‘Dat het IOC de Spelen zal uitstellen, staat vast. De vraag is alleen nog: tot wanneer?’

De Olympisch Spelen in tijden van corona worden de kroniek van een aangekondigd en niet meer te vermijden uitstel. Drie vragen aan onze man, Jonas Creteur.

Waarom maakte het IOC zondagavond voor het eerst bekend dat het scenario’s voor een uitstel van de Olympische Spelen zal bestuderen?

Jonas Creteur: ‘Omdat de druk van atleten, nationale sportbonden, olympische comités, en zelfs van regeringen overal ter wereld te groot werd. Met name toen én de Amerikaanse zwembond én de Amerikaanse atletiekbond opriepen tot uitstel. Twee bonden die op de laatse Spelen in Rio 65 van de 121 Amerikaanse medailles wonnen, met 175 van de 554 Amerikaanse atleten.

‘Hun oproep is niet verwonderlijk, aangezien veel van hun atleten nog amper kunnen trainen. Superster Katie Ledecky kan zelfs al sinds vorige dinsdag niet zwemmen, omdat alle zwembaden in de VS gesloten zijn. Ook de Amerikaanse gymfederatie zou haar olympiërs, onder meer die andere supervedette Simone Biles, bevragen en snel met een standpunt komen.

‘De drie Amerikaanse bonden van de drie olympische moedersporten die protesteren, dat was absoluut een kantelpunt. Dat krijg je ook niet meer verkocht aan tv-zender NBC, dat bijna vier miljard euro betaalde voor de Amerikaanse tv-rechten van de Spelen tussen 2014 en 2020. En dus een zeer bepalende stem heeft.

‘Het IOC kon ook niet anders dan te anticiperen op de alsmaar stijgende onvrede. Het wist dat er nog meer klachten van olympische comités, bonden en atletenverenigingen zouden volgen. Wat ook bleek toen het Canadese olympische comité zondagnacht bekendmaakte dat het geen team zou zenden als de Spelen deze zomer zouden plaatsvinden. En daarna volgden ook de Australische en Poolse olympische comités.

‘Een niet onbelangrijk detail: de voorzitters van het Canadese en het Australische olympische comité, Tricia Smith en John Coates, zijn ook leden van het IOC. Coates is zelfs vóórzitter van de IOC Coordination Commission in Tokio én wordt gezien als een van de bondgenoten van IOC-voorzitter Thomas Bach. Veelbetekenend…

‘Evenveel, zo niet nóg meer dan de druk van de atleten, bonden en olympische comités, heeft ook een standpunt van de Wereldgezondheidsorganisatie meegespeeld in de communicatie van het IOC. Bach heeft in zijn verklaringen tot vorige zondag altijd herhaald dat het IOC naar de raad van de WHO zou luisteren, zelfs toen hij nog met stellige zekerheid verklaarde dat de Spelen in juli zouden doorgaan. Voor het eerst trad de WHO vorige week dan toch officieel naar buiten. Lawrence Gostin, een directeur van het WHO, tweette dat het ‘een toppunt van dwaasheid en volstrekt onverantwoordelijk’ zou zijn om de olympiade in Tokio deze zomer te organiseren.

‘De WHO is immers absoluut niet zeker of de pandemie in juli voorbij zal zijn, aangezien het uitgaat van een model dat gebaseerd is op de verwoestende pandemie van de Spaanse griep zo’n honderd jaar geleden. Allicht zou een nieuwe coronagolf van besmettingen oplaaien als honderdduizenden mensen ruim twee weken lang samenhokken in Tokio. Dat officiële standpunt van de WHO kon Bach niet naast zich neerleggen. Ook al weigerde het IOC in zijn persbericht te spreken over een pandemie en slecht alleen over een ‘dramatische escalatie in verschillende landen en werelddelen’. En het klonk zelfs dat een afgelasting van de Spelen ‘geen problemen zouden oplossen of mensen zouden helpen’. Allesbehalve tactvol, getuigend zelfs van een nog altijd wereldvreemde arrogantie. Thomas Bach wordt zelfs in Duitsland zo weggezet, als een zeer koppige, rigide leider.’

Waarom schuift het IOC de beslissing tot een uitstel vier weken voor zich uit?

‘Het IOC krijgt nu veel kritiek omdat het die definitieve beslissing nog niet genomen heeft. Veel olympiërs overal ter wereld moeten daardoor in onzekerheid blijven trainen. Het IOC zou alleen maar aan de financiële impact denken: de 23 miljard euro die Japan/Tokio alles samen investeerde in de Spelen, de miljarden uit de tv-rechten en sponsoring, de mogelijke desastreuze impact op de Japanse economie… Uiteráárd speelt dat mee, maar er wordt vergeten welke gigantische logistieke problemen een uitstel met zich meebrengt. Dat is een bijzonder complexe operatie.

‘Wat doe je met het olympisch dorp waarvan alle appartementen al verkocht zijn aan particulieren, en die na de Paralympics in september in gebruik zouden worden genomen? Wat met de vele tienduizenden geboekte hotelkamers, de accommodatie en stadions? Wat met het volledig uitgewerkte transportplan in de miljoenstad Tokio? Wat met gesloten verzekerings- en sponsorcontracten die eind dit jaar aflopen?

