Nederland maakte een onverwachte uitschuiver tegen Denemarken en staat nu met het mes op de keel. Aad de Mos keek er met verwondering naar: hij had Oranje bij de potentiële kanshebbers op de Europese titel gerekend…

Nog altijd stapt Aad de Mos met de flair van vroeger door het leven. Op zijn 65e oogt hij afgetraind, geen gram vet valt er te ontwaren. De Mos gaat dagelijks lopen, met tekenen van lichamelijk verval zou hij niet kunnen omgaan. En Aad de Mos ziet meer wedstrijden dan ooit te voren. Hij observeert en analyseert, hij heeft en geeft over alles zijn mening. Tijdens dit EK is hij vanaf 16 juni op de NOS te zien in Studio Voetbal.

De Mos volgde de voorbereiding van Oranje op de voet. Hij keek naar de zoektocht naar de juiste balans in het elftal, zelf had hij al veel vroeger een geraamte klaarstaan. En hij maakte zich zorgen over de defensieve stabiliteit. Terecht, zoals in de openingswedstrijd tegen Denemarken bleek. Al was er volgens hem veel meer aan de hand. Tactische zwakte, het onvermogen om het middenveld te controleren, een gebrek aan slagvaardigheid voorin.

Aad de Mos: “Nederland heeft met Duitsland en Spanje het meest ervaren elftal van het EK. Ik had het gevoel dat er een enorme honger zat in deze groep. Daarom zei ik ook: Nederland wordt volgens mij Europees kampioen. Alleen zag je van die gretigheid tegen Denemarken niets meer terug.

“Kijk, dat er valkuilen zijn, dat was vooraf al duidelijk. Ik zag die zelf vooral in de defensie. Die is kwetsbaar, ze kunnen gepakt worden in de omschakeling. Belangrijk daarbij is: met hoeveel controlerende middenvelders speel je? Velen vinden dat één man op die positie volstaat, maar Bert van Marwijk zag daar uiteindelijk vanaf. Terecht. Wij zijn gewoon te zwak in de verdediging om zo te spelen. Je moet daar twee man neerzetten, het kan alleen veranderen als de tegenstander dat toelaat.

“Wij hebben met Van der Wiel een zeer aanvallende rechtsback die op verdedigend vlak zeer matig is. Centraal zijn Mathijsen en Heitinga geen topverdedigers, ze spelen in de subtop, bij Málaga en Everton, dat is niet Barcelona of Real Madrid. En Mathijsen doet niet altijd mee bij Málaga. Dat er in de aanloop naar de wedstrijd tegen Denemarken zo veel over zijn blessure werd gepraat, is raar, alsof het om een onmisbare schakel gaat.”

Nationale discussie

Toch heeft deze ploeg veel talent.

“Daarom dacht ik vooraf ook dat ze ver zouden komen. Gewoon omdat dit voor deze generatie de laatste kans is om met de nationale ploeg een prijs te pakken. En op zich zijn er natuurlijk mogelijkheden in dit team. In het middenveld bijvoorbeeld. Je hebt met Sneijder en Van der Vaart twee spelmakers, met Van Bommel en Nigel de Jong twee controleurs. En vooraan beschik je over Van Persie, Robben en Kuijt. En Huntelaar. Dat is echt offensieve weelde.

“In de aanloop naar dit EK was de discussie: moeten Huntelaar en Van Persie samen spelen? Het leek wel een zaak van nationaal belang. Terwijl het simpel is: je moet Huntelaar op de bank houden. Als je hem moet inbrengen, dan kan hij iets forceren, dan heb je op moeilijke momenten een extra troef. Die verlies je als je hem laat starten.”

Maar tegen Denemarken kwam het er allemaal niet uit.

“Omdat er in het middenveld tactisch zwak werd gevoetbald. Dat hadden de Denen in handen. Als je ziet dat Wesley Sneijder op links eindigt, terwijl hij het spel moet bepalen, dat begreep ik niet goed. Maar het meest frappante was: er zat geen gedrevenheid in de ploeg, het was allemaal zo voorspelbaar, heel vreemd. En fysiek en mentaal vond ik het ook niet goed. Dat had ik niet verwacht.

“Natuurlijk zijn er kansen geweest, maar daarachter moet je je niet verschuilen. De werkelijkheid is dat Nederland ook in de aanloop naar dit EK een aantal wedstrijden heeft verloren. Dat is geen toeval.”

Toen zat er soms te weinig balans in de ploeg, terwijl er nu twee brekers op het veld stonden.

