Onder Carlo Ancelotti verviel Bayern tot puin. Oudgediende Jupp Heynckes (72) is bij zijn vierde ambtstermijn vastbesloten de brokken weer te lijmen.
Soms zegt een voetbalwedstrijd alles en is geen bijkomende toelichting nodig. Dat was het geval bij de vlotte 5-0-zege van Bayern München tegen SC Freiburg. Nadien sprak de kersverse Bayerntrainer Jupp Heynckes met een hese stem. Dat komt ervan als je al een paar jaar met pensioen bent en je hooguit nog op je hond roept bij het wandelen, en dan plots weer moet schreeuwen langs de lijn.
In vergelijking met Carlo Ancelotti,die met een stoïcijnse blik amper de trainerszone verliet en zelden vanaf de zijlijn ingreep, maakt Heynckes een hyperactieve indruk. Geregeld springt hij van de bank, stuurt hij zijn spelers en juicht bij een doelpunt.
Vier dagen na Freiburg klopt Bayern Celtic Glasgow met 3-0, maar twee zeges met een duidelijk 8-0-doelsaldo maken een oude rot als Heynckes niet euforisch. ‘Een positieve start is goed, omdat je dan de wind in de rug krijgt en het zelfvertrouwen weer groeit.’ Waarna hij erop wees dat Bayern na een uur terugviel en hij zich ergerde aan de kansen die zijn ploeg toestond.
In zijn eerste weken bracht de communicator in Heynckes niet alleen spelvreugde bij de spelers die ontevreden waren onder Ancelotti (Hummels, Müller, Robben, Boateng). Hij gaf ook een goed gevoel aan de Spaanstalige spelers die tot het laatst tevreden waren met de aanpak van Heynckes’ voorganger. Thiago speelde tegen Freiburg zijn beste wedstrijd van het seizoen en Javier Martínez gaf zich helemaal op de 6, de positie die Heynckes voor hem het beste vond. Dat Heynckes in zijn debuutmatch vijf spelers die met hem in 2013 de triple wonnen aan de aftrap bracht, en geen van de vier nieuwkomers van dit seizoen liet starten, was een duidelijk signaal hoe hij de nieuwe hiërarchie in het team ziet.
Anderhalve week eerder was Bayern nog los zand.
Parijs
Wanneer Karl-Heinz Rummenigge de dag voor de CL-wedstrijd in Parijs van Carlo Ancelotti de ploegopstelling in handen krijgt, weet de ervaren voetballeider dat het niet goed zit. Bayern verliest het prestigeduel met 3-0, Ancelotti de controle over zijn ploeg. Na de terugreis geeft voorzitter Uli Hoeness aan dat vijf spelers zich tegen Ancelotti gekeerd hebben. Daar hoorden Jérôme Boateng en Franck Ribéry bij, die net als Thomas Müller vorig seizoen al een paar keer hun onvrede over Ancelotti’s beslissingen hadden uitgesproken. Voor Müller was in de belangrijke wedstrijden van 2017 geen basisplaats. Tijdens de Chinareis in juli maakte hij als kapitein en woordvoerder van de Bayernspelers overuren, maar op de tweede speeldag tegen Werder Bremen zat hij alweer op de bank en merkte openlijk op: ‘Misschien zijn mijn kwaliteiten hier niet meer nodig.’ In plaats van Müller stelt Ancelotti de lang geblesseerde Thiago op. De Spanjaard geldt als Ancelotti’s lievelingsspeler, samen met James en Javier Martínez. Sowieso is de voorliefde van de Italiaanse coach voor zijn Spaanse spelers een heikel punt en vraagt men zich weleens af of de gemeenschappelijke Italiaans-Spaanse etentjes de ploegopstelling niet beïnvloeden. Ook dat geeft aan hoe vergiftigd het klimaat in de kleedkamer is.
Met de vervanging van Ribéry tegen Real en Dortmund en zijn niet-selectie eind april in Wolfsburg, waar Bayern de titel viert, creëert Ancelotti binnenshuis zijn eerste tegenstander. Ribéry baalt, maar de echte uitbarsting volgt pas dit seizoen in de Europese thuismatch tegen Anderlecht, wanneer de Fransman bij zijn vervanging woedend zijn truitje op de invallersbank gooit. Gevolg? De veertig familieleden en vrienden voor wie Ribéry kaartjes besteld heeft voor de volgende CL-wedstrijd in Parijs, zien hun favoriete speler die avond 90 minuten op de bank.
Een paar meter hoger op de tribune van het Parijse Prinsenpark zit nog een boze Bayernspeler. Met Boateng was afgesproken dat hij waarschijnlijk niet aan de aftrap zou komen, maar niet dat hij niet eens deel zou uitmaken van de wedstrijdkern. Ook met Boateng botste het vorig seizoen al, toen Ancelotti in de halve finale van de Duitse beker Martínez op zijn positie zette. Er waren nog andere akkefietjes vorig seizoen. Bijvoorbeeld toen Ancelotti een stomende Arturo Vidal in Madrid niet van het veld haalde, ondanks zijn gele kaart. Grote tactische ingrepen doet Ancelotti bij Bayern amper. Wanneer het tegen Wolfsburg (2-2) niet goed loopt, merkt hij tijdens de rust op: ‘Jullie moeten beter opletten.’