‘De essentie is dat de beslissing om de Spelen uit te stellen eigenlijk al genomen ís, alleen moeten alle details nog uitgewerkt worden. In die zin had Thomas Bach wel gelijk dat als je effectief die zéér drastische beslissing neemt, dat je dan ook een welomlijnd plan moet hebben over hóé en tot wannéér je de Spelen zal uitstellen. Dat werk je niet in een-twee-drie uit. Het Japanse organisatiecomité vreest zelfs dat vier weken niet zullen volstaan.

‘Dat van een definitieve afgelasting geen sprake kan zijn, is ook geen toeval. Dan zou de financiële schade niet te overzien zijn. Met name voor Japan en Tokio, maar ook voor het IOC. Dat is wel verzekerd tegen een volledige annulering, maar die dekt niet alle uitgaven, laat staan de verloren opbrengsten.

‘De grootste fout is dat het IOC te laat is begonnen met die alternatieve scenario’s voor een uitstel concreet te bestuderen. Zo niet, dan had het de definitieve beslissing die het over vier weken zal bekendmaken, vroeger kunnen nemen. En was de onvrede ook minder groot geweest. Ook de crisiscommunicatie was, terwijl de coronapandemie al losbarstte, veel te zelfverzekerd. “The Games must and will go on“, klonk het nog tot begin vorige week.

‘Tot de langzame switch werd gemaakt, onder meer in een interview met The New York Times vorige vrijdag. Daarin sloot Thomas Bach een uitstel niet meer uit, alleen een annulering. Toen steeds meer bonden en atleten zich daarna begonnen te roeren, is zondag een vergadering van het uitvoerend comité van het IOC inderhaast bijeengeroepen. Zo is alles in een stroomversnelling geraakt.

‘Opvallend: het nieuws werd bekendgemaakt om 3 uur Japanse tijd, ’s nachts dus. Een opvallende timing. Werd premier Shinzo Abe zo voor een voldongen feit gesteld? De man die vele keren herhaalde dat de Spelen zonder problemen zouden plaatsvinden, omdat die voor zijn imago/erfenis als premier en voor de trots van het land Japan extreem belangrijk zijn? Mogelijk, maar feit is wel dat ook hij nu plots zijn kar gekeerd heeft en aanvaardt dat een uitstel onvermijdelijk is.’

Wat is nu het meest plausibele scenario?

‘De Spelen laten plaatsvinden met start op 24 juli, zoals aanvankelijk gepland: dat is nu uitgesloten, zeker na de boycot van Canada, Australië en Polen (en er zullen er nog volgen).

‘Bovendien moeten 47 procent van de 11.000 voorziene atleten in Tokio zich nog kwalificeren via een reeks kwalificatietoernooien, onder meer de Amerikaanse trials in het atletiek en zwemmen. Die zijn gepland voor eind juni, maar zullen allicht ook geschrapt worden als de situatie in de VS verder escaleert. Wie laat je dan wel en niet toe tot de Spelen? Onmogelijk om dat tijdig uit te klaren voor eind juli. Met mogelijk zelfs nog juridisch getouwtrek.

‘Uitstellen naar het najaar, waar de Japanners nog altijd op hopen, is ook onwaarschijnlijk. Canada en Australië verwezen niet toevallig nadrukkelijk naar het jaar 2021. Zelfs in de herfst van 2020 ben je immers niet zeker dat de coronapandemie helemaal onder controle is. Bovendien zal NBC tegenspartelen. Dat zal nooit toelaten dat de Spelen te midden de voor hen zeer lucratieve American Football-competitie vallen. Ook alle grote voetbalcompetities in Europa zijn dan al begonnen. Mogelijk ook de NBA – afhankelijk van de hervatting van dit seizoen – waardoor ook die sterren zullen wegblijven van de Spelen.

‘Een andere (en nu de meest waarschijnlijk) optie: de Spelen verplaatsen naar de zomer van 2021. Ook dat zou grote verschuivingen in de internationale sportkalender veroorzaken. Wat met het WK zwemmen in het… Japanse Fukuoka, van 16 juli tot 1 augustus? En met het WK atletiek in het Amerikaanse Eugene, van 6 augustus tot 15 augustus? World Athletics heeft wel al laten weten dat het wil meehelpen om het WK in Eugene te verplaatsen naar de zomer van 2022. Afwachten wat de FINA, de Internationale Zwemfederatie, zegt. In Fukuoka zal men allicht niet veel tegenspartelen.’

‘2022 lijkt minder plausibel, want al twee jaar verder, en dan wordt het nog moeilijker om alle logistieke zaken en boekingen te verschuiven (met nóg meer kosten). Bovendien heb je dat jaar al de Olympische Winterspelen in februari, het WK voetbal in november, maar ook de Asian Games (zeer belangrijk in Azië) in september, de Commonwealth Games in juli/augustus, en ook nog vele Europese kampioenschappen in allerhande sporten.’