De Eerste Wereldoorlog werd gewonnen op basis van bevolkingscijfers, zegt sporteconoom Stefan Szymanski. In het Europese voetbal is het niet anders : Anderlecht is een tweederangsteam, altijd geklopt door de grote tv-markten.
Door het gokschandaal is het weer aan de orde : de Jupiler League is armlastig. Te veel clubs voor te weinig koek maken van de Belgische topklasse de ideale speeltuin voor omkoop-Chinezen en dito Italianen. Het is koren op de molen van Anderlechtvoorzitter Roger Vanden Stock, die eerder, maar om andere redenen (weer aansluiting vinden bij de Europese top), voorstelde om de eerste klasse in te krimpen tot veertien clubs. Roland Duchâtelet, de voorzitter van Sint-Truiden, is tegen. De Antwerpse sporteconoom Stefan Késenne onderbouwde die tegenstand met cijfers (zie Sport/Voetbalmagazine, 26 oktober 2005).
Késennes collega én vriend, de Brit Stefan Szymanski, is wereldwijd de autoriteit onder de sporteconomen. “Als mensen met macht zeggen dat de verandering die ze willen goed is voor iedereen, ben je beter op je hoede”, zegt de man die economie doceert aan de Tanaka Business School, Imperial College in Londen. “Anderzijds : de grote clubs hebben de meeste fans, dus zij hebben de politieke macht. Waarom zouden de kleine clubs de grote moeten kunnen verhinderen het kampioenschap te organiseren zoals zij dat willen ?”
Omdat die grote clubs, volgens de kleine, alleen aan zichzelf denken.
Szymanski : “Maar wie is erin geïnteresseerd dat die kleine clubs het beter doen ? Voor wiens belangen komen zíj eigenlijk op ? Mijn indruk is dat zij alleen maar aan zichzelf denken. Zij staan er niet bij stil dat het Anderlecht geld kost om tegen hen te spelen. Sport is entertainment : dat is niet hetzelfde als gezondheidszorg die je ook voor de armen toegankelijk moet maken.”
Volgens Duchâtelet moeten de supporters bij het debat betrokken worden.
“Ik denk niet dat de supporters goed geplaatst zijn om te antwoorden op de vraag of we naar veertien clubs moeten of niet. Als de grote clubs het bij het rechte eind hebben, zullen de fans er ook beter van worden. In een markteconomie nemen de mensen met macht de beslissingen.”
Premier League
Zo gebeurde het ook in 1992 in Engeland, merkt Szymanski op. De invloedrijkste vijf clubs van dat moment – Manchester United, Arsenal, Liverpool, Everton en Tottenham – richtten de onafhankelijke Premier League op.
Szymanski : “Waarom ? Omdat zij de tv-rechten van hun wedstrijden zelf wilden verkopen en dat geld voor zich houden. Daar alleen was het hen om te doen. Ze overtuigden vijftien andere clubs om zich bij hen te voegen en de zwakkere clubs konden niet anders dan zich daarbij neerleggen. Na die hervorming stroomde er veel meer geld naar de Premier League, óók voor die vijftien clubs. Zijn de ploegen die nooit een kans maken om in de Premier League te raken, beter af ? Waarschijnlijk niet. Zijn ze slechter af ? Misschien. Het hele systeem werd nog ongelijker dan het al was : de ongelijkheid tussen de clubs nam toe, maar vooral die tussen de verschillende afdelingen.”
Wat was de katalysator van de hervorming ?
“De deregulering van de tv-markt. Voordien bezaten een paar nationale zenders het monopolie, ook in België. Nu zijn er satellieten en honderden kanalen waarop je wedstrijden van over de hele wereld kunt zien. Mijn kinderen volgen het Spaanse voetbal : dat kon ik niet in mijn tijd.”
Wat valt er te verwachten van een kampioenschap met minder ploegen ?