Er komt ook kritiek op zijn zoon en assistent Davide, en op Giovanni Mauri. De fitnesstrainer laat als fervent roker meer sporen na (zelfs in de kleedkamer) dan als vakman. Voor hem volstond ook wel een drie minuten durende opwarming.
Het maakt dat Karl-Heinz Rummenigge steeds vaker het bezoek krijgt van ontevreden sterkhouders. Niet alleenMüller of Boateng maar ook Manuel Neuer. Zelfs voorbeeldprof Arjen Robben merkt terloops op dat bij de jeugd, waar zijn zoon voetbalt, harder getraind wordt. Wanneer Ancelotti de vraag van enkele spelers om extra training te krijgen negatief beantwoordt, gaan die toch bijtrainen, maar buiten de Bayernvelden. Ook jonge maar ambitieuze profs als Joshua Kimmich en Kingsley Coman voelen zich onvoldoende gewaardeerd. Zij vragen in de lente aan de sportief verantwoordelijken wat men nog met hen van plan is. Boateng overweegt zelfs een voortijdig vertrek.
Een groot communicator is Ancelotti niet, al kan de taalbarrière daar ook een rol in gespeeld hebben. Toch hadden een paar duidelijke woorden – in het Duits, Italiaans, Spaans, Engels, maakt niet uit – kunnen volstaan om Renato Sanches terecht te wijzen wanneer die zijn vliegtuig in Lissabon mist en te laat op training arriveert, of wanneer in de kleedkamer de aandacht van de spelers vooral naar hun hoofdtelefoons en iPhones gaat. Het duurt tot de wedstrijd tegen PSG vooraleer Ancelotti met gedetailleerde videoanalyses uitpakt, maar vervolgens andere spelers opstelt dan degene die in die videoanalyses ter sprake kwamen.
Niet snel genoeg
Na zeven competitiewedstrijden is het voor Ancelotti over. Nooit eerder stuurde Bayern een trainer al zo vroeg op het seizoen wandelen. Het vorige record betrof… Jupp Heynckes, die na zijn eerste trainersjob bij Bayern in 1991/92 na dertien speeldagen moest opstappen.
Op de vraag of zo’n snel trainersontslag hem dit seizoen verrast had, antwoordde Mats Hummels na het 2-2-gelijkspel op Hertha BSC met een veelzeggende wedervraag: ‘Of het snel was, of niet snel genoeg, dat is de vraag.’ Waarmee de topspeler insinueerde dat het ontslag misschien nog eerder had gekund.
Voor de bazen bij Bayern ging het wél snel. Toen ze naar Parijs afreisden, dacht geen van hen dat ze twee dagen later de trainer zouden ontslaan.
Wie zo vroeg op het seizoen een trainer wegstuurt, geeft eigenlijk aan dat de ingreep te laat gebeurde. Achteraf bekeken had Bayern beter al na één seizoen afscheid genomen van Ancelotti. Vorig jaar al hadden drijvende krachten als Philipp Lahm en Xabi Alonso aan de alarmbel getrokken en in de bestuurskamer gesignaleerd dat er te weinig gewerkt werd op training. Uit de kleedkamer klonk steeds vaker: ‘Bij ons doet ieder wat hij wil.’ Niemand controleerde de anderen of greep in. De vijfde opeenvolgende titel verdoezelde veel van het ongenoegen. Wie zet nu een trainer op straat die net met 15 punten voorsprong kampioen is geworden?
Uiteindelijk bleef van de trainer die twee keer de Champions League won met Milan en één keer met Real weinig over. Sportief wordt zijn verblijf in München beschouwd als een jaar van sportieve stilstand. De trainer die bekend stond om zijn goed contact met zijn topspelers laat een versplinterde groep achter. Na de vermoeiende en veeleisende Pep Guardiola had Bayern een trainer nodig die met een rustige hand zou regeren. Het bleek een slappe hand. De Italiaanse topcoach liet de zaken betijen. Toen hij niet ingreep na Lewandowski‘sklacht dat hij van trainers en medespelers te weinig steun kreeg in zijn jacht op de topschutterstrofee, en Ribéry tegen Anderlecht zijn truitje op de bank smeet, verloor Ancelotti zijn laatste beetje autoriteit. Zijn ploegopstelling tegen PSG in Parijs was de druppel die de emmer deed overlopen.
Na het ontslag ging Bayern op zoek naar iemand die snel intern orde op zaken kon stellen. Nog op de dag van Ancelotti’s ontslag rinkelde de telefoon in een huis in het Salmtal, in de buurt van Mönchengladbach, waar een oude vriend van Uli Hoeness van een welverdiend pensioen genoot. Tenminste: tot hij de telefoon opnam.
Depanneur
Zondagavond 8 oktober landt Heynckes’ vliegtuig uit Düsseldorf in München. Die avond zit hij al met de clubverantwoordelijken aan tafel.
