Duitsland pakte tegen Oekraïne uit met bij vlagen fraai combinatievoetbal, maar het gaf vooral blijk van een grote kwetsbaarheid. Er zijn nog veel werkpunten voor bondscoach Joachim Löw.
Rustig en zelfverzekerd volgt Joachim Löw de trainingen van de Duitse nationale ploeg op het in een schilderachtige omgeving gelegen trainingsveld van Evian, hoog boven het meer van Genève. Hij observeert en stimuleert en soms trapt hij al eens zelf tegen een bal. Toernooien zijn voor hem de mooiste tijd. Omdat hij zich op een intensieve manier met de ploeg kan bezighouden, omdat hij dan echt kan werken aan de ontwikkeling van de ploeg.
Joachim Löw is perfect in het reine met zichzelf. Hij weet dat geen mens meer aan hem twijfelt. Hij regisseert het hele gebeuren, kordaat maar ook vriendelijk en toegankelijk. Zo is hij ook op persconferenties. Toen verdediger Antonio Rüdiger vorige week met een blessure definitief uitviel nadat Mats Hummels niet beschikbaar was voor de eerste match tegen Oekraïne, zei Löw tegen de media dat het geen zin had om te jammeren en dat het zijn taak is om oplossingen te vinden. Nochtans: als er een compartiment is waarin de bondscoach voor een vaste samenstelling kiest, dan is het juist die achterste linie.
IN DE ADELSTAND
Dat Joachim Löw daar nu achteloos over heen leek te stappen, is tekenend voor het zelfvertrouwen dat er bij de wereldkampioen heerst. Löw had zich eerder wel laten ontvallen dat het defensief denken bij de ploeg beter moet, maar vanaf het moment dat na de kwalificatiematchen de focus definitief op het EK werd gelegd, loofde hij de geconcentreerde manier waarop er wordt gewerkt, de vooruitgang die er op technisch en tactisch vlak is geboekt. De voorbereiding op het EK verliep in harmonie, met een zeer hongerige spelersgroep. En Löw heeft zijn manier van denken en werken bijgesteld: hij beseft dat hij het toernooi niet meer met hetzelfde elftal kan spelen, dat de belasting daarvoor te groot is geworden. Hij zegt te weten welke spelers tijdens het EK het ritme van zeven wedstrijden aankunnen en welke niet. De variatiemogelijkheden zitten in zijn hoofd. Zonder dat hij ze aan de buitenwereld communiceert. Er is niets dat de Duitse bondscoach uit zijn evenwicht kan brengen. Hij werkt met het zelfvertrouwen van iemand die al bijna tien jaar succesvol is en lijkt niet te leven in de wurggreep van de stress.
Snel kan het nochtans in Duitsland veranderen. Twee jaar geleden werd Joachim Löw op het WK in Brazilië voor de kwartfinale tegen Frankrijk net niet terechtgesteld. Het heette dat hij het Duitse voetbal niets meer te bieden had. Vervolgens werd Frankrijk opzijgezet en walste Duitsland in de halve finale als een tornado over Brazilië (1-7), in een van de meest memorabele wedstrijden die ooit op dit niveau zijn gespeeld. Eensklaps werd Joachim Löw in de adelstand verheven. En als een nationale held gevierd nadat Duitsland de wereldtitel pakte. Hij verscheen plots in de hoogste kringen en leek daar geen moeite mee te hebben. Een bizarre evolutie in het leven van iemand die als clubtrainer nergens een verpletterende indruk had gemaakt.
