Sportstad Antwerpen: de slapende reus is wakker

Meer dan ooit profileert Antwerpen zich als dé sportstad van België. Er is de wederopstanding van Antwerp en Beerschot Wilrijk, Antwerp Giants als gastheer van een Final Four , de 10 Miles, het EK hockey, een ATP-tennistoernooi, het WK gymnastiek in 2023 … Een opflakkering of een nieuwe identiteit? We zochten het uit.

Paasmaandag. Een kolkende Bosuil ontvangt Club Brugge voor een potje zonovergoten namiddagvoetbal. In canon rolt ‘ An-twe-rep‘ van de tribunes, een fiere titel die tegelijk als een intimiderende strijdkreet wordt gescandeerd. Royal Antwerp FC is in een tempo dat niemand voor mogelijk hield uit de doden opgestaan en speelt twee jaar na de promotie naar 1A zowaar al mee voor een Champions Leagueticket in een zwaar bevochten play-off 1.

Amper enkele uren na de aftrap op de Bosuil wordt op wandelafstand daarvandaan in de Lotto Arena de basketbaltopper tussen de plaatselijke trots Antwerp Giants en Spirou Charleroi op gang geworpen. De Giants zullen winnen, en daarmee hun statuut van dé te kloppen ploeg in België – begin maart pakten ze al bekerwinst – kracht bijzetten. Volgend weekend zijn ze zelfs gastheer voor de Final Four van de Champions League basketbal, die op 3 en 5 mei in een uitverkocht Sportpaleis zal plaatsvinden. ( zie kader)

Het illustreert de weelde die de Antwerpse sportliefhebber tegenwoordig te beurt valt. De start van de Ronde van Vlaanderen, het EK hockey, het EK volleybal, de European Open tennis, eerder in 2017 al het BK wielrennen en in 2015 startplaats voor een etappe in de Ronde van Frankrijk. Het blijft trouwens niet enkel bij supporteren, want de mogelijkheden aan eigen participatie zijn al even uitgebreid. Denk aan de immens populaire Antwerp 10 Miles, die het voorbije weekend weer voor een overrompeling zorgde in de havenstad. Of het Port of Antwerp Triatlon Festival eind juni.

Volgend jaar wil men daar nog een schepje bovenop doen, want dan is het precies honderd jaar geleden dat Antwerpen de Olympische Spelen organiseerde.

Sporting A

Het valt enorm op dat sinds de N-VA van Bart De Wever de macht heeft in Antwerpen, bij tal van gelegenheden benadrukt wordt dat Antwerpen dé sportstad van België moet worden. Niet in het minst door de burgemeester zelf en zijn partijgenoot, tevens schepen van Sport, Ludo Van Campenhout. Een belangrijke trigger daarvoor was 2013, toen Antwerpen een jaar lang de titel van Europese sporthoofdstad mocht dragen. Het viel samen met de eerste legislatuur van De Wever als burgemeester. ‘Sport is bij uitstek het middel om het sociale weefsel van een stad te versterken’, liet de kersverse burgervader bij de officiële voorstelling optekenen. ‘Dit is een mooie kans om te tonen dat Antwerpen lang niet zo’n verdeelde stad is als sommigen ons willen doen geloven.’ Zelfde geluid bij Van Campenhout: ‘Op elk pleintje, in elke straat zullen er sportieve activiteiten opduiken. Sport is immers in een moderne grootstad hét instrument bij uitstek om mensen samen te brengen. In Antwerpen vind je ruim 170 nationaliteiten, meer dan in New York. Die willen we volgend jaar allemaal verenigen door middel van sport.’

Er zit dus wel degelijk een politiek kantje aan die nieuw aangemeten identiteit. Bij zijn eerste deelname aan de 10 Miles in 2012, in aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen, gingen de ogen van De Wever open: hij werd luid aangemoedigd en profileerde zich en passant als man van het volk. Ook de volle tribunes op de Bosuil of het Kiel doen geen kwaad aan de populariteit van de burgervader, integendeel. En niet toevallig zette de N-VA enkele jaren geleden zwaar in op het binnenhalen van de start van de Ronde van Vlaanderen: een dol zwaaifestival van geel-zwarte vlagjes.

Daarvoor wordt 400.000 euro per jaar betaald, een contract dat inging vanaf 2017 en loopt tot 2022. ‘Een faire prijs’, vond De Wever. ‘Twee miljoen euro in vijf jaar tijd: dat moet je afwegen tegen de commerciële winst voor een stad. Moeilijk te berekenen, maar het is zeker de moeite waard. We zetten ons nog sterker op de kaart als dé sportstad van Vlaanderen.’

Er kwam stevig wat kritiek op het veranderen van de startplaats van Vlaanderens Mooiste, voornamelijk uit West-Vlaamse hoek, maar Flanders Classicsorganisator Wouter Vandenhaute pareerde met een lofzang op Antwerpen: ‘Het is de grootste stad van Vlaanderen. Een échte sportstad bovendien. Bij de start van de Tourrit waren er 200.000 toeschouwers. Dat zegt genoeg. Beerschot mag zelfs in eerste provinciale spelen, dan nog loopt het Kiel vol. Sport zit er in het drinkwater.’

‘De Ronde van Vlaanderen en 10 Miles mikken voornamelijk op het Vlaamse karakter, maar organisaties zoals het WK acrogym of het EK hockey zorgen ook voor internationale exposure‘, verklaart een ervaren medewerker op de Antwerpse sportraad. ‘De politiek is gaan beseffen: met zulke evenementen zet je Antwerpen op de Europese kaart. Tegelijk is het een uitstekende manier om een communitygevoel te creëren. Dat heeft het succes van 2013 als Europese sporthoofdstad bewezen, er is toen een groot budget voor vrijgemaakt en daar plukken we nog steeds de vruchten van. We hebben toen het logo ‘Sporting A’ gelanceerd, als een soort virtuele club die alles omvat. Het concept sloeg zodanig aan dat we daarmee ook na 2013 zijn doorgegaan. We merken vandaag dat veel sportclubs zelf vragen om dat logo te mogen gebruiken op hun kledij of website – voor de topsportclubs is het een voorwaarde om subsidies te verkrijgen. Iedereen wil deel uitmaken van dit gemeenschappelijke succesverhaal.’

Eerste bouwstenen

De eerste hoofdstukken in dat verhaal van sportstad Antwerpen werden evenwel al geschreven tijdens de vorige legislatuur (2003-2012), toen sp.a-boegbeeld Patrick Janssens het nog voor het zeggen had op het Schoon Verdiep. Zo legt Frans Van Den Wijngaert, 21 jaar lang directeur van de topsportschool in Wilrijk en huidig voorzitter van de stedelijke sportraad in Antwerpen, uit: ‘Wat er vroeger vooral ontbrak, was infrastructuur. Janssens en Van Campenhout, twee sportliefhebbers, hebben in 2004 een topsportfonds opgericht, waarbij verscheidene sportverenigingen een doorlichting kregen en er later ook geld werd vrijgemaakt voor de organisatie van Antwerpen als Europese sporthoofdstad.’

‘Een andere grote troef binnen dat beleid’, zo stipt Van Den Wijngaert verder aan, ‘is dat Ludo Van Campenhout al drie legislaturen lang dat ambt van schepen van Sport kan invullen. Dan krijg je een daadkrachtiger beleid. Men is overal beginnen te bouwen, in alle districten, ik vraag mij soms af waar ze dat geld halen… ( lachje) In Merksem hebben we een prachtige nieuwe turnhal, de Wilrijkse Pleinen herbergen fantastische hockeyvelden, de zwembaden werden gerenoveerd met Wezenberg als uithangbord, er werd 14 miljoen euro geïnvesteerd in een magnifieke topsportschool, Antwerp Giants heeft een nieuw oefencomplex. Daardoor kunnen meer mensen sporten, wat betekent dat je de vijver aan talent vergroot. Ik denk dus niet dat dit succes snel zal opdrogen. Door in de media luid te roepen dat Antwerpen een sportstad moet worden, hebben de politieke machthebbers zichzelf bovendien voor een belofte gesteld. Wie zoiets luidop verkondigt, moet dat ook waarmaken. De sportclubs weten dat ze bij de stad kunnen aankloppen. Maar de return is navenant: de positieve media-aandacht bij al die evenementen is onbetaalbaar. De 10 Miles en de marathon, beiden bescheiden begonnen maar ondertussen uit hun voegen gebarsten, zijn slim bekeken: je loopt door alle negen districten, iedereen voelt zich betrokken.’

Geboren en getogen Antwerpenaar Roger Roels is sinds 2005 voorzitter van de Antwerp Giants. Ook hij merkt dat het klimaat in zijn stad drastisch veranderde tijdens de voorbije jaren. ‘Antwerpen was lange tijd een slapende reus op sportvlak, dat is hard veranderd. Toen ik met de organisatoren van de Final Four door de stad liep, vroegen die zich ook af: wat gebeurt hier allemaal? Bijna overal zijn werken aan de gang, worden gebouwen vernieuwd. Nadeel is dat alles nu tegelijk moet gebeuren omdat we zolang te slapen lagen’, aldus de ex-topman van de internationaal gerenommeerde havenbedrijven P&0 Ports en Sea-Land, die naast het stadsbeleid ook de impact van de haven graag benadrukt. ‘Velen zeggen dat Antwerpse club het makkelijker hebben om sponsoring te vinden dankzij de aanwezigheid van al die internationale bedrijven, maar dat klopt niet. Die sponsoren nauwelijks. Port of Antwerp wel, want via ons kunnen ze Europese naambekendheid genereren. Ga maar na: ze zijn partner van bijna elke topsportclub in Antwerpen.’

Nieuwe infrastructuur

De vraag of deze sportieve hoogconjunctuur een toevallige samenloop van omstandigheden is of de vrucht van een uitgekiend beleid, kan enkel beantwoord worden met nuance. Roger Roels vat het goed samen: ‘Het klinkt niet spectaculair, maar ik denk dat het een beetje van beide is. Het is toeval dat zowel Antwerp FC als Antwerp Giants samen pieken. Er zijn ook zaken die minder goed gaan: de volleybalclub is moeten stoppen, het handbal beleeft mindere tijden. Anderzijds moeten we kunnen zeggen dat het Antwerpse beleid de voorbije jaren veel aandacht besteed heeft aan de sportcultuur. Toen ik in 1999 naar Antwerpen terugkeerde na vijftien jaar in het buitenland vond ik het verschrikkelijk wat ik aantrof: dat zo’n stad op sportief gebied eigenlijk nergens stond, deed hartzeer. Dat heb ik geleidelijk zien kantelen, vaak hangt beleid toch van individuen af. De aanzet is gegeven voor Patrick Janssens, samen met Ludo Van Campenhout. Het beleid van De Wever heeft dat sterk overgenomen. Met dan evenementen binnen te halen zoals de start van de Ronde van Frankrijk of de Ronde van Vlaanderen. Voordien werd daar amper geld of tijd voor vrijgemaakt. Ik snapte dat niet goed, want sport is een uitstekende manier om een stad internationaal te promoten. Kijk naar Liverpool of Manchester, wie kent die steden buiten hun gerenommeerde sportclubs? In Antwerpen was het omgekeerd: ze kenden ons voor de mode of de diamanten, maar niet voor onze sportclubs. Daar is men iets aan gaan doen, met het oprichten van een topsportfonds en het investeren in topsportfaciliteiten.’

