Iedereen kent superster Robert Lewandowski (27), maar waar liggen zijn roots? Een tocht langs de clubs waar de Bayernspits voorheen speelde: van Partyzant tot Znicz.

Het is niet eenvoudig om over het heden te praten wanneer dat door de geschiedenis voortdurend wordt ingehaald. Het heden, dat zijn de interviewers die voortdurend afzakken naar de plaatsen en de mensen waar het voor Robert Lewandowski allemaal begon: in Leszno, Warschau en andere plekken. De geschiedenis, dat zijn de records.

Lewandowski stelt die records zo vaak scherper dat hij die geschiedenis niet laat rusten. In 2013 verslaat Dortmund Real Madrid met 4-1: vier goals in één helft van een halve finale in de Champions League, dat had niemand hem ooit voorgedaan! Twee maanden geleden speelde Bayern tegen Wolfsburg: vijf goals als invaller in de Bundesliga: een record! In 8 minuten en 59 seconden dan nog: een record! Daar zat een hattrick bij in 3 minuten en 22 seconden: een record! En vier goals in een bestek van 6 minuten en 42 seconden: een record! Aansluitend: negen goals in drie Bundesligawedstrijden: een record! Enkele dagen later klopt Polen Ierland met 2-1. De winning goal van Lewandowski is zijn dertiende in de EK-kwalificatie: een evenaring van het record! En het strafste van al: dat gebeurde allemaal al eens eerder…

Dat beweren tenminste Krzysztof Sikorski en Sylwiusz Mucha-Orlinski. Mensen uit de tijd dat Robert Lewandowski nog Bobek was, een tengere knaap die wat liep te ballen op de stoffige veldjes van Partyzant, Varsovia en Znicz. De tijd dat de ‘kleine bever’ zijn burcht verliet en zich opmaakte om een wereldvedette te worden.

‘Kleine bever’ is een vertaling die je weleens leest en die goed klinkt, maar ‘bobek‘ betekent eigenlijk ‘konijnenkeutel’. Een betere vertaling ware dus ‘schijterke‘ of zoiets, maar dat klinkt niet zo galant. Nochtans werd de spits destijds zo genoemd.

Bijvoorbeeld door Krzysztof Sikorski. Toen hij onlangs de 2-1 van Lewandowski tegen Ierland zag, die geweldige kopbal waarmee Polen zich plaatste voor het EK, dacht hij: ‘Die goal heb ik al eens gezien. Maar waar?’ Snel wist hij het: ‘Natuurlijk, Bobek maakte die!’ In 2003 was dat, tegen Karczew. Sikorski was toen de coach van Lewandowski bij Varsovia Warschau, de eerste ‘officiële’ club van de huidige superster.

Tegen Wolfsburg scoorde Lewandowski vijf keer op nog geen negen minuten. Maar vraagt men Sylwiusz Mucha-Orlinski (de – letterlijk en figuurlijk – sterke man van Znicz, zie kader) naar een vijfklapper, dan denkt die aan de vijf goals van de zeventienjarige Bobek tijdens een indoortoernooi in 2006. ‘Znicz‘ betekent zoveel als ‘lichtschijn’ en in 2006 kreeg Mucha-Orlinski een verschijning. Het gebeurde op dat bewuste toernooi. ‘Die jongen was zó goed! Hij maakte als zeventienjarige in de zaal vijf goals, tegen allemaal profs. Ongelofelijk’, zegt Mucha-Orlinski nog steeds vol ontzag. Lewandowski speelde toen in de tweede ploeg van Legia Warschau. Mucha-Orlinski had al sinds 2005 belangstelling voor Lewandowski, toen die nog bij Delta Warschau speelde, maar Legia kaapte hem daar weg voor de neus van Znicz. Een halfjaar later verkaste het jonge talent dan toch naar derdeklasser Znicz, hij werd er topschutter, steeg met Znicz naar tweede klasse en werd daar opnieuw topschutter.

En dat alles nadat hij in de zomer van 2006 de stap naar de eerste ploeg van Legia niet kon zetten. Over het waarom doen er verschillende verhalen de ronde. Eén ding staat vast: veel mensen van toen vragen het zich vandaag nog altijd af: waarom? Want het vormt zowat de enige knik in de carrière van Lewandowski, die voor de rest alleen maar in stijgende lijn ging.

PARTYZANT

Het begon allemaal toen hij acht was, bij Partyzant in Leszno, de woonplaats van de familie Lewandowski, op een dertigtal kilometer van Warschau. Partyzant speelde op het zevende niveau in Polen en zo ziet het veld er ook uit: een sjotplein uit een andere tijd, met hier enkele banken en daar iets dat voor dug-out moet doorgaan. Op de achtergrond de school waar Roberts beide ouders, moeder Iwona en vader Krzysztof (die in 2005 slachtoffer werd van een beroerte), lesgaven. ‘Er was geen betere turnleraar dan zijn pa’, zegt Kamil Matusiak, die twee jaar ouder is dan Robert Lewandowski. Ze sjotten destijds allebei bij Partyzant, maar de grote vedette van nu was niet officieel ingeschreven. ‘Misschien maar goed ook’, grijnst Matusiak. ‘Wie weet of hij het anders ook zover had geschopt.’ Het leeftijdsverschil zag je indertijd nauwelijks, zegt Roberts vroegere maat: zo snel, goed en onverschrokken was de jongste. Later voerden de vaders hun zonen bijna dagelijks naar de training in Warschau. ‘Robert heeft heel hard gewerkt, hij trainde individueel nog bij’, zegt Matusiak.