ANDERE VOETBALCULTUREN
Veel dingen zijn er sinds die wereldtitel in het hoofd van Joachim Löw omgegaan. De bondscoach heeft zich altijd ontpopt tot een predikant van aanvallend voetbal. Hij lag mee aan de basis van de cultuuromslag in het Duitse voetbal, waarin kracht en loopvermogen werden ingeruild voor creativiteit en inventiviteit. Dat proces werd tijdens het WK van 2006 ingezet toen Jürgen Klinsmann nog bondscoach was, maar insiders wisten dat het assistent Joachim Löw was die het Duitse voetbal toen innoveerde. Löw zette zijn ideeën verder. Met als doel tot dominant, elegant en meeslepend voetbal te komen. Hij hield lezingen waarbij hij vertelde dat de schoonheid van het spel altijd voorop moest staan, hij praatte over een drastisch gewijzigde jeugdopleiding met balvaardigheid als het absolute credo. Dat moest zo blijven, al koos Löw de afgelopen twee jaar bij momenten voor resultaatvoetbal en werd de avonturier een pragmaticus.
Nochtans aanziet Joachim Löw het als zijn belangrijkste opgave om de ploeg verder te ontwikkelen. Hij herhaalt dat in ieder interview. In de kwalificatiewedstrijden voor het EK was die vooruitgang niet altijd te zien. Nadat de roes van de wereldtitel was weggewaaid kwam er een zekere gelatenheid in de groep, een soort decompressie. De wil om details te verbeteren was er niet echt. Ook Löw zelf schaafde aan zijn ontwikkeling. Tussen de wedstrijden door gaat hij naar het buitenland om zich in andere voetbalculturen te verdiepen. Of hij trekt naar de Copa América of de Afrika Cup om daar met trainers te spreken. Het maakt van hem een andere trainer. Iemand die zeer goed communiceert en rekening houdt met de mening van spelers. De tijd dat Joachim Löw kritiek als een persoonlijke aanval beschouwt, is voorbij. Hij liet zich zelfs in zijn trainingsaanpak door zijn assistenten corrigeren en werkt veel meer op standaardsituaties. In het verleden deed hij dat niet omdat hij al zijn energie wilde steken in het verfijnen van het combinatiespel, in het inoefenen van looplijnen. Er is op dat vlak echter nog altijd werk aan de winkel: Duitsland scoort relatief weinig uit standaardsituaties, maar het incasseert wel veel tegendoelpunten uit stilstaande fases.
DEFENSIEVE ZEKERHEID
Er is bij de Duitse nationale ploeg sprake van een nieuw tijdperk. Het afscheid van Philipp Lahm, Par Mertesacker en Miroslav Klose liet een leemte na, zowel op als naast het veld. De verantwoordelijkheid van de ploeg spreidt zich nu over verschillende schouders, met spelers die ieder op zich een andere persoonlijkheid en een andere mentaliteit hebben. In die zin moest Duitsland met nieuwe leiders op zoek naar een oude geest. Sommige posities dienden herdacht te worden. Achteraan op de flanken bijvoorbeeld waar de internationaal onbekende Jonas Hector van FC Köln noodgedwongen als linksachter moet fungeren. Of rechts waar de eigenlijk het best als centrale verdediger renderende Benedikt Höwedes van Schalke 04 wordt neergezet. Hij staat voor meer defensieve zekerheid dan het dit seizoen bij Bayern München opengebloeide talent Joshua Kimmich. Vragen waren er vooraf ook over de bezetting in de spits. Kiest Löw voor Mario Götze als een valse of Mario Gomez als een echte nummer negen? Of zet hij daar Thomas Müller, met vijf doelpunten de topschutter op het WK? Ook in de laatste vriendschappelijke wedstrijden bleven vele vragen onbeantwoord. Zoals ook de vraag of de lang geblesseerde aanvoerder Bastian Schweinsteiger nog iets aan de ploeg kan toevoegen.
Joachim Löw vindt dat de huidige ploeg sterker is dan die van 2014. Er zijn vooral op tactisch vlak meer mogelijkheden. Het technisch vermogen is volgens de bondscoach toegenomen. Maar vooral: meer nog dan vroeger is er een groepsgevoel gesmeed, een band die sterker is dan de som van het individuele talent. Verhalen over ontevreden spelers hoor je allang niet meer. Wie er door de onbeschikbaarheid van Bastian Schweinsteiger voor de wedstrijd tegen Oekraïne aanvoerder zou worden, leek de groep niet bezig te houden. Löw deelde dat pas enkele uren voor de match mee. Doelman Manuel Neuer mocht als kapitein fungeren.