Hoewel hij al vier jaar met pensioen was, bleef Heynckes actief. Na de ochtendwandeling met zijn hond Cando werkte hij tussen 10 en 12 uur in zijn fitnesskamer en zijn zwembad. Discipline en hard labeur zijn zijn basiswaarden, samen met plichtsbesef en dankbaarheid. ‘Zonder FC Bayern had ik nooit zo’n trainerscarrière gehad’, liet hij nog voor zijn aankomst weten. ‘Ik moet dus helpen.’
Al voor de vierde keer is de 72-jarige Heynckes aan de slag als trainer van Bayern. Voor de tweede keer doet hij dat als depanneur. De vorige keer, in april 2009, duurde zijn taak slechts zes weken, nu is het voor driekwart seizoen. De meeste van de spelers met wie hij in 2013 de triple won, zijn er vier jaar later nog: Neuer, Alaba, Boateng, Müller, Martinez, Ribery, Robben. Met Vidalwerkte Heynckes bij Leverkusen van 2009 tot 2011.
Speelde Heynckes in het eerste jaar na Louis van Gaal nog vooral de rol van de lieve oom, om het vergiftigde werkklimaat te verbeteren, en legde hij daarbij bijvoorbeeld nog een arm om de schouder van de gevoelige Ribéry, dan werd hij daarna snel een gerespecteerde chef, die door iedereen gehoorzaamd werd.
Ook nu is hij niet van plan om zich te gedragen als een lieve opa. Opnieuw zal van iedereen niet alleen samenwerking maar ook discipline en een voorbeeldige profmentaliteit geëist worden. Daarbij moet hij er ook voor zorgen dat de Spaans sprekenden, die het goed met Ancelotti konden vinden, zich niet buitengesloten voelen. Met zijn kennis van het Spaans (Heynckes trainde Real, Tenerife en Bilbao) moet dat kunnen. Daarna wil hij de fysieke achterstand wegwerken en proberen topschutter Lewandowski extra te prikkelen. Ook Hummels zal te horen krijgen dat hij het goed doet, maar nog veel beter kan. Toen Ribéry Heynckes destijds toevertrouwde dat hij ervan droomde Europees Voetballer van het Jaar te worden, maakte Heynckes hem duidelijk dat hij daar dan ook meer moest gaan voor leven én harder werken. Het leverde Ribéry in 2013 vervolgens die gedroomde trofee op.
Qua trainingen legt de nieuwe trainer andere accenten. Een opwarming bij het begin van de trainingen, waarbij de spelers een kwartier lang al flink belast worden, maakten ze de afgelopen veertien maanden niet mee. Voor Giovanni Mauri volstond een opwarming van drie tot maximaal vijf minuten. Tegen Hertha was te zien dat de ploeg na een uur nog wel wilde, maar niet meer kon, omdat ze fysiek kapot zat. ‘We moeten eerst weer goed trainen, de spelers moeten op training alles beleven wat ze in de wedstrijd moeten tonen’, aldus Heynckes, die ook het aantal trainingen wil opdrijven.
Sodom en Gomorra
Heynckes trof een ploeg aan waarin iedereen deed wat hij wilde. Intern viel zelfs de vergelijking Sodom en Gomorra. De nieuwe trainer geeft duidelijk aan wat hij beoogt: ‘Boven alles staat het team. Iedereen moet zichzelf en zijn eigen belang een rij terugzetten.’
Tot voor een paar weken speelde Bayern als een orkest zonder dirigent. Er heerste chaos. ‘Het team heeft leiding nodig’, zegt Heynckes. Daarmee bedoelt hij: analyses, correcties, klare afspraken. Hij wil slaan en zalven, loven en kritiek geven.
Buiten het veld praatte Ancelotti amper met zijn spelers. Ook dat wordt anders. ‘Ik ben een man van de communicatie’, zegt de nieuwe trainer, die na twee dagen al ging praten met Thiago, de lievelingsspeler van Ancelotti. ‘Alleen’, benadrukt Heynckes, ‘ben ik niet bang om het conflict te zoeken als dat nodig is.’
Dit seizoen ging in de kleedkamer van Bayern een duidelijke hiërarchie verloren toen Philipp Lahm de schoenen aan de haak hing, net als de grote Duits-Spaanse bindingsfiguur Xabi Alonso. Tegelijk viel de nieuwe kapitein Manuel Neuer geblesseerd uit en werd Müller in het begin van het seizoen naar de bank verwezen. Boateng kon door zijn blessure die rol niet overnemen en Lewandowski is geen leiderstype. In afwachting van de terugkeer van Neuer moeten Müller, Boateng, Robben en Hummels de nieuwe leidersfiguren worden.
Voor Bayern is Heynckes de ideale depanneur. Iedereen weet hoe hij werkt en hij kent het DNA van de club én de spelers. In een periode van het seizoen waarin weinig toptrainers vrij zijn, krijgen ze zo negen maanden om in alle rust naar de ideale opvolger te zoeken.
door Karlheinz Wild en Mounir Zitouni – foto’s Belgaimage
Achteraf bekeken had Bayern al na een jaar afscheid moeten nemen van Ancelotti.