De voorzitter van Antwerp Giants doelt daarbij onder meer op het nieuwe oefencomplex dat zijn basketbalclub sinds eind vorig jaar in gebruik heeft genomen, aan de overkant van de Vaartdijk, op een steenworp van de Lotto Arena waar de Giants hun thuiswedstrijden spelen. Al maakt hij een belangrijke kanttekening: ‘Ons oefencomplex is er in samenwerking met de NV Sportpaleis gekomen, de stad heeft enkel de gronden ter beschikking gesteld. Ze zochten al langer naar manieren om de zalencapaciteit in de stad te verhogen. Wij hebben gezegd: wij zullen het bouwen, geven jullie ons de grond en de vergunningen. Het was bovendien op een plek in Merksem die niet de beste reputatie genoot, dus door daar een nieuw sportcomplex te zetten krijg je een nieuwe dynamiek. Daar is de stad gevoelig voor.’

Voor de Antwerp Giants is het nieuwe trainingscentrum een serieuze stap voorwaarts. ‘Voordien zaten al onze ploegen verspreid, in theorie waren we één club, maar de mensen zagen elkaar nauwelijks. Nu lopen jeugd, bestuurders en eerste ploeg onder één dak. We ondervinden ook een enorme toeloop van jongeren, zoveel vraag naar inschrijvingen hebben we nooit eerder meegemaakt’, klinkt Roels enthousiast.

Ook bij de buren van Royal Antwerp FC in Deurne zorgt een gelijkaardige wisselwerking van privé-initiatief en stadssteun voor een successtory die zich in razend tempo ontwikkelt. Hoewel Bart De Wever nog steeds droomt van en ijvert voor een nieuw multifunctioneel stadion met 40.000 à 50.000 plaatsen in zijn stad, kijkt hij vol bewondering hoe RAFC-voorzitter Paul Gheysens met zijn bouwfirma Ghelamco de zaken aanpakt. ‘Een professionalisme en een snelheid die ongezien is’, toeterde de burgemeester twee zomers geleden bij de renovatie van de Bosuil. ‘Dit is een boost voor het imago van de club en de stad. Enkele jaren geleden werden we uitgelachen omdat dé Vlaamse volkssport er in Antwerpen slecht voor stond. Wat met koning voetbal? Dat lijkt nu lichtjaren geleden.’

Het voorbeeld van City Pirates

Ex-voetballer Kristof Snelders, opgeleid bij Germinal Ekeren, nadien actief bij GBA en nu jeugdtrainer bij Antwerp, ondervindt dagelijks welk enthousiasme het Antwerpse voetbal eindelijk weer losmaakt. Snelders: ‘De Antwerpse fierheid is terug. Ik heb zoiets niet meegemaakt tijdens mijn spelerscarrière. Dat verhaal versterkt zichzelf ook alleen maar: door de hoogconjunctuur wordt het voor Antwerpse clubs steeds makkelijker om jonge talenten aan te trekken, merk ik zelf bij de jeugd van Antwerp. Ik was er altijd van overtuigd dat een fusie tussen paars en rood de enige mogelijkheid zou zijn om Antwerpen weer op de voetbalkaart te zetten, maar als ik zie wat er nu gebeurt bij Antwerp én bij Beerschot Wilrijk, is dat scenario helemaal niet meer nodig. Beide clubs hebben hun plek gevonden.’