PIJNPUNTEN
Zo verscheen de wereldkampioen zondagavond in Lille vol vertrouwen aan de aftrap voor de eerste wedstrijd tegen Oekraïne. Met Mesut Özil en Julian Draxler op het middenveld, twee artistieke voetballers met dezelfde gebreken: als het niet loopt, ontbreekt vaak de vechtlust om zich weer in de wedstrijd te knokken. En in de spits met Mario Götze die na een mislukt seizoen bij Bayern München het vertrouwen van Löw behoudt en dat niet alleen omdat hij in de WK-finale tegen Argentinië het gouden doelpunt aantekende. Maar ook voor Götze geldt dat hij vaak naar nonchalance neigt.
Met knap voetbal begon Duitsland aan het toernooi, al vroeg bekroond met een doelpunt van de centrale verdediger Shkodran Mustafi, die voetbalde met het flegma van iemand die al jaren een vaste waarde is. Maar dan openbaarden zich schrikbarende defensieve mankementen. Hoe de nieuwe leider van de defensie, Jérôme Boateng, zijn team ook probeerde te sturen, de Duitse verdediging leek wel een zeef. Oekraïne, veel meer dan een counterploeg, miste koelbloedigheid in de afwerking, stuitte op een nog maar eens zeer sterke Manuel Neuer, maar legde de pijnpunten bloot. Vooral op de flanken is de Mannschaft te pakken. Nog maar eens blijkt hoe groot de waarde van de even gemakkelijk rechts als links inzetbare Philipp Lahm in het verleden is geweest.
Anders werd het in de tweede helft toen Duitsland het spel controleerde en bij momenten uitpakte met een combinatievoetbal dat frappeerde door zijn zuiverheid. De posities werden goed gehouden, de ruimte benut, de automatismen zitten gebeiteld in het team. Sami Khedira maar vooral de intelligente Toni Kroos domineerden in een middenveld waarin naast techniek en inventiviteit ook een overvloed aan spierkracht en loopvermogen zit. Nochtans zaten Julian Draxler en Mesut Özil amper in de wedstrijd en kon Mario Götze zich vooraan niet doorzetten. De spits raakte in de eerste helft amper acht keer de bal.
GEEN MARATHON
Werkpunten genoeg voor de bondscoach, die ook constateerde dat Thomas Müller wel hard werkte, maar nauwelijks voor impulsen zorgde. Löw kon zich wel optrekken aan de opvallende rentree van Bastian Schweinsteiger. De middenvelder was maanden buiten strijd en zit duidelijk nog niet aan zijn competitiegewicht. Maar met zijn persoonlijkheid geeft Schweinsteiger de ploeg een bepaalde zekerheid.
Oorspronkelijk was het de bedoeling dat Schweinsteiger pas in actie zou treden na de voorrondes. Of die plannen nu veranderen? De tweede goal van de voetballer van Manchester United werd door heel Duitsland luid bejubeld, maar zo’n prestatie was dat nu ook niet. Joachim Löw zal moeten kijken tot wat Bastian Schweinsteiger echt nog niet in staat is. Hij moet kiezen voor diens huidige inbreng. En niet voor dat wat hij ooit is geweest.
Er bestaat niet de minste twijfel over dat hij dat ook zal doen. Duitsland begint doorgaans moeizaam aan zo’n toernooi en groeit naarmate de wedstrijden volgen. Zondag werd nog eens gewezen op de poulefase tijdens het WK 2014, toen een 2-2-gelijkspel werd geboekt tegen Ghana en een magere 1-0-zege tegen de Verenigde Staten. Nee, paniek is er bij de wereldkampioen niet. Een EK, zo hoor je, is uiteindelijk geen sprint maar een marathon.
DOOR JACQUES SYS IN LILLE – FOTO’S BELGAIMAGE
Toni Kroos is van onschatbare waarde.
Er is bij Duitsland een band gesmeed die sterker is dan de som van het individuele talent.