“Toch waren er achteraan zwakheden. De manier waarop Heitinga zich bij die goal laat uitspelen, dat kan natuurlijk niet. En die bal dan tussen de benen van Stekelenburg, terwijl je bij Duitsland ziet dat Neuer in zo’n fase wel redding brengt. In dat soort dingen zit hem het verschil.

“Misschien had je het sneller moeten omgooien en met één defensieve middenvelder gaan spelen, ik kan me bijvoorbeeld voorstellen dat Van Marwijk dat nu tegen Duitsland wel gaat doen. En door de manier waarop de Duitsers spelen, kan het misschien nog ook.”

Zelfoverschatting

Vooraan was er te weinig doortastendheid.

“Ik denk dat we tot de conclusie moeten komen dat Van Persie een goede clubspeler is en niet meer dan dat, in de nationale ploeg doet hij het niet. Net zoals Cristiano Ronaldo. Dat het er bij Van Persie niet uitkomt, dat heeft volgens mij te maken met de hiërarchie in de groep. Hij is in de nationale ploeg niet de koning. Daar heeft hij het moeilijk mee.”

Is dat zo?

“Ik voel dat toch zo aan. Het lijkt me heel duidelijk wie bij Oranje de baas is: Wesley Sneijder. Je merkt dat in alle opzichten. Zelfs in de interviews die Van Marwijk geeft: hij praat heel veel over Sneijder, hij aanziet hem als een leider. Kijk, Sneijder is iemand die normaal onder druk kan presteren. Sterker zelfs: hoe meer druk hij voelt, hoe beter hij gaat voetballen. Hij denkt al het hele seizoen: ik moet deze ploeg bij de hand nemen en naar de Europese titel leiden.

“Het punt bij Sneijder is: hij moet zijn positie houden. Te vaak zie je dat hij ballen komt ophalen, dat hij als het ware voor de voeten van Van Bommel loopt. Hij moet voorin blijven, zodat hij die laatste pass kan geven en dient zich niet met andere zaken te bemoeien. Sneijder heeft al eens de neiging om als een ouderwetse nummer tien te spelen. Als je je laat terugzakken om de bal te vragen, dan speel je anderen uit de organisatie. Maar tegen Denemarken kon hij het niet sturen. Hij stond niet op de juiste positie. En de Denen hadden het middenveld in handen.”

Vooraf werd gezegd: Nederland is te afhankelijk van Robben. Maar die maakte ook het verschil niet tegen Denemarken.

“Ik vind: als we afhankelijk zijn van Robben, dan hebben we echt niets te zoeken op het EK. Het fabeltje van de rechtsbuiten met een linkerbeen is trouwens achterhaald, net zoals het fabeltje van de linksbuiten met het rechterbeen, Dries Mertens bijvoorbeeld. De verrassing is gewoon weg. Je pakt met een dubbele dekking uit, eentje aan de buitenkant en eentje aan de binnenkant, het is voorspelbaar. Je zag dat heel goed in de finale van de Champions League. En ook de Denen hadden dat nu goed bekeken.”

Robben heeft veel over zich heen gekregen door de gemiste strafschop in die wedstrijd tegen Chelsea.

“Dat hij die strafschop gaf, duidt toch een beetje op zelfoverschatting. Al neem je natuurlijk wel je verantwoordelijkheid. Maar de achterliggende gedachte was dat hij zich boven de ploeg wilde plaatsen. En die strafschop was vreselijk slecht gegeven. Soms begrijp je het allemaal niet. Zo’n Schweinsteiger die niet meer kon lopen, die niet in staat was mee terug te komen en dan toch naar die penaltystip stapt. Dat moet je als trainer toch zien.

“Ik vond dat Bayern onder Louis van Gaal veel beter voetbalde. Nu is de discipline weg. Jupp Heynckes is een totaal andere type. Hij heeft trouwens die wedstrijd tegen Chelsea verloren. Toen hij Van Buyten inbracht voor Thomas Müller. De organisatie was weg, voor die ene vervanging moesten er te veel positiewissels worden doorgevoerd.”

Konijnenpoot

Komt Van Marwijk nu onder druk te staan?

“Dat denk ik niet. In het verleden liet hij zich vaak op het verkeerde been zetten door het Nederlandse volk, door Johan Cruijff, door Willem van Hanegem. Die hebben allemaal hun mening over de manier van spelen. Die discussie zal ook nu losbarsten.

“In wezen is Van Marwijk een uitstekende analyticus. Hij gaat goed met de spelers om. En met de media. Hij is meestal naar de spelers toe ook zeer duidelijk en probeert op een natuurlijke, voetballende manier iets neer te zetten. En hij had vaak de konijnenpoot van Guy Thys: slecht spelen en toch winnen. Dat zag je op het WK in Zuid-Afrika. In de wedstrijd tegen Brazilië bijvoorbeeld: twee keer op achterstand komen en via twee dode momenten die match toch winnen. Maar dat zag je tegen Denemarken dus niet.”

