Afgelopen zondag overleed Lei Clijsters aan de gevolgen van kanker. Hoewel hij zich als speler en trainer en daarna als begeleider van Kim voor de media steeds afstandelijker opstelde, liet hij zich vroeger als een warme familieman kennen.

Treffender dan met het eerste knipsel uit Lei Clijsters‘ map (07/09/1988, Sport 90) kan de toon van een terugblik op zijn carrière niet worden gezet. Huismus is de titel en op een grote foto zie je Lei Clijsters van onder zijn donkerblonde krullen een tikje meewarig in de lens kijken, in het gezelschap van zijn nog jonge dochters Kim en Elke en een al even donkerblond gekrulde hond. “Na een wedstrijd kan ik niet rap genoeg thuis zijn”, zegt het bijschrift.

Verderop in het artikel legt hij vanuit een fermette midden in de Limburgse natuur de houding uit die een leven lang de zijne is geweest. “Ik moet deze omgeving zien en ruiken om mij goed te voelen. De enige plaats op deze aarde waar ik echt tot rust kom.”

De zoon van een postbode en derde telg in een gezin van zes heeft op dat moment slechts één trofee, hem uitgereikt door de supporters van KV Mechelen als meest verdienstelijke speler. “Voor mij is dat een hoogtepunt. Ik kan me niet voorstellen dat een Gouden Schoen mij blijer zou maken.”

Hij weet het voetbal te relativeren. “Onlangs kreeg ik een video van de Europacupfinale tegen Ajax. Die heb ik nog altijd niet bekeken. Dat interesseert me niet. Ik zie het zo: op KV Mechelen ben ik met mijn werk bezig, thuis met iets anders. (…) Er wordt zoveel tamtam rond voetbal gemaakt, maar ochgot, het leven is meer dan dat.”

Over de oorzaak van zo veel relativeringsvermogen blijft hij discreet. Zijn toenmalige vrouw was zwanger van hun tweede dochter, toen bij Lei Clijsters een kankergezwel werd vastgesteld. Het was de vraag of hij de geboorte zou halen. Uiteindelijkviel het mee.

“Eigenlijk ligt het niet in mijn aard in de toekomst te kijken”, blikt hij daar later op terug. “Zeker niet nadat ik een paar jaar geleden door een hel ben gegaan. Ik wil het verhaal over dat kwaadaardige gezwel nu niet weer oprakelen, maar als een dokter je vertelt dat je blij zal mogen zijn als je binnen twee maanden nog leeft, dan zakt de grond onder je voeten weg, dan schud je later het hoofd als je een voetballer hoort kankeren omdat hij door een blauwe teen niet kan spelen. Van iedere ervaring hou je iets over.”

Hij vertelt hoe hij in zijn korte periode bij Club Brugge warmte voelde en leerde dat je in het leven niet ver kwam als je over je heen liet lopen.

“Die periode heeft mijn karakter gevormd. Sindsdien zijn mensen die niet correct met mij zijn geweest, geklasseerd. Anders ben ik best sociaal voelend. Weet je dat ik geen enkele trui van de nationale ploeg bezit? Ik geef die altijd weg voor een of ander goed doel. Dat is zinvoller dan dat ik die truien in mijn kast zou leggen.”

Lei Clijsters als de warme en sociale familieman, het is een beeld dat hij in de loop van zijn carrière steeds meer voor de media heeft afgeschermd. Lei Clijsters leek naar de pers toe steeds cynischer te worden.

Libero

Pas na zijn 30ste stak Lei Clijsters de Limburgse provinciegrenzen over om bij KV Mechelen te gaan voetballen. Club Brugge was als jonge voetballer op een fiasco uitgedraaid en een aanbieding van Albert De Meester om bij AA Gent te komen spelen, had hij afgeslagen omdat hij zijn woord al aan Waterschei had gegeven. Dat hij zolang in Limburg en in de tweede klasse bleef spelen, is hem wel eens opgeworpen als reden waarom zijn carrière niet rijker gevuld is geweest. Zelf dacht hij daar anders over: “Ik ben iemand die zich nogal makkelijk hecht. Als ik mij goed voel, zie ik niet in waarom ik moet veranderen. (…) Ze zeggen soms: je hebt te lang in de tweede klasse gespeeld bij Tongeren, je had veel meer geld kunnen verdienen. Dat is waar, maar het plezier dat ik aan die periode beleefd heb, is onbetaalbaar.”

De hoogtepunten in zijn carrière bereikte Lei Clijsters vooral bij de nationale ploeg en KV Mechelen, waar hij in 1988 de Gouden Schoen won en waarmee hij de Beker voor Bekerwinnaars pakte onder Aad de Mos. Ofschoon hij vaak aangaf liever op het middenveld te spelen, was het als libero dat Clijsters zijn beste niveau haalde.

Lei had, vertelde Pier Janssen, die met hem samenspeelde bij Waterschei, als voetballer twee grote kwaliteiten: zijn precisie in de duels en het als libero inschuiven naar het middenveld, “steeds gebruikmakend van die korte dribbel waarmee hij vroeger in de jeugd van Opitter vaak wedstrijden in zijn eentje besliste.”

In het seizoen 1990/91 gaf Clijsters in Knack een interview dat hem een verbanning naar de B-kern kostte. “Er zit meer gemakzucht in de groep”, verklaarde Clijsters. “De trainer voelt dat niet altijd zo aan omdat hij niet midden in de groep leeft.” En: “In het middenveld hebben we met Marc Emmers en Bruno Versavel jongens die een ploeg moeten kunnen dragen. Het punt is dat ze alleen buiten het veld zeggen wat er schort, in de wedstrijd zelf durven ze hun mond niet open te trekken.”

