America’s game: waarom American football springlevend is

De NFL werd de jongste jaren overspoeld door schandalen. En toch is de American Football-competitie in zijn 100e seizoen nog altijd springlevend. Zeker op de dag van de Super Bowl, zoals zondag tussen de Kansas City Chiefs en de San Francisco 49ers. Vanwaar komt die passie van de Amerikanen voor hún sport?

Luider dan ooit floten de kanaries in de NFL-mijn, na het seizoen 2017. De kijkcijfers waren met tien procent gezakt, na ook al een dip van acht procent het jaar ervoor. Was America’s game – de titel van een jaarlijkse docureeks over de Super Bowl Champions – uit het hart van de Amerikanen aan het verdwijnen? Was de staat van verval ingetreden na jaren van schandalen? Want hoeveel slecht nieuws kan een sport doorslikken?

Er was de gefilmde vuistslag waarmee sterspeler Ray Rice in 2014 zijn verloofde bewusteloos mepte en daarna uit een hotellift sleurde. “Een collectief trauma voor de natie”, schreef The New York Times, waarna er nog verhalen opdoken over spelers die hun vriendin en zelfs kinderen mishandeld hadden. Huiselijk geweld dat tot dan toe – door justitie, door de NFL – gedoogd werd, maar die zomer een omslagpunt bereikte.

Er was de biografische sportfilm Concussion met acteur Will Smith in 2015. Over een oud-speler die overleed door chronische traumatische encefalopathie (CTE), hersenschade als gevolg van vele klappen op het hoofd. Maar vooral over hoe de NFL rapporten van ook andere vroeg gestorven spelers, al daterend van de jaren negentig, probeerde weg te moffelen. Een baanbrekende film die een discussie deed losbarsten over het tot dan fel onderschatte gevaar van hersenschuddingen. De jongste jaren haken steeds meer spelers dan ook al vóór hun dertigste af, ter wille van hun gezondheid.

Er was deflate-gate rond Tom Brady, de megavedette van de New England Patriots, die in 2015 een schorsing van vier matchen kreeg. Omdat hij in de AFC Championship Game van 2014 aan teammedewerkers de opdracht zou hebben gegeven om lucht af te laten in de ballen, zodat hij die makkelijker kon gooien – wat verboden is. Een schorsing die een rechter in New York ongedaan maakte, maar na beroep van de NFL toch weer werd opgelegd voor het seizoen 2016.

Er was de ‘opstandige’ Colin Kaepernick, de quarterback van de San Francisco 49ers, die in 2016 tijdens het Amerikaanse volkslied knielde om het politiegeweld tegen zwarten aan te klagen, waarna andere spelers zijn voorbeeld volgden. Not done in de VS, waar de vlag en het volkslied heilig is. President Donald Trump riep op tot een boycot, en eiste van de NFL-eigenaars dat ze al de knielende spelers zouden ontslaan. Zo ver kwam het niet, maar Kaepernick bleef na het seizoen 2016 vruchteloos zoeken naar een contract in de NFL.

Niet toevallig een league waarin twee derde van de spelers African American is, maar de franchises wel gecontroleerd worden door blanke miljardairs, die alleen blanke coaches willen aanstellen. Het debat over rassenhaat laaide door Kaepernick zo weer op. En deed ook een deel fans (onder meer de rabiate Trumpaanhangers) afhaken, niet belust op een te politiek beladen sport.

Miljardenbusiness

“Het imago van de NFL is nooit slechter geweest”, besloten analytici dan ook na het seizoen 2017. Toch konden die schandalen de NFL echter hoogstens een beetje van zijn koers doen afwijken. Zeker op een zee waar, in vergelijking met de NFL-mammoettanker, alleen maar plezierjachten rondvaren. Ook in de daaropvolgende jaarlijkse enquête van onderzoekbureau Gallup bleek immers dat 37 procent van de sportliefhebbers in de VS football nog altijd aanstipten als hun favoriete sport. Weliswaar minder dan de 43 procent halfweg de jaren 2000, maar mijlenver boven NBA-basketbal (11 procent) en het steeds minder populaire MLB-baseball (9 procent).