Vandaag de dag is Matusiak manusje-van-alles bij zijn dorpsclub, al hoort de boomlange kerel dat niet graag. Hij houdt het liever bij ’trainer’. De club krijgt van de stad jaarlijks 70.000 zloty, nog geen 20.000 euro. Daar komen ze bijlange niet mee toe, Matusiak vroeg in de lente zelfs aan een boer of hij geen gras wou komen zaaien. Eind oktober is van dat gazon al niks meer te zien, het is een akker geworden. ‘We willen wel graag in onze club investeren’, zegt Matusiak. ‘De vraag is alleen: waar moeten we het geld halen?’ Onlangs vroeg Lewandowski’s moeder of ze iets nodig hadden. Dat hadden ze. ‘Ik ben nogal direct’, zegt Matusiak. ‘Ik zei haar: Robert moet komen.’

Matusiak wil geen vissen krijgen, hij wil een hengel om zelf te vissen, een dynamiek in de club opwekken. Met als hulpmiddel de naam Lewandowski. Waarom draagt het sportveld niet de naam van de vedette? Zoiets zou sponsors kunnen aantrekken. Onlangs vormden enkele buurtbewoners de letters ‘LEWY’ en zetten de foto daarvan op Twitter. ‘Kom volgend jaar nog eens terug,’ zegt Matusiak, ‘bij het zomerfeest. Waarschijnlijk staan we dan al verder.’

VARSOVIA

Verder ging het ook voor Lewandowski. In 1997 ging hij van Partyzant naar Varsovia. Eén jaar lang werd hij daar getraind door Marek Krzywicki, nu directeur, en zes jaar door Krzysztof Sikorski, nu voorzitter. Groot is de club niet. Polonia met zijn chique stadion ligt aan de overkant van de straat, maar heeft geen juniorenafdeling.

Varsovia heeft die wel, maar de club is even onopvallend als de elfjarige miniemen die net aan het trainen zijn. Ze ligt verscholen achter wat bomen langs spoorlijnen 6 en 18, die pendelaars naar hun werk voeren. Het clubhuis oogt vanbuiten als een Zweedse idylle, maar vanbinnen roepen het linoleum en de gordijnen de tijd van voor de Wende weer tot leven. Via de kiezeltjesparking kom je bij de kleedkamers, niet meer dan een container die door een radiator een beetje wordt verwarmd. Het is er kil. Alles is hier zoals vroeger, behalve het veld: dat is nu kunstgras, gesponsord door de stad. Vroeger hotste en botste het, maar dat deerde Bobek niet, zegt voorzitter en ex-coach Sikorski: ‘Hij verbeterde zo zijn techniek, die al buitengewoon goed was. Hoewel hij trainde met jongens die twee jaar ouder waren, was hij altijd aanvoerder.’ De magere man met helderblauwe ogen weet dat hij geluk gehad heeft, want vader Lewandowski wou zijn zoon bij Polonia onderbrengen.

Maar omdat Polonia alleen met profs werkte, kreeg Sikorski dus de job van zijn leven: jeugdtrainer van een talent als Lewandowski. ‘Hij was schriel maar had veel wilskracht. Ik moest hem wel soms aanporren om meer een foxterriër te zijn.’ In één seizoen maakte de ploeg 150 goals en de vedette – ja, dat was hij toen al – maakte er daarvan 60. Toch stelde Sikorski de goalgetter vaak als middenvelder op. ‘Om hem in functie van de ploeg te doen denken. Ik wou dat hij leerde hoe degenen die de goals voorbereiden zich voelen.’

DELTA EN LEGIA

Begin 2005, wanneer Lewandowski zestien is, zet hij de volgende stap, naar vierdeklasser Delta Warschau. Kort na zijn komst schrapt Delta echter zijn eerste ploeg wegens financiële moeilijkheden. Voor Lewandowski, die er een basissalaris van amper een paar honderd zloty kreeg, is het voorbij voor het goed en wel begonnen was. In de lente volgt nog meer rampspoed: zijn vader overlijdt.

In de zomer van 2005 klaart de lucht weer wat op: hij kan naar topclub Legia, waar hij een contract krijgt van één jaar voor… 2500 zloty, zo’n 600 euro. Vreemder nog is dat het bij Legia helemaal niet loopt: in de zomer van 2006 geraakt hij niet bij de eerste ploeg. Waarom?

‘Dat vraag ik me nog altijd af, en ik niet alleen’, zegt Jacek Mazurek, oud-trainer van Delta en jeugdvoorzitter van Legia. Zijn vermoeden: in een grote club nemen veel mensen beslissingen en dat loopt niet altijd gesmeerd. Mazurek kent Lewandowski op twee manieren: als coach liet hij hem bij Delta debuteren en bij Legia was en is hij verantwoordelijk voor de opleiding. Dat Legia Lewandowski in 2006 liet gaan – hoewel hij, Mazurek, rapporteerde: ‘verfijnd, dynamisch, creatief, gedisciplineerd’ – dat zit hem nog altijd dwars. Bovendien was hij degene die de speler het nieuws moest overbrengen. Nooit sprak hij nadien nog over Lewandowski. Je merkt dat hij het wel zou willen, maar: ‘Het onderwerp is bij Legia taboe.’

Tegenwoordig staat Mazurek aan het hoofd van een vernieuwde jeugdschool. Zo’n geval als Lewandowski, dat zou niet meer mogen gebeuren, zegt hij, voor hij vertrekt naar een wedstrijd in de Youth League: Legia tegen Litex Lovetsj.

DOOR JÖRG WOLFRUM EN ROMAN KOLTON IN POLEN – FOTO GETTY

‘Ik stelde hem op als middenvelder om hem te leren hoe degenen die de goals voorbereiden zich voelen.’ – KRZYSZTOF SIKORSKI