetering voor een speler van AZ. Dat is geen concurrent. In Nederland zie ik sportief gezien sowieso geen promotie voor spelers ten opzichte van AZ. Ik heb weinig zin die ploegen te versterken. We denken dan eerder aan Engeland, Spanje en Italië. Maar misschien kunnen Ajax en PSV wel hogere salarissen betalen, waardoor er wel economische redenen zijn voor een overstap.”

Dat zou in ieder geval de mogelijkheid bieden de jeugd eens een kans te geven.

“We hebben nu zo’n zes jongens in Jong Oranje. Die krijgen misschien wel te weinig weerstand op dit moment. AZ heeft veel in de jeugdopleiding geïnvesteerd, dat moet wel rendement opleveren. We kijken of we spelers elders kunnen stallen, maar we vinden het niet verstandig een club te adopteren. Er moet ook een goede trainer zitten, je moet oppassen dat je de structuur van een andere club niet te veel beïnvloedt. Wij gaan eerst met Louis van Gaal praten, hij zal de club analyseren en kijken wie hij bij de selectie gaat halen.”

Eigenlijk was Co Adriaanse de eerste keus.

“Ik vind het jammer dat hij vertrekt. Ik had het niet zien aankomen. We werken prima samen, hij is heel joviaal en hartelijk, we hebben nooit een conflict gehad. Wij wilden graag nog een jaar met hem door. Maar hij zegt : ‘Als ik volgend jaar derde sta, word ik onrustig. En zit ik niet goed in mijn vel, dan gaat het knagen.’ Terwijl wij dat prima vinden. Een plaats in de topvijf blijft het doel. Maar ja, zo denkt hij, dat trekt hij niet. Prima. Co heeft AZ op een hoger plan gebracht. Dat is fantastisch. Johan Cruijff en Marco van Basten hebben gezegd dat AZ samen met Barcelona het mooiste voetbal van Europa speelt. Betere ambassadeurs zijn niet te vinden. Dat mag Co als compliment beschouwen.”

U ook.

“We werken met z’n allen, de directie voeren we met z’n vijven en we kunnen niet zonder elkaar, maar Co moet het iedere dag doen. Ajax heeft toch te vroeg afscheid van hem genomen. Ze stonden bij zijn vertrek tweede en hij was een heel nieuw elftal aan het opbouwen. Niemand heeft hem in de top echt een kans gegeven. Ajax is beursgenoteerd en het is een ingewikkelde club. Ik weet precies wat het verschil is tussen Ajax en AZ, maar ik wil niet over collega-clubs praten. Co heeft hier een topprestatie neergezet. Spelers beter gemaakt, zelfvertrouwen gekweekt, ze gaan er allemaal voor en hij legt het goed uit. Hij doet soms prikkelende uitspraken, praat uit zijn hart. Co is creatief. Je moet hem niet opsluiten, je moet hem de ruimte geven.”

U omringt zich graag met dominante voetbalmensen : Willem van Hanegem, Co Adriaanse en nu weer Louis van Gaal.

“Wij zoeken trainers die aan onze profielschets voldoen. Mannen die staan voor aanvallend voetbal, die respect afdwingen en veel ervaring hebben. Dat is maar een beperkte groep. Ik vind dat je als trainer een bepaalde visie moet hebben. Je prestaties uit het verleden bewijzen dat je een vakman bent. De spelers wilden weer een man als Co, van de discipline. Dan blijven er vijf kandidaten over. En dan hebben we niet eens gekeken of ze haalbaar waren.”

Marco van Basten zou dus ook op zo’n lijstje kunnen staan.

“Nee, want hem ontbreekt het aan ervaring. Dus hij is niet geschikt voor AZ volgens ons profiel. Wie past van de vijf namen het best bij de club ? Zo simpel is het. Vervolgens stappen we naar de eerste. Er gebeurt hier niks impulsiefs, over alles plegen we overleg. Wij hoefden niet het halve elftal te vervangen tijdens de winterstop.

