‘De struisvogelpolitiek van Sport Vlaanderen en de volleybalfederatie is even stuitend als de coaching van Gert Vande Broek’

De getuigenissen van ex-Yellow Tigers in het programma ‘De pijn van de winnaar’ over de grensoverschrijdende manier van coachen van bondscoach Gert Vande Broek dropten een bom in de Vlaamse volleybal- en sportwereld. Voor meer opheldering, drie vragen aan onze man, Jonas Creteur, die de zaak van dichtbij heeft gevolgd.

Hoe zwaar moeten we tillen aan de getuigenissen in de ‘Prijs van de Winnaar’?

Jonas Creteur: ‘Van wíé deze verhalen komen, is op zich al veelzeggend: Freya Aelbrecht, Valérie Courtois en Hélène Rousseaux zijn jarenlang dragende figuren bij de Yellow Tigers geweest. Speelsters die bij topclubs in het buitenland ook een heel mooie carrière hebben gemaakt. Al even belangrijk is dat hun verhalen honderd procent worden bevestigd door twee andere ex-internationals: Laura Heyrman en Lise Van Hecke. En dat nu ook de kapitein van de huidige generatie, Ilka Van de Vyver, stopt bij de Tigers wegens de ‘niet-comfortabele sfeer naast het veld’.

‘Dan kan je niet meer spreken van een eenzijdige afrekening van enkele gefrustreerde speelsters die nooit aan de bak kwamen. Dit zijn de Thibaut Courtois’, Jan Vertonghens, Eden Hazards, Axel Witsels en Kevin De Bruynes van de Yellow Tigers.

‘Hun getuigenissen over emotioneel misbruik, persoonlijke aanvallen over gewicht, fatshaming, woedende speeches en scheldtirades, inclusief degoutante scheldwoorden als ‘Bende trienen, boerenpaard, dansende discotheekwijven, dom wicht, vadsige schijtwijven, hoer, geit, gesponsord door obesitas…’, spreken voor zich en overschrijden vér de grens tussen assertieve en agressieve/vernederende coaching.

‘Het gaat zelfs over meer dan puur die scheldwoorden – hoe erg die op zich al zijn. Het gaat ook over constante manipulatie en controle, over speelsters die in de ogen van de coach pionnen zijn in het spel waar hij de meester van denkt te zijn. Over constante directe en indirecte negatieve opmerkingen die de speelsters op den duur zelf geloven. En zo verliezen ze het plezier in hun sport, of bij een bepaalde ploeg, in dit geval de Tigers.

‘Het is het tegenovergestelde van wat een topcoach zou moeten zijn: een trainer met een zeer grote technische kennis van de sport, wat Gert Vande Broek ontegensprekelijk heeft, die evenwel ook een sfeer kan creëren waarin zijn speelsters én geprikkeld worden, maar daarvan ook genieten en daaruit voldoening halen. Zodat ze ook op lánge termijn blijven presteren.

‘Dat blijkt bij de Tigers niet het geval te zijn geweest, net als bij Asterix Kieldrecht waar Vande Broek ook coach was. Niet toevallig sprak Lise Van Hecke enkele jaren geleden in HUMO over hoe ze als jonge speelster soms door Vande Broek met de grond gelijkgemaakt werd. Dat ze daar zo ondersteboven van was dat ze bang was om ’s anderendaags opnieuw te gaan trainen. Er toen wel aan toevoegend dat Vande Broeck het ‘goed bedoelde’, maar dat ze na drie jaar bij Kieldrecht toch genoeg had van die dominerende, agressieve manier van coachen.

‘Net dat is het meest opzienbarende aan deze zaak. Vande Broek werd in het verleden, ook door ondergetekende, immers geroemd wegens zijn wetenschappelijke en academische kennis over coaching, als professor aan de KU Leuven zelfs docerend over groepsdynamiek. Daarover heeft hij ook verschillende wetenschappelijke onderzoeken gepubliceerd.

‘Blijkbaar heeft hij een deel van die kennis in de praktijk vergeten. Dat heeft jarenlang tot een negatieve vibe bij de Tigers geleid. En ook niet tot prestaties in verhouding met het aanwezige talent. Veelzeggend op dat vlak ook deze quote van Ilka Van de Vyver: ‘Het was meer een opoffering dan een genot om voor de nationale ploeg te spelen.’