“Dat het evenwichtiger is. Iedereen vindt dat een goede zaak, maar alle onderzoek wijst uit dat evenwicht – competitive balance – er nauwelijks toe doet : het interesseert niemand. Het zou het Belgische voetbal ook niet beter maken. Het Engelse voetbal is de laatste tien jaar almaar ónevenwichtiger geworden en toch zijn steeds meer mensen ernaar gaan kijken. En zal een kleiner kampioenschap Anderlecht weer competitief maken op Europees niveau ? Neen. Het zou hen onvoldoende extra inkomsten opleveren. Alles draait nu eenmaal om tv-geld : de Engelse tv-markt met vifjtig miljoen mensen zal de Belgische tv-markt met tien miljoen mensen áltijd kloppen, hoe hard je ook morrelt aan het aantal clubs.”
Is er überhaupt een argument pro veertien teams ?
“Ik zie er geen. Wat niet betekent dat achttien beter is : waarschijnlijk maakt het geen enkel verschil. Hoe vaak hebben ze niet gesleuteld aan de competitieformule in Schotland ? En heeft het iets veranderd ? Neen. Celtic en Rangers blijven de landstitels verdelen en de Champions League zullen ze nooit winnen.
“De Champions League schuift steeds meer op in de richting van een Europese superliga. Die evolutie is onvermijdelijk. En hoe Europeser je het kampioenschap maakt, hoe meer je de dominantie van de teams uit de grote landen bevestigt, want alles draait om cijfers. Hoe werd de Eerste Wereldoorlog gevochten ? Op basis van bevolkingscijfers. De Britten en de Fransen zegden : ‘Wij hebben samen honderd miljoen mensen, de Duitsers zestig miljoen, dus wij zullen winnen.’ Daar zit logica in. In het voetbal is het niet anders.
“Kijk naar de VS. Het is simpel : heb je een grote tv-markt, dan win je. De New York Yankees winnen, de LA Dodgers winnen. In Europa zijn dat de teams uit Londen, Manchester, Milaan, Barcelona, Madrid. België is voor eeuwig en altijd veroordeeld een kleine tv-markt te blijven. Anderlecht zal nooit kunnen wedijveren met Manchester United of AC Milan.”
In uw jongste boek ‘National Pastime’ pleit u voor de oprichting van pan-Europese competities : regionale, grensoverschrijdende kampioenschappen tussen clubs van een vergelijkbaar niveau uit verschillende landen.
“Het is een manier om Anderlecht in de tweede klasse van Europa te laten spelen, samen met ploegen uit landen met een kleinere tv-markt. In mijn boek suggereer ik vele scenario’s, maar de bottomline is altijd dezelfde : Anderlecht is een tweederangsteam in Europa. Door naar veertien ploegen te gaan in België, zal dat niet veranderen.”
In zo’n scenario zal Anderlecht nooit meer tegen Manchester United uitkomen.
“De enige manier om dat nog mogelijk te maken is een Europese liga naar het voorbeeld van de NFL, het American football. Daarin krijgt het bezoekende team 40 procent van het entreegeld en worden al het tv-geld en alle opbrengsten van de merchandising netjes verdeeld over alle clubs. Elk team ontvangt over het hele seizoen genomen ongeveer evenveel geld, ongeacht de grootte van zijn markt. Het is socialisme !”
In een gesloten systeem bovendien. Onverzoenbaar met de Europese tradities !
“Waarom ? Omdat Europa anders is dan de VS ? Onzin. Hoeveel McDonald’s heb je hier ? En kijken we niet met z’n allen naar Amerikaanse films ? Er is niets wat Amerikanen doen dat wij ook niet doen. Nogmaals : dingen veranderen als mensen met macht vinden dat het in hun belang is dat dingen veranderen. De vraag is : vinden de clubs met macht het in hun belang om een systeem als het Amerikaanse te verkiezen boven het Europese ? Als ze dat vinden, zullen ze het doen, ongeacht wat de anderen daarvan vinden.”