“De komst van Van Gaal was bijna een militaire operatie. Over iedere stap moet je goed nadenken. Wie kent hem het best ? Wie belt hem ? Wanneer doe je wat ? Al die kleine elementen leiden tot succes. Uiteindelijk belde ik op een donderdag naar Van Gaal en kreeg ik zijn vrouw Truus aan de lijn. Bleek ze net tegen Louis te hebben gezegd dat AZ wel zou bellen… Dat was een mooie start.

“Ik heb meteen een veiligheidsman naar Barcelona laten vliegen, die heeft een auto gehuurd en een snelle route gekozen, zodat we veilig en snel naar Sitges konden. Niemand mocht ons zien, want als het in de krant kwam, ging het niet door. Bij het bezoek hadden we een boekwerk bij ons met de vacature, de profielschets enzovoort. Hij kon precies zien waarom we bij hem terecht waren gekomen. Dat was geen toeval. De organisatiestructuur is duidelijk. Van Gaal weet aan wie hij verantwoording moet afleggen, hoe de lijnen lopen.

“Maar ik vertelde hem ook eerlijk dat hij in een container komt te zitten, de werkomstandigheden in De Hout zijn wel wat anders dan hij in Barcelona gewend was. Maar daar had hij in De Meer ook geen moeite mee, zei hij. De professionaliteit van AZ trof hem.

“Organisatorisch hebben wij de zaken goed voor elkaar, dat is voor een trainer ook belangrijk. Je wint uiteindelijk als je alle details goed bestudeert. Je wilt zo weinig mogelijk aan het toeval overlaten. Dat sprak Van Gaal aan. Het is natuurlijk genieten als je na elf jaar zo’n man contracteert. Elf jaar geleden wilde ik wat moois opbouwen. Ik heb tachtig bedrijven opgebouwd, een mooi museum, dat was ik met voetbal ook van plan. Maar we moeten ons wel realiseren dat iedereen eerste wil staan.

“Wij willen ons onderscheiden in schoonheid, dat is óók mooi. Als ik een combinatie over zes schijven zie waaruit een doelpunt voortkomt, is dat genieten, super. Ik heb het gevoel dat ik nog steeds meevoetbal, de vloer waar ik op de tribune zit, is uitgesleten van het meetrappen. Maar ik relativeer wel, want het blijft wel een spel. We gaan nu in principe voor de vijfde plaats, daarboven uitkomen is meegenomen. De doelstelling van het bestuur verandert niet. We zullen daar echt geen extra druk op leggen.”

Uw beoogde termijn van tien jaar zit erop.

“Als mijn gezondheid het toelaat, blijf ik hier nog dertig jaar. Ik heb een gevoelsband met AZ, die laat me niet los. We streven de komende jaren naar Europees voetbal, we zetten een nieuw stadion neer met een casino en bioscopen… In totaal zullen we tweehonderd miljoen euro investeren, dat is best wel heftig. Dat doen we rustig, stapje voor stapje. Met de nieuwe regelgeving kunnen we straks misschien nog wel meer neerzetten dan we in eerste instantie dachten. Er komen steeds meer dragers onder AZ. Van Gaal moet de komende jaren Europees voetbal halen en de capaciteit van het nieuwe stadion is nu al 16.000 mensen in plaats van de oorspronkelijke 13.500. Er komen ook staanplaatsen, net zoals bij Schalke 04 en Borussia Dortmund. Als dat straks allemaal goed aanslaat, willen we doorgroeien naar 26.000 toeschouwers. Vroeger zaten hier al 17.000 mensen, ik geloof dus dat het kan, zeker als wij Europees voetbal blijven spelen en zo nu en dan naar boven uitschieten. Dat willen we doen met goed en aantrekkelijk voetbal, dat is onze visie. Vroeger stond Ajax bekend vanwege het mooie voetbal. Het laatste jaar hoor ik van iedereen dat wij veel mooier spelen. Het voetbal van Ajax vindt men maar zo-zo. AZ moet synoniem worden voor mooi voetbal.”

Peter Wekking, Iwan van Duren

‘Nou, Feyenoord is geen sportieve verbetering voor een speler van AZ. Dat is geen concurrent.’

‘Marco van Basten ontbreekt het aan ervaring, dus is hij niet geschikt voor AZ.’

‘Toen we Van Gaal in Barcelona bezochten, hadden we een boekwerk bij met de vacature, de profielschets enzovoort.’