‘Is het dan ook toeval dat veel speelsters ver voor hun dertigste hebben afgehaakt bij de Yellow Tigers, maar daarna hun carrière bij topploegen hebben voortgezet? Boegbeeld Lise Van Hecke was bijvoorbeeld amper 25 toen ze in 2017 stopte bij de Tigers, vandaag is ze nog altijd aan de slag in Italië…

‘Is het ook toeval dat na de bronzen medaille op het EK van 2013 de Yellow Tigers op vier opeenvolgende EK’s (2015, 2017, 2019 en 2021) eruit gingen in de kwartfinale, de groepsfase, en twee keer de achtste finales? Dat ze op het WK 2014 vijf van de zeven groepsmatchen verloren en zich niet konden kwalificeren voor het WK van 2018, laat staan voor de Olympische Spelen? Die vragen stellen is ze beantwoorden.

‘Er moet wel benadrukt worden dat Vande Broek de laatste jaren, althans volgens de afscheidnemende kapitein Ilka Van de Vyver, van toon is gemilderd. En dat er geen denigrerende scheldwoorden meer aan te pas komen. Dat is positief. Blijkbaar heeft Vande Broek zich deels aangepast. Maar niet voldoende om zijn kapitein aan boord te houden, aangezien er volgens haar meetings en besprekingen op een bepaalde manier plaatsvonden waar ze niet langer achter staat.’

Waarom drijven deze verhalen nu pas boven, nadat speelsters hebben afscheid genomen van de Yellow Tigers?

Creteur: ‘Dat is steevast de kritiek bij zulke zwaarwichtige getuigenissen, zeker als ze ook gecounterd worden door positieve geluiden van andere speelsters. Onder meer van Britt Herbots, het huidige boegbeeld van de nationale ploeg, die ‘veel aan Vande Broek te danken heeft’. Het tegendeel had ons verbaasd.

‘Daar zal de gemilderde toon van Vande Broek, en het grote belang van Herbots voor de Tigers, wellicht mee te maken hebben. Anderzijds blijkt haar bewering, dat álle huidige Yellow Tigers tweehonderd procent achter de bondscoach staan, niet te kloppen volgens Ilka Van de Vyver.

‘Dat de ex-speelsters volgens de volleybalfederatie in evaluatiemomenten nooit hebben geklaagd over Vande Broek past ook in de cultuur van controle en angst. En stemt ook niet overeen met de feiten, want de positie van de bondscoach lag eind 2016 al eens onder vuur. Verschillende speelsters gaven toen al aan dat de chemie met hem was uitgewerkt, dat ze op hem waren uitgekeken. De federatie overwoog toen niet eens een ontslag, bleef Vande Broek volledig steunen. Ook al werd het daaropvolgende EK van 2017 een fiasco.

‘Speelsters werden zo ook ontmoedigd om hun grieven verder openlijk kenbaar te maken. Ook door de mogelijke gevolgen van een ontslag van Gert Vande Broek. ‘Hij liet eens vallen dat als hij zou moeten vertrekken, dat dan de subsidies vanuit Sport Vlaanderen zouden wegvallen’, laat een speelster ons weten. Volleybal is immers een van de zogenaamde focussporten die het meest gesubsidieerd worden: 1,4 miljoen euro in 2021, waarvan 400.000 euro voor de Yellow Tigers, plus ook ruim 800.000 euro voor de uitbreiding van het Euro Volley Center in Vilvoorde.

‘Als bondscoach, als hoogleraar aan de KU Leuven, als gewezen chef-sport op het kabinet van minister van Sport Philippe Muyters en als huidig consultant van de Taskforce Topsport bij Sport Vlaanderen is de invloedssfeer en de kennissenkring van Gert Vande Broek dan ook zeer groot. Daar ga je zelfs als topspeelster in een kleine sport niet zomaar tegenin.

‘Vergeet ook niet dat veel speelsters de nationale ploeg als een platform zien/zagen om zich in de kijker te spelen van buitenlandse ploegen, de springplank naar een topcompetitie zelfs. De enige mogelijkheid, dáchten ze, om een stevige boterham te verdienen met hun sport. Met de vergoedingen en de premies van de Yellow Tigers zouden ze immers niet rijk worden. Voor veel speelsters een reden om de nationale ploeg niet adieu te zeggen. En de scheldwoorden te blijven slikken. Tot de kruik uiteindelijk toch barstte.’

Hoe moeten we de reacties van Vande Broek, van Sport Vlaanderen en Volley Vlaanderen inschatten?

Creteur: ‘Opvallend in Vande Broeks eerste repliek is dat hij het gebruik van vele scheldwoorden niet ontkent. Dat hij zelfs ‘geschrokken is’ van het beeld dat van hem werd opgehangen. En dat dat ‘absoluut nooit de bedoeling was’.