Gaat hij nu de ploeg veranderen?

“Dat verwacht ik wel. En dat is niet nieuw. In het verleden is op dat soort toernooien vaak gebleken dat de eerste wedstrijd niet met de juiste formatie werd gespeeld, dat er achteraf gesleuteld moet worden. En dat de voorbereidingswedstrijden eigenlijk voor weinig dienden.

“Ik zou nu in zijn plaats met twee echte flanken spelen, Kuijt op rechts en Robben op links.”

In de wedstrijd tegen Duitsland speelt Nederland al met het mes op de keel.

“Dat wordt moeilijk. Want deze match, dat is historie, dat is dramatiek. Het Duitse voetbal heeft een enorme metamorfose ondergaan. Als je ziet hoe ze geëvolueerd zijn, terwijl het nog niet zo erg lang geleden is dat ze echt heel conservatief dachten. Ik herinner me nog mijn periode bij Werder Bremen, toen ik daar achteraan met vier man speelde, dachten ze dat ik van een andere planeet kwam. Ze snapten er helemaal niets van. Want ze waren het gewoon om vijf man achteraan te posteren en alle ballen naar voren te jagen. Dat had Otto Rehhagel erin geslepen. En toen kwam er een Hollander die zei: ik wil voetbal spelen.”

Inhoud en verpakking

En Duitsland heeft zijn start niet gemist.

“Terwijl ik voor het toernooi weleens dacht: misschien is die gemiste penalty van Robben wel een geschenk voor Nederland. En brengt hen dat een stap dichter bij de titel. In die zin dat al die spelers van Bayern München een serieuze knauw gekregen zullen hebben. En dat is niet één speler, dat zijn er acht.

“Maar je merkt: Joachim Löw is fijnzinnig genoeg om die hoofden weer vrij te maken. Een zeer onderschatte trainer. Löw was al in 2006 de man die al het werk deed, terwijl iedereen de indruk had dat Jürgen Klinsmann het voetbal opnieuw had uitgevonden, met al zijn theorieën over begeleiders en verhalen over Amerikaanse invloeden. Maar achter de schermen was het Löw die bepaalde wat er gebeurde. Hij zorgde voor de inhoud, Klinsmann voor de verpakking. Ik vind Löw een Hollandse coach, hij heeft veel afgekeken. Hij speelt 4-2-3-1. Dat is Hollands voetbal.”

Het is niet onmogelijk dat Nederland na twee matchen met nul punten staat.

“Dan is er nog die wedstrijd tegen Portugal. Alleen: dat is hun zwart beest. Dat heb je in het voetbal. Als trainer van KV Mechelen en Anderlecht heb ik bijvoorbeeld nooit in Waregem gewonnen.”

Het zou dramatisch zijn: Nederland dat in de eerste ronde sneuvelt met nul punten.

“Dat verwacht ik niet. Daarvoor zit er toch te veel trots in de groep. Maar je weet het nooit. Ik vind het bijvoorbeeld onzinnig om te vergelijken met 1988 toen je de eerste wedstrijd tegen Rusland verloor. En toch Europees kampioen werd. De groep was toen veel zwakker dan die van nu.

“Wat me frappeerde, is dat de sfeer zeer goed leek bij de Nederlandse ploeg. Dat komt omdat de groep vooral uit spelers met een Ajaxverleden bestaat. Die weten heel goed hoe ze met elkaar moeten omgaan, met die typisch Amsterdamse humor. En de anderen worden meegezogen. Daarom is het zo vreemd dat je tegen Denemarken niet je stempel kan drukken. Al heb ik vooraf ook gezegd: het enige gevaar is dat de chemie op een gegeven moment verdwijnt. Vooral ook omdat het vertrouwen zo groot is.”

De valse start neemt niet weg dat de kwaliteit er is.

“Deze ploeg kan goed en zeer gevarieerd voetballen. En zoals gezegd: het is voor deze groep een allerlaatste kans op een hoofdprijs. Je weet: binnen twee jaar mag je het vergeten. Dan moet er een nieuwe generatie klaarstaan.”

DOOR JACQUES SYS – BEELDEN: IMAGEGLOBE

“Dat het er bij Van Persie niet uitkomt, heeft te maken met de hiërarchie in de groep.”

“Ik heb vooraf gezegd: het enige gevaar is dat de chemie op een gegeven moment verdwijnt.”

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content