Flashback naar 13 juni 1949: hoe George Orwell de sport verengde tot oorlog zonder wapens
Op 13 juni 1949 verschijnt in de VS het boek 1984 van George Orwell. Daarin staat ook een kleine passage over voetbal, een sport waarover de schrijver weleens zijn gedachten liet dwalen. ‘It is war minus the shooting.’
De feiten
Als in juni 1949 het boek wordt gelanceerd, zijn er twee officiële presentaties. Op 8 juni krijgt het Verenigd Koninkrijk de primeur, op 13 juni de Verenigde Staten. Het boek wordt een instant classic.
Het is het negende werk van de journalist/schrijver en schetst een sombere toekomstvisie. We krijgen een totalitaire staat waarin de regering alles bepaalt én bewaakt. Big Brother is watching. Heel wat termen uit het boek zullen later tot ons dagelijkse woordgebruik doordringen. Niet alleen Big Brother.
Making-of
George Orwell schrijft niet zoveel over voetbal. Of over sport. Hij loopt er niet hoog mee op. Als hij zich toch een keer over sport buigt, heeft dat met een feit op het einde van Wereldoorlog II te maken.
Een paar maanden na de zege van de geallieerden nodigt de Engelse voetbalbond Dinamo Moskou, kampioen in 1945, uit voor een paar vriendschappelijke wedstrijden. Het team wordt gezien als het sterkste aan de andere kant van wat later het IJzeren Gordijn zal worden. En in Engeland beschouwen ze zichzelf uiteraard als de besten in het Westen. Dat kan interessante duels opleveren.
De Sovjets, op zoek naar goodwill, accepteren de uitnodiging en pimpen, om zeker niet af te gaan, hun kampioen. Als het gezelschap in november 1945 op Engelse grond landt, zitten er ook toppers van andere ploegen bij. De mediabelangstelling is enorm, maar de delegatie antwoordt amper op vragen. ‘The Silent Ones‘, schrijft de pers.
Er ontstaat direct commotie. De Sovjets worden ondergebracht in een kazerne, maar het gebrek aan comfort zint hen niet. Uiteindelijk wordt een hotel vrijgemaakt. Eten willen ze alleen op de ambassade, ze vrezen voor een voedselvergiftiging. Er is discussie over de centen die de tournee oplevert, ze willen de helft van alle recettes. Ook over de ref, over de dag dat moet worden gespeeld, de tegenstander,…
De eerste opponent heet Chelsea. Dinamo verbaast met een collectieve opwarming en met bloemen voor de tegenstander. De Sovjets zijn zelf verbaasd door het lawaai van de Engelse fans, maar uiteindelijk eindigt het duel op 3-3. Dinamo maakt indruk met wervelend voetbal en de dag erna vliegt een delegatie op uitnodiging van Jules Rimet naar Parijs. Daar tekenen ze een lidmaatschap met de FIFA.
Match twee is in Cardiff, waar de Sovjets mijnwerkerslampjes krijgen als souvenir. Dinamo is te sterk voor lokale ploeg, die tien goals slikt. Wedstrijd drie gaat tegen Arsenal. Op dat moment is dat een team met een vooruitstrevende reputatie, maar het zijn ook wel cheaters,want de Gunners versterken zich inderhaast met toppers van Stoke City, Blackpool, QPR, Fulham en Bury. Grootheden in die tijd. De inzet is inmiddels veel meer dan een duel tussen Dinamo en Arsenal, de inzet is … nationalistisch. Daarom willen de Sovjets ook absoluut een landgenoot als ref.
Nikolai Latishev speelt zijn rol: hij stuurt een speler van Arsenal van het veld (omdat de mist zo dik is, komt die nadien wel ongezien weer tussen de lijnen) en keurt bij 3-3 een goal van de thuisploeg af. Dinamo maakt daarop de winnende treffer.
Het is dat wat George Orwell in zijn pen doet kruipen voor een essay dat in december 1945 in The Tribune verschijnt. Daarin maakt hij kipkap van de vredelievende bedoelingen van sport en de olympische droom. ‘Nu de Sovjets weg zijn, kunnen we eindelijk openlijk zeggen wat velen al privé vertelden toen Dinamo hier nog was. Als dit bezoek al enig effect had op de relaties tussen beide landen, dan is het dat ze nu nog een tikkeltje slechter zijn.’
Wat volgt als eindconclusie, is de moeite: ‘Serious sport has nothing to do with fair play, it is bound up with hatred and jealousy, boastfulness, disregard of all the rules and sadistic pleasure in unnecessary violence. In other words it is war minus the shooting.’
En daarna
Oorlog zonder wapens, zonder schieten. Er valt wat voor te zeggen. Ontelbare referenties zijn er naar wat er volgens Orwell met de sport in de 20e (en later ook 21e eeuw) fout loopt. Dit is de periode van de flashbacks naar EK’s en WK’s en hoeveel incidenten zijn daar niet aan nationalisme gerelateerd?
Denk maar aan het WK van 1990, wanneer Frank Rijkaard spuugt naar Rudi Völler. De haat van Nederland in die dagen gaat heel ver terug.
Denk ook aan ontmoetingen tussen clubs op de Balkan, of de oorlog tussen El Salvador en Honduras in juli 1969. Die duurde vier dagen, en brak uit tijdens een voetbalmatch. Simon Kuper schreef er een heel boek over: Football against the Enemy.
Orwell had er maar een korte vrije tribune voor nodig. Eentje van 1460 woorden. Schrijven is schrappen. Een scherpe geest…
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier