Frank Hellemans

Leve de grote verhalen

Frank Hellemans is redacteur Boeken van Knack.be

De leesvaardigheid van tieners moet je echt niet onderschatten, en hun verhalenhonger al zeker niet.

‘Fúck de leefwereld van tieners’, kapittelde Gouden Uilwinnaar en romanschrijver Marc Reugebrink afgelopen donderdag op de opiniebladzijden van De Standaard. Hij reageerde daarmee op de publicatie van leesvaardigheidscijfers van vijftienjarigen, die om de drie jaar wereldwijd worden gemeten. Wat blijkt: Vlaanderen staat op plaats 9, België op 12 en de Franse Gemeenschap op 28. Lang niet slecht toch als je weet dat er scholieren in 65 landen werden bevraagd en zowel Vlaanderen als België boven het gemiddelde van de andere landen scoort.

Toch windt Reugebrink zich op, want in de marge van het onderzoek stond dat de gescreende Vlaamse tieners liever tijdschriften of kranten lazen dan fictie en non-fictie die niet rechtstreeks aansloten bij hun leefwereld. So what? Het is niet omdat je de romans van Reugebrink niet leest dat je niet van goede verhalen houdt. En misschien lusten de jongeren hem niet omdat hij geen sterke verhalen vertelt maar cerebrale constructies optrekt vol heimwee naar het grote epische gebaar.

Geletterdheid is al lang geen zaak meer van schone letteren degusteren. Wie films kijkt, leest ook en is terloops bezig verhalen tot zich te nemen. Wanneer die vermaledijde jongeren chatten, surfen of gamen, lezen ze eveneens en zijn ze narratief actief. Ronald Soetaert, professor en voorzitter van de Vlaamse Stichting Lezen, heeft overtuigend aangetoond dat geletterdheid zo breed is als er media zijn. Het klopt uiteraard dat elk medium zijn specifieke eigenschappen heeft: digitaal geletterden zijn associatiever en impulsiever, terwijl schriftgeleerden het analytische en stapsgewijze denken verkiezen en visueel geletterden sensuele kwaliteiten appreciëren. Zoveel zinnen, zoveel manieren van denken. En zoveel media, zoveel vormen van geletterdheid.

Toch heeft Reugebrink een punt als hij de eigen volwassen generatie de schuld geeft van het jeugdige gebrek aan hoogliteraire interesse. De dertigers en de veertigers hebben immers zelf de moeite niet meer genomen om het culturele erfgoed – zeg maar: de traditie – aan de volgende generatie mee te geven. De grote verhalen waren immers passé. Je kon alleen nog maar deconstrueren en essayeren rond de eigen navel.

Het literatuuronderwijs heeft boter op het hoofd want literair erfgoed, met de canon voorop, is ondertussen helemaal weg uit de opleidingen. Wie durft er dan nog die grote literaire verhalen in de eindtermen van het onderwijs op te nemen? Wanneer jongeren uitgerekend Harry Potter en Stephenie Meyer maar ook Pieter Aspe en Tom Lanoye graag lezen, zoals uit recent onderzoek van Cultureel Jongeren Paspoort duidelijk werd, zijn de grote verhalen blijkbaar nooit weggeweest. Waarop zijn al die films en computerspelletjes waar jongeren zo mee vertrouwd zijn trouwens gebaseerd?

De hoogste tijd dus dat er één enkele minister van Cultuur én Onderwijs komt. Dan pas kan er efficiënt werk worden gemaakt van de effectieve integratie van cultuur in onderwijs, via eindtermen die multimediale geletterdheid in al haar facetten – van klassieke literaire tot nieuwe digitale – op het schoolprogramma plaatst.

Stop ondertussen met youth bashing en kijk beter in eigen boezem. Fúck dé schrijvers.

Frank Hellemans

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content