Tradities veranderen
Szymanski : “Trouwens, volgens mij staat het er gauw aan te komen. In de jaren tachtig wilden de Italianen al een pan-Europese league met topteams oprichten – een voorstel van Silvio Berlusconi ( Italiaans ex-premier en voorzitter van AC Milan, nvdr). De tegenkanting toen kwam van de Engelse clubs, die hun thuismarkt te belangrijk vonden. Maar ondertussen heb je nieuwe eigenaars bij Manchester : Malcolm Glazer, Amerikaans zakenman. En van welk team in de VS is hij ook de eigenaar ? De Tamba Bay Buccaneers. Welke sport ? American football. De socialistische liga ! Waarom zou Malcolm Glazer de formule waarmee hij succesvol is in de States, niet naar Europa brengen ?
“Ook Liverpool voert gesprekken met een NFL-team ( The New England Patriots, nvdr) dat een aandeel in de club wil nemen. Twee NFL-teams die eigenaar zijn van een topclub in de Engelse Premier League : dat geeft een onmiskenbare trend aan.”
U gelooft dat de Europese topteams op een dag uit hun nationale competitie stappen en in een Europees kampioenschap gaan voetballen ?
“Als we het vandaag nog deden, zouden de topteams waarschijnlijk een league organiseren van vijftien à twintig ploegen die midweeks spelen en ondertussen in het weekend hun eigen nationale competitie afwerken. Dat is wat ze in 1998 wilden en wat ze op dit moment min of meer hebben, hoewel niet helemaal : het aantal wedstrijden is te klein en er zijn te veel wedstrijden tegen zwakke teams, zoals FC Thun. Daar willen de topclubs van af. Het is simpel : ze willen veel meer matchen tussen de topteams, de tv ter wille, want daar zit het geld. De Champions League is een tv-league.
“Hoe vaak hebben Manchester United en Real Madrid de laatste vijf jaar tegen elkaar gespeeld ? Twee keer. Dat is krankzinnig : het is misschien de lucratiefste wedstrijd ter wereld, maar hij wordt amper gespeeld. Dus moet je nadenken over een structuur waarin dit wel vaker kan.”
Dat wil Roger Vanden Stock ook in België : vier keer Anderlecht-Standard en Anderlecht-Club Brugge per seizoen.
“Wat willen de fans ? Drie dingen, volgens mij. Ten eerste : dat hun team wint. Ten tweede : de wereldsterren zien. En ten derde : opwinding, suspense, spanning. Waarom gaat Man United-Real Madrid boven Man United-Bolton ? De kans dat ze winnen tegen Bolton is groter, maar in de kwaliteit is er een wereld van verschil. Volgens mij zijn de fans sneller verveeld met Man United-Bolton of Anderlecht-Sint-Truiden dan met weer een Man United-Real Madrid of Anderlecht-Club Brugge.”
Maar stelt u zich in de plaats van Sint-Truiden, dat zegt : wij en onze fans willen die matchen tegen Anderlecht. Meer zelfs : we hebben ze nodig !
” It takes two to tango. De clubs met macht zullen doen wat het beste is voor hén. Als dat ten koste gaat van de kleinere teams en hun fans : I’m sorry, maar daar zullen zij zich niks van aantrekken. Man United komt zo al zelden naar België. In een Europese liga zal het dat nog minder vaak doen, maar in ruil daarvoor krijg je buitengewoon aantrekkelijke wedstrijden met een global impact. Slechts een klein aantal voetballiefhebbers in België zal daaronder lijden, de meerderheid zal het fantastisch vinden.
“Hetzelfde gebeurt in andere industrie- en : een pak bedrijven heeft zijn productie verhuisd naar het Verre Oosten. Het resultaat is dat wij basisproducten voor een prikje kunnen kopen, maar óók jobverlies. Dienen we ons zorgen te maken over al die mensen die hun job verliezen ? Ja, natuurlijk. Maar houdt het steek om T-shirts voor 10 euro te blijven maken als iemand anders ze elders voor 1 euro kan produceren ?
