Flashback naar 24 april 1988: de coolste luchtvaartramp ooit

In tijden van lockdown dromen we allemaal een beetje van reizen en zuiderse stranden. Daarom dit verhaal over de Griekse olympische wielrenner Kanellos Kanellopoulos die 115 kilometer aflegde met zijn fiets … door de lucht.

De feiten

Rond drie uur ’s morgens komt goed nieuws van een weerboot op zee: de wind staat goed, uit het zuiden, en zacht, één knoop. Rond vijf uur stapt de crew naar de hal op de luchthaven waar het fietsvliegtuig klaar staat. Daedalus heet het, naar de figuur uit de Griekse mythologie.

Het is een echte Griek, wielrenner Kanellos Kanellopoulos, veertien keer kampioen van zijn land, die in de cockpit wordt vastgemaakt en aan zijn opwarming begint. Vanuit Santorini komt een nieuw weerrapport: de wind wakkert aan tot drie knopen. Het is voldoende warm en Kanellopoulos krijgt groen licht: hij mag vertrekken.

Om 7u06 is het zover. Op de luchthaven van Iraklion, op Kreta, stijgt een door alleen mankracht aangedreven vliegtuig – de Griek moet fietsend van de grond raken – op. Gedreven door een rugwind houdt hij een hoogte tussen 5 en 10 meter boven zee aan. Hij moet gemiddeld 80 omwentelingen halen om zijn toestel in de lucht te houden.

Kanellopoulos doet dat. Om de vijftien minuten let hij erop dat hij voldoende drinkt, om uitdroging en vermoeidheid tegen te gaan. Een boot volgt zijn traject, in de lucht hangt een helikopter van waaruit alles wordt gefilmd. Records gaan eraan: dat van de langste afstand in de lucht (60 km), dat van de tijd (2u49 minuten).

Maar Kanellopoulos wil meer: ontsnappen uit Kreta en een ander eiland bereiken. De wind blijft ideaal, wakkert zelfs nog iets aan. Na iets minder dan vier uur ziet hij de kust van Santorini. Dan loopt het mis. Zo’n 400 toeschouwers, op de hoogte gehouden van de recordpoging via de radio, zien hoe de Griek zijn fiets tegen de wind in draait om te landen maar daarbij een vleugel plooit. Op minder dan 10 meter van het strand stuikt hij in zee. De ‘coolest airplane crash ever’ juicht de hoofdingenieur die alles superviseert.

Kanellopoulos zwemt zelf naar het strand. In 3 uur en 54 minuten heeft hij 115,11 km door de lucht gefietst tegen een gemiddelde snelheid van net geen 30 km per uur. Het hele toestel weegt – zonder bestuurder – 31 kilogram.

Making-of

In mei 1984 rijpt bij een aantal Amerikaanse ingenieurs en liefhebbers van luchtvaart en vliegtuigjes een idee: wat als we nu eens de mythe van Daedalus realiteit maken? Voor wie wat stof heeft liggen op zijn kennis van de Griekse mythologie: Daedalus was een Atheens architect/uitvinder die op Kreta ging werken voor koning Minos. Voor hem creëerde hij het labyrint van Knossos, waar de Minotaurus werd gevangen gehouden.

Omdat hij het geheim van dat labyrint kende, liet de koning Daedalus niet vertrekken uit Kreta. Ontsnappen kon alleen door de lucht en daarom ontwierp Daedalus voor hemzelf en zijn zoon Icarus een constructie van vogelvleugels, die hij met bijenwas aan mekaar kleefde. Het was zaak niet te dicht bij de zon te vliegen, want dan zou de was smelten, en ook niet te dicht bij zee, om de veren niet te zwaar te maken, maar Icarus luisterde niet, klom hoog en stortte neer in zee. Daedalus overleefde de ontsnapping, vond het lichaam van zijn zoon op een eiland en begroef het.

Twee jaar lang bestudeerden de wetenschappers op papier de mogelijkheden om de vlucht over te doen. Ze rekenden, checkten materialen uit en waren na twee jaar klaar om te bouwen. Financiering vonden ze eerst bij Anheuser Busch, later bij NASA, het MIT (het befaamde instituut van technologie) en United Technologies. Intussen was het project een hele onderneming met een serieus budget. Maar: het werkte allemaal wel.

Op 22 januari 1987 werd bij een eerste testvlucht 60 kilometer afgelegd, al de helft van de afstand die nodig was. Omdat men bang was dat de fietser door een toenemende vermoeidheid fouten zou maken, werd de besturing zo eenvoudig mogelijk gemaakt. Alleen een roer moest volstaan als stuur, aan de vleugels moest niet worden geprutst.

Het probleem was: waar is een fietser te vinden die krachtig genoeg is en ook nog enig besef heeft van luchtvaart? In een eerste fase zocht men piloten die konden fietsen, maar die waren niet te vinden. Dus deden ze het andersom: kandidaat-fietsers zouden een verkorte luchtvaartopleiding met noties van thermiek krijgen. De ingenieurs selecteerden er vijf: vier Amerikanen en één Griek, deelnemer aan de olympische wegrit in Los Angeles in 1984. Hun favoriete Daedalus, maar de investeerders wilden wel een back-up. Vandaar de Amerikanen.

Niet alles liep altijd naar wens. Prototype A crashte zwaar in februari 1988, na een turbulentie onder een vleugel. Het werd hersteld en was opnieuw klaar in maart, maar gelukkig hadden de bouwers ook een prototype B achter de hand. Dat werd ook getest en beide fietsvliegtuigen werden in het voorjaar met een Grieks legervliegtuig overgevlogen naar Kreta. Daar was het wachten op het juiste weer en verder testen. Frustrerende momenten: er ging van alles mis bij het landen of het opstijgen, drie pogingen moesten worden afgebroken. Tot op 23 april uiteindelijk alles perfect samenviel.

En daarna

Na de val, de viering. Een beetje raar vond de pers dat: nog nooit was een vliegtuigcrash zo hard toegejuicht. Iedereen dacht in 1988 dat er nog pogingen zouden volgen, maar tot nu staat het record nog steeds op de tabellen.

Voor Kanellos Kanellopoulos, nu 62, is het de strafste prestatie uit zijn carrière. In Griekenland is hij een fietsheld, maar buiten dat land klinkt zijn naam niet zo bekend. Op zijn internationale erelijst prijkt, naast de olympische wegrit van LA, weinig opvallends: een derde plaats in de negende rit van de Ronde van Polen in 1986 en een tweede plaats in een Oostenrijkse rittenkoers een jaar later. Maar zijn luchtrecord staat nog wel als een huis.