De kracht van het Antwerpse voetbalverhaal schuilt in de complementariteit van de clubs, daarvan zijn Van Den Wijngaert en Roels overtuigd, waarbij beide Sinjoren nadrukkelijk verwijzen naar de City Pirates als aanvullende component. Een club uit Merksem (ontstaan uit het vroegere Olse Merksem SC) die uitkomt in de 2e amateurklasse, maar die vooral een sociaal voetbalproject wil zijn. Michel Pradolini, een Antwerpenaar met Italiaanse roots, krijgt daarvoor alle credits. Hij is de grote bezieler van City Pirates en mocht vorig jaar de Silver UEFA Grassroots Award en de Burgerschapsprijs in ontvangst nemen. City Pirates houdt meer dan duizend kansarme jongeren van de straten, naast voetbal zorgen ze ook voor begeleiding bij de studies of het zoeken naar een job, doen ze aan schuldbemiddeling en opvolging van familiale problemen. De focus ligt op ‘moeilijke’ wijken als Linkeroever, Merksem, Luchtbal, Den Dam en Deurne-Noord. ‘Voor ons is voetbal een middel, niet het doel, ‘ zei Pradolini daarover. ‘Hopelijk wordt door die prijs wat meer naar ons geluisterd op beleidsniveau, zodat we het project een zekere duurzaamheid kunnen geven. Vaak wordt gedacht dat City Pirates een gesubsidieerd project is, maar het is voor negentig procent gesponsord. Vandaag is er nog een te grote afhankelijkheid van mezelf en enkele mecenassen die het financieel mee ondersteunen.’

Of hoe er voor de stad Antwerpen toch nog sportieve uitdagingen liggen. Mark Uytterhoeven wist het al veel langer: alles kan beter.

Final Four

Tot veler verbazing, niet in het minst die van de club zelf, bereikte Telenet Antwerp Giants de halve finales van de Champions League basketbal. Zeg maar het equivalent van de Europa League in het voetbal. Die eindstrijd wordt georganiseerd in een Final Four, waarbij halve finales en finales in één weekend afgewerkt worden. Antwerpen werd aangeduid als gastheer van het evenement: op vrijdag 3 mei speelt het Italiaanse Virtus Bologna tegen het Duitse Brose Bamberg om 18.30 uur en neemt Antwerp het op tegen favoriet Tenerife om 21.15 uur. Zondag 5 mei vinden de troosting (15.00) en de finale (18.00) plaats. Alle matchen worden gespeeld in het Sportpaleis, met zijn capaciteit van 18.500 zitjes een van de grootste zalen van Europa.

Roger Roels, voorzitter van de Antwerp Giants, is uiteraard fier op het binnenhalen van dat prestigieuze toernooi. ‘Voor het Belgische basketbal in zijn geheel is dit zeer belangrijk. Wij krijgen, ondanks ons statuut van grootste zaalsport in België, amper aandacht in de media. Dat heeft te maken met de dominantie van voetbal en wielrennen, alsook het plotse succes van het hockey. Met het bereiken én de organisatie van de Final Four krijgen we nu wel aandacht. Bovendien ben ik trots dat wij dat doen met een flink aantal talenten van eigen bodem in het team.’

Het was niet de basketbalclub zelf die hengelde naar de organisatie van de Final Four, de Champions League wilde zélf graag naar Antwerpen komen. ‘Toen wij bij laatste zestien geraakten, werden we een eerste keer gepolst’, doet Roels het relaas. ‘Mijn reactie was meteen: dit gaat ons petje te boven. Op dat moment waren we zowaar iets te bescheiden, denk ik. En dat als Antwerpenaar… ( lacht) We vonden het financiële risico ook te groot. Maar zij bleven ons overtuigen: met het Sportpaleis en een grootstad als Antwerpen hadden we toch iets meer te bieden dan anderen. De hotels en de speelfaciliteiten zijn er. Het viel me trouwens op dat het Sportpaleis een goede reputatie geniet bij de mensen van de FIBA. Een bestuurslid kende het al van het EK Futsal en ze wisten ook af van onze jaarlijkse Night of the Giants, waar telkens 17.000 man op afkomt. Welke Europese basketbalclub kan dat zeggen? Door de organisatie van de Final Four hebben we de Night of the Giants voor dit jaar wel moeten afzeggen, die tiende jubileumeditie zal dus voor 2020 zijn.’

Tickets en info Final Four: www.sportpaleis.be