Ook op tv bleef King Football regeren. In 2018 en 2019 (afgelopen najaar) stegen de ratings tijdens het reguliere seizoen weer met vier à vijf procent, tot gemiddeld 16,5 miljoen kijkers per match. Het gemiddelde van de jongste twee finales van de American en National Football Conferences (waarvan de winnaars de Super Bowl spelen) lag op 42 miljoen. Een cijfer dat tijdens de komende Super Bowl minstens nog ruim verdubbeld zal worden, tot boven de 100 miljoen kijkers. Op, nota bene, een totale bevolking van 330 miljoen Amerikanen. Alsof in België 3,3 miljoen mensen naar een wedstrijd van de Rode Duivels zouden kijken.

In de top 10, top 25 en top 100 van de best bekeken tv-programma’s van 2019 stonden er zo respectievelijk 9, 23 en 78 NFL-games – inclusief collegewedstrijden waren zelfs 83 van de top 100 telecasts footballmatchen. Het enige niet-NFL-duel in de top 10 was traditioneel de uitreiking van de Oscars….

In een tv-landschap waar Amerikanen steeds meer hun kabel-tv opzeggen en opteren voor streamingplatformen als Netflix, is alleen de NFL voor de grote networks nog lucratieve live-tv. Bedrijven kochten zo voor 4 miljard euro aan reclamespots tijdens het afgelopen reguliere seizoen, 14 procent meer dan in 2018. En voor de Super Bowl van komende zondag zal Fox Sports zo’n 5 miljoen euro per 30 seconden reclametijd verdienen. Op een totaal van liefst 77 commercials, en dan werd er nog gesnoeid om de pauzes in te korten.

Analytici verwachten dan ook dat het nieuwe tv-contract, dat na dit seizoen onderhandeld wordt (voor de seizoenen vanaf 2023), weer met 20 à 30 procent zal stijgen. En het nog lopende contract (tussen 2014 en 2022) levert al zo’n 4,5 miljard euro per seizoen op (alle pakketten inbegrepen, inclusief de steeds lucratievere streamingrechten). NFL-baas Roger Goodell rekent dan ook op een jaarlijkse stijging van zes procent voor de totale omzet van de NFL, tot 22,5 miljard euro in 2027. Het zal de waarde van de franchises alleen maar doen stijgen. En dat ligt nu al op gemiddeld 2,6 miljard euro, meer dan het zésvoudige in vergelijking met twintig jaar geleden. De Dallas Cowboys zijn volgens het zakenblad Forbes zelfs 4,5 miljard euro waard, als meest waardevolle sportclub ter wereld in 2019.

De hamvraag: waarom blijft America’s game zo dominant, ondanks alle schandalen? Waarom is de sport evenveel verweven met de Amerikaanse cultuur als Mickey Mouse en Elvis Presley? Waarom blijven zelfs veel intellectuelen verslaafd aan een sport die over de grenzen minder aanslaat dan de internationaal meer populaire NBA?

Patriottisme

De controverse rond de knielende Colin Kaepernick was geen toeval. Geen sport die immers zo in patriottisme is gedoopt als de NFL. En daar zijn Amerikanen zeer gevoelig voor. Militairen in uniform die op Salute to Service Games gratis matchen mogen bijwonen, huldigingen van en collectes voor oorlogsveteranen, jets die boven het stadion vliegen, Amerikaanse vlaggen van vele tientallen meters groot: het is niet weg te denken in het totale spektakel. Sommige teams maakten zelfs al deals met het departement van Defensie om mensen warm te maken voor het leger.

Warriors-game

In 1967 werd American football in een documentaire omschreven als “a game of beauty and violence”. En dat sprak de doorsnee-Amerikaan in de jaren vijftig/zestig enorm aan. Zeker tijdens de Koude Oorlog moest de viriele sport hen geruststellen dat de USA over nog echte warriors beschikte. Niet toevallig werd de beste speler uit die periode, Jim Brown, geprezen als een alles omverkegelende hard hitter.

De NFL speelde daar bovendien op in met documentaires die de hardheid van de sport belichtten. Ook tv-zenders wisten dat snoeiharde tackles in slow motion de miljoenen kijkers kippenvel zouden bezorgen. Over de mogelijke dramatische gevolgen voor de hersenen werd echter amper gesproken. Geteisterde lichamen: het behoorde tot de mythe van de bejubelde NFL-gladiatoren. Dat zij ook náást het veld hun agressiviteit botvierden, werd (toen nog) met de mantel der liefde bedekt.