“In elke industrie begint het altijd met een groot aantal spelers. Na verloop van tijd gaat kostenefficiëntie overheersen en gaat een steeds kleiner aantal bedrijven zo’n industrie domineren. De concentratie neemt toe. In de sport zit je met een beperkt aantal uiterst getalenteerde mensen in de top. En je hebt er een pak met geen of middelmatig talent. Als jij vindt dat die grote talenten de verplichting hebben om tegen de minder getalenteerden te spelen, dan smeer je die bron van talent wel erg dun uit. Dus creëer je weinig entertainment. Het omgekeerde krijg je wanneer je de eliteatleten zo vaak mogelijk tegen elkaar laat uitkomen, zoals in het tennis : daar aanvaarden we dat alleen de besten tegen elkaar spelen en we baseren ons daarvoor op een ranking. Waarom niet in het voetbal ?”
Traditie.
“Mensen die dat zeggen, doen dat omdat ze geen argumenten hebben. Tradities zijn er om te veranderen. Het voetbal van vandaag is niet meer zoals het was in 1863.”
Chinese tv-markt
Hoe zal het Europese voetbal er in 2015 uitzien ?
Szymanski : “Dan spelen we in een NFL Europe. Als economist zeg ik dat dát het meest winstgevend zal zijn voor de grote clubs. Dus daar zal het naartoe gaan, misschien zelfs al vroeger dan in 2015. Het Champions Leaguecontract is momenteel aan hernieuwing toe : die momenten zijn in het verleden altijd aanleiding geweest om, onder druk van de grote clubs, te sleutelen aan de formule. Ik weet dat de G14 ook nu aanstuurt op grote veranderingen. De laatste keer dat ze dit deden, dreigden ze ermee om op te stappen, dus kregen ze precíés wat ze wilden. Nu de invloed van de NFL stilletjes binnensijpelt, acht ik de kans des te groter dat we die richting uitgaan.
“Er is een erg interessante theorie over de Glazers bij Manchester United. Wat zij voor die club hebben betaald, houdt geen steek : de inkomsten dekken de uitgaven hoegenaamd niet. Tenzij er iets anders achter zit, maar wat ? Dít is mijn complottheorie : misschien is er al iemand die ermee heeft ingestemd hun schulden over te nemen. Wie ? De man die Manchester United eerder al probeerde te kopen : Rupert Murdoch ! Hij wéét hoe de relatie tussen sport en tv werkt. En hij weet hoe je een superliga creëert, want dat hééft hij al gedaan : in Australië, in het rugby. Waarom zou hij het dus hier niet doen ? Bij de Italiaanse clubs vindt hij zeker steun, en Barcelona en Real Madrid zitten in hetzelfde schuitje als Celtic en Glasgow : wat is hun nationaal kampioenschap waard ? Zij zijn er allemaal op uit om global brands te zijn. Zo’n Europese superliga zou een van de aantrekkelijkste tv-programma’s zijn in Azië. De tv-inkomsten uit China zouden groter zijn dan wat er uit om het even welke thuismarkt is te halen.”
Slotvraagje : waarom hebt u dit boek geschreven ?
“Het heeft me altijd geïntrigeerd waarom Amerikanen hun sport totaal anders organiseren dan Europeanen. En toch zijn ze allebei succesvol. Dat is verwonderlijk, want normaal is er altijd één beste manier om iets te doen. Mijn vermoeden is dat het tot een versmelting van beide modellen zal komen. Ik geloof dat als clubeigenaren in Europa geld willen genereren, zij naar een Amerikaans systeem zullen evolueren omdat daarin meer geld te rapen valt. Dat is niet zomaar mijn mening, het is simpelweg een feit.”
Stefan Szymanski & Andrew Zimbalist, ‘National Pastime. How Americans Play Baseball and the Rest of the World Plays Soccer’. 263 p. The Brookings Institutions, Washington. ISBN-13 : 978-0-8157-8258-2. ISBN-10 : 0-8157-8258-6.
JAN HAUSPIE