‘Je kan dat op twee manieren interpreteren: ofwel probeert hij zijn gedrag af te zwakken, door ook te wijzen op de positieve commentaren, maar vindt hij dat nog altijd niet verkeerd – een verontschuldiging sprak hij ook op geen enkele manier uit.

‘Een andere interpretatie: Vande Broek beseft niet welke negatieve impact zijn te agressieve, manipulerende manier van coachen en zijn ‘vadsige schijtwijven’-tirades had op het mentale welzijn van zijn speelsters. En ook op het fysieke, gezien de eetstoornissen waar onder meer Hélène Rousseaux in de eerste aflevering van ‘De Prijs van de Winnaar’ al over getuigde.

‘Dat niet beseffen zou vreemd zijn voor zo’n zeer intelligente, doelmatig denkende en handelende man. Niettemin doet het de lofzang over zijn wetenschappelijke en academische kennis fel dimmen.

‘Minstens even stuitend is ook de struisvogelpolitiek van Sport Vlaanderen en Volley Vlaanderen, zoals alleen de meest onbekwame Belgische politici die kunnen voeren. Ronduit beschamend hoe de twee algemene directeurs Paul Rowe en Koen Hoeyberghs op geen enkele manier gehoor geven aan de betrokken volleybalsters. Hoe ze ondanks alle verhalen, van dus niet één maar van méérdere tópspeelsters, Vande Broek blijven bewieroken als ‘een voorbeeldfiguur in motiverende coaching, die zijn academische kennis en ervaring op het veld verenigt’, als een ‘zeer integere vakman’ ook die beiden al twintig jaar kennen.

‘Rowe zei tegen Sporza zelfs dat hij een hekel heeft aan macho-coaching, maar dat hij dat niet vereenzelvigt met Vande Broek. En dat ‘de dingen die worden gezegd in een context (van topsport, op een sportveld) geplaatst moeten worden.

‘Hoewel Gert Vande Broek zeker grote kwaliteiten heeft én verdiensten voor het Belgische volleybal, zijn de getuigenissen over zijn emotioneel machtsmisbruik echter in geen énkele context goed te praten. Die kan je níét wegzetten door achter de schermen de programmamakers van de ‘Prijs van de Winnaar’ onder druk te zetten, door de betrokkenen zwart te maken, door op Twitter te posten dat ‘De Prijs van de Winnaar’ de MeToobeweging besmeurt, en dat het louter gaat over ‘afrekeningen en eenzijdig moddergooien.

‘Intussen is meer dan duidelijk dat het daar níét over gaat. Dat de speelsters dat niet hebben gedaan uit ‘wraak’, maar in de hoop dat hun biecht iets kan veranderen inzake de perceptie en aanpak van emotioneel misbruik. Niet alleen in het volleybal, maar ook in andere sporten.

‘Dat minimaliseren en zelfs negeren is schuldig verzuim. Zeker nadat de Vlaamse GymFed op basis van een uitgebreide doorlichting wel maatregelen heeft genomen om zulke zaken voortaan te voorkomen, na een soortgelijke zaak. Daar bleven de gecontesteerde Franse coaches Marjorie Heuls en Yves Kieffer aan boord, gezien hun grote belang voor Nina Derwael. Maar ook door openlijk mea culpa te slaan en door hun gedrag aan te passen.

‘Van zo’n verontschuldiging, of op zijn minst een gesprek met Aelbrecht en co, is zowel bij Sport Vlaanderen en als bij Volley Vlaanderen geen sprake. Een fouter signaal kan je in een jaar waarin het belang van mentaal welzijn in de topsport meer dan ooit (terecht) wordt benadrukt, niet geven.

‘Mede daardoor heeft minister van Sport Ben Wuyts nu wél ingegrepen, ondanks zijn goeie relatie met Paul Rowe, de algemeen directeur van Sport Vlaanderen. Door topmagistraat Bart Meganck de aantijgingen (nog geen officieel neergelegde klachten) over de werking en coaching bij de Yellow Tigers te laten bekijken. “Om als neutrale autoriteit klaarheid te scheppen.” Zoals Meganck dat – weliswaar in een toen meer officiële functie – ook al deed als hoofd van de expertencommissie die het onderzoek voerde naar grensoverschrijdend gedrag in de gymnastiekwereld.”

‘Hopelijk, in het belang van alle betrokken, van het volleybal, en de Vlaamse sport in het algemeen, wordt dat geen politiek gestuurde schone schijnoperatie en kunnen daaruit de juiste lessen getrokken worden.’