Hoewel die harde kant nog altijd een wezenlijk deel van het American football is, is die de laatste jaren wel wat zachter geworden. Met nieuwe regels en straffen probeert de NFL zijn spelers nu meer te beschermen voor te brutale tackles. Al was het maar om de blessurelast bij zijn sterren te beperken, en de negatieve impact ervan op de kijkcijfers te verkleinen.

In plaats van met pure kracht een touch down te forceren wordt ook steeds meer de nadruk gelegd op passing. Meer passes die tot hogere scores en aangenamere matchen moeten leiden, én tot hogere tv-ratings. Weliswaar tot ergernis van de vooral oudere fans en de puristen die heimwee hebben naar de grotere viriliteit van vroeger.

Strategie

Evenzeer als het hoge warriors-gehalte, speelt het strategische aspect van football enorm aan. Walter Camp, beschouwd als the father of the game, wilde dan ook dat spelers hun lichaam én hersenen gebruikten. In een Amerikaanse cultuur waarin de individuele vrijheid als heilig beschouwd wordt, is immers ook de zin voor organisatie en management verweven. Met het American football als perfecte weerspiegeling, als de sport waarin het teamaspect en de tactiek cruciaal is. Al worden ook de individuele sterren (met name de quarterbacks) verheerlijkt, én ook coaches als Vince Lombardi (in de jaren zestig, bij Green Bay Packers) en Bill Belichick (in de 21e eeuw, bij de New England Patriots). Zij groeiden uit tot bijna mythische meester-motivators en strategen.

Media spelen daar ook op in met zeer gedetailleerde tactische analyses, die er bij de fans vlotjes ingaan. De doorsnee-Amerikaan kent zelfs beter het defensieve schema van Kansas City dan het politieke systeem in de VS. Het verklaart ook het enorme succes van Fantasy Football, het virtuele spel waarbij een fan als een manager zelf zijn team kan samenstellen. In de loop der decennia uitgegroeid tot een miljardenbusiness, met ruim véértig miljoen spelers.

Ook de goklustige Amerikanen vinden hun gading in football, zeker nu de gokwetten in steeds meer staten in de VS versoepeld worden. En fans op nog meer bizarre zaken legaal kunnen wedden: van de kleur van de Gatoradesportdrank waarmee spelers elkaar overgieten tot wie de MVP in zijn speech het eerst zal bedanken.

Competitie-evenwicht

De Kansas City Chiefs die zondag hun eerste Super Bowl sinds 1970 spelen. De San Francisco 49’ers die na twee miserabele seizoenen plots doorstootten tot de ultieme finale. Veelzeggend over het competitieve evenwicht in de NFL. Liefst twintig verschillende teams traden sinds 2000 (inclusief de komende editie) aan op Super Sunday, ondanks de zes titels op negen deelnames van New England. De tanende superster Tom Brady werd met zijn Patriots deze keer echter vroeg in de play-offs uitgeschakeld.

Patrick Mahomes (24) nam Brady’s stek als MVP in 2018 al in. En dit jaar allicht opnieuw – de uitreiking vindt zaterdag, daags voor de Super Bowl plaats. Een perfect voorbeeld van hoe het salarissysteem (met loonplafonds) en het draftsysteem (waarbij de laagste gerangschikte ploegen het eerst collegespelers mogen kiezen) in de Amerikaanse sportcompetities een franchise vlug naar de top kan katapulteren. Mahomes werd in 2017 zo als tiende gedraft door Kansas City en speelt nog altijd onder een rookiecontract van ‘slechts’ vier miljoen euro. De Chiefs gaven dit seizoen zelfs ‘amper’ 150 miljoen euro uit aan salarissen, het laagste in de NFL. Maar ze staan wel in de Super Bowl.

Schaarste/rol tv

Het NFL-seizoen loopt van september tot begin februari, met zestien reguliere seizoensmatchen en maximaal vier play-offduels, inclusief de Super Bowl. Die schaarste doet de interesse en de hype voor vele games omgekeerd evenredig stijgen, richting de vaste afspraken op zondag (sinds de jaren zestig) en op maandag (sinds de jaren zeventig) – pas de laatste jaren is daar ook Thursday Night Football bij gekomen. Het werden ankerpunten in het week(end)/vrijetijdschema van de Amerikanen, stevig vastgelegd door primetime-uitzendingen op tv. In de loop der decennia werd zo een immense fanbase opgebouwd. En daar kan geen schandaal tegenop.