Premier Meles Zenawi maakte van zijn land een regionale macht. Volgens onbevestigde berichten zou zijn gezondheidstoestand kritiek zijn.

Op een korte Italiaanse bezetting tussen 1936 en 1941 na is Ethiopië het enige Afrikaanse land dat altijd onafhankelijk is gebleven. Het slaagde er zijn hele geschiedenis in, van het koninkrijk Aksum bij het begin van onze jaartelling tot de federale democratische republiek vandaag, om zeer uiteenlopende volkeren onder één bestuur te houden. Vaak was de koptische kerk daarbij het bindmiddel.

Het Ethiopische zelfbewustzijn kreeg voorgoed vorm onder het bewind van negus Haile Selassie, die de slavernij afschafte en het land moderniseerde. Dankzij hem ook is de hoofdstad Addis Abeba de zetel van de huidige Afrikaanse Unie.

Het liep mis na de oliecrisis van 1973. De duimgrote ‘Leeuw van Juda’ werd na de zoveelste hongersnood gedumpt – ook letterlijk, in een beerput onder de troon – door de stalinist Mengistu Haile Mariam, die van Ethiopië een open gevangenis maakte. De Rode Terreur, de Ogadenoorlog (1977) en de hongersnoden brachten het land aan de rand van de afgrond. Mengistu werd na zijn verdrijving in 1991 en zijn ballingschap in Zimbabwe door het Hooggerechtshof veroordeeld voor volkenmoord. De verzetsbewegingen van toen, vooral het volksrevolutionair front EPRDF en het bevrijdingsfront van Tigre (TPLF), vormden na de herinvoering van de democratie een allesoverheersend partijapparaat. Sindsdien ligt de macht bij eerste minister Meles Zenawi.

Maar zo open als Zenawi is naar het buitenland, zo hardhandig leidt hij Ethiopië zelf. Dat heeft geleid tot ongeziene economische successen: tussen 2000 en 2010 tekende het land jaarlijks een groei op van 8,8 procent. De vijfjaarlijkse verkiezingen zijn helaas steeds opnieuw overschaduwd door beschuldigingen van manipulatie en bedrog. Protest botst op het leger. De antiterrorismewet van 2009 dient vooral om de pers te breidelen.

Zenawi is de eerste Afrikaanse leider die de landsgrenzen, een koloniale erfenis van de Conferentie van Berlijn in 1884, ter discussie durfde te stellen. Hij liet Eritrea na een volksraadpleging in 1993 zijn eigen weg gaan, maar vocht daarna een grensoorlog uit (1998-2000). Tot vandaag bezet Ethiopië het stadje Badme, dat een internationaal arbitragehof aan Eritrea heeft toegewezen. De droom van een Groot-Ethiopië is niet opgegeven. Maar tegelijk vormde Zenawi Ethiopië om tot een federatie van negen deelstaten, die verregaande zelfstandigheid hebben. Zenawi kwam zelf uit het TPLF – meer autonomie voor Tigre lag voor de hand.

Zenawi is amper 57. Hij miste een top van de AU, waarna werd gesuggereerd dat hij op sterven lag. De verboden Ethiopian Review kondigde zelfs zijn dood aan. Geruchten over bloedkanker, een hersentumor en nog vuilere ziekten deden de ronde. Zenawi zou in Duitsland zijn opgenomen, later bleek dat hij behandeld werd in een ziekenhuis in Brussel. In elk geval is hij nu terug in Addis Abeba. Zijn vicepremier Hailemariam Desalegn houdt zich klaar om het roer over te nemen.

Lukas De Vos