Aan eerlijkheid heeft Clijsters zijn hele carrière belang gehecht, ook als hij daarmee in zijn eigen vlees sneed. Ten onrechte verklaren dat de journalist zijn woorden fout had weergegeven, was niet aan hem besteed. “De grootste voldoening uit mijn carrière is dat ik nooit mijn zelfrespect verloor. Als je later trainer wil worden, is het belangrijk dat ze weten: die gaat de boel niet flikken.”

Hij hield er een duidelijke lijn op na. “Iedere trainer weet: de spelers met overwicht zijn sfeerbepalend. Je kan rechte lijnen trekken, maar door de omgang zal de trainer die rechte lijnen iets krommer maken. Dat is zo. Met trainers die zeggen dat iedereen gelijk is voor de wet, daar lach ik eens mee.”

Gezondheidsproblemen waren er ook in zijn periode als speler al. “Ik sukkelde met mijn maag. Ik had voortdurend steken aan de linkerkant”, zei Clijsters daar in 1991 over in Humo. “Ik gaf ook bloed af en dat maakte me zeer ongerust. Ik ben twee maanden lang van ziekenhuis naar ziekenhuis getrokken. Ik heb onder de scanner gelegen, ze hebben van alles foto’s gemaakt, maar eigenlijk hebben ze nooit een trefzekere diagnose gesteld. Krampen in de dikke darm was het verdict, maar waar die vandaan kwamen, wisten ze niet. Volgens sommige dokters gaat het om stress-verschijnselen, maar dat is larie. Ik ben een ontspannen type en bovendien heb ik het tijdens de vakantie gekregen.”

Klager

Zo succesvol hij als speler bij KV Mechelen was onder John Cordier, zo moeilijk had hij het bij dezelfde club als trainer onder Willy Van den Wijngaert: op zijn 44ste wordt hij ontslagen. Zijn belangrijkste periode als trainer slijt Lei Clijsters bij AA Gent. Bij Gent moet Clijsters wegens financiële problemen bouwen met jongeren: de gemiddelde leeftijd zakte na zijn aanstelling noodgedwongen van 30 naar 24 jaar.

Hij laat er zich meer dan anders van zijn sombere kant kennen. Een pessimist, een klager, vond men. “Ik ben niet pessimistisch, maar realistisch”, antwoordde hij daarop. “Ik ga in momenten van euforie nooit uit de bol, maar ik zit ook nooit echt in de put. Ook vroeger werd er inderdaad gezegd: Clijsters klaagt te veel. Maar dat was in de periode dat ik kapitein was van KV Mechelen en van alles moest gaan vragen voor de groep. Het bestuur zei dan: Clijsters komt weer zagen.”

Aan zijn ontslag ligt, merkwaardig genoeg, volgens de club zijn gezondheid ten grondslag. “Op 21 dagen is hij op drie wedstrijden en enkele trainingsdagen na thuisgebleven”, analyseert toenmalig voorzitter Jean Van Milders. “Ik ben geen dokter en wil Lei ook niet aanvallen, maar zijn toestand is al weken niet goed. Hij brengt geen uitstraling meer over. We zijn menselijk en zeggen: laat u verzorgen.”

Als trainer heeft Lei Clijsters nooit het hoge niveau gehaald dat hij als speler wel wist te bereiken.

Gordijnen

Tijdens de tenniscarrière van zijn dochters Kim en Elke legde Lei Clijsters zich toe op de begeleiding ervan. “Ik heb nooit van tennis gehouden”, zei hij daar achteraf over. “Alleen had ik iemand in mijn omgeving die er toevallig heel goed in was. Als ik moet kiezen tussen tennis en voetbal, dan kies ik absoluut voor voetbal.”

Interviews gaf hij steeds minder en ook Kim schermde hij zorgvuldig af. Soms tot grote ergernis van de buitenwereld. “Voor de buitenwereld speel ik natuurlijk niet de goede rol. Ik ben de slechterik van dienst”, zei hij daarover in 2001. “Maar dat stoort me niet. Zolang ze mij lastigvallen en Kim met rust laten, kan zij zich op haar sport blijven concentreren.”

Lei Clijsters probeerde het na de carrière van Kim nog even als trainer van SK Tongeren, maar lang duurde dat niet. “Ik heb veel tijd nodig voor mijn familie en hobby’s. Die zijn belangrijker. Kim slorpt veel tijd op. Zie dit dus niet als een rentree in het voetbal. Dat is niet wat ik wil.”

Begin 2008 raakte bekend dat Lei Clijsters ernstig ziek was. Een tiental jaar eerder was ook zijn ex-vrouw Els, van wie hij na 23 jaar huwelijk sinds 2005 gescheiden leefde, getroffen door een levensbedreigende kwaal. Zij raakte er evenwel bovenop dankzij een levertransplantatie.

Een van de laatste keren dat Lei Clijsters in de openbaarheid trad, was op zijn weblog Aller-Lei. Op 27 december 2007 postte hij het volgende: “2007 trekt langzaam de gordijnen dicht. 2008 nadert met rasse schreden. Tijd om in onze glazen bol te kijken en even te filosoferen bij wat het nieuwe jaar ons zal brengen. (…) Kim Clijsters krijgt een wolk van een dochter die enkele maanden later onder massale persbelangstelling haar eerste balletje slaat. Haar eerste woordje naar de pers achteraf: kaka. Opa Lei stond erbij en knikte instemmend.” Maar zo veel tijd was opa helaas niet gegund. Wel maakte hij de geboorte van Jada nog mee.

Nu hij overleden is, wordt Lei Clijsters in alle media herinnerd zoals hij het steeds minder wou: met aandacht. S

door raoul de groote