Wist u dat sir Alex Ferguson (voor een stukje) meehielp bij het veroveren van de titel door rivaal Manchester City? Dat en andere wetenswaardigheden in dit verhaal over voetbal in Manchester. Voetbalhistoricus Gary James leidt ons aan de vooravond van een nieuwe derby rond in zijn stad.
Crisis, welke crisis? Vergeleken bij andere regio’s in Europa heet het noordwesten van Engeland een regio met hoge werkloosheid en armoede te zijn. Dat is ook wel zo, blijkt uit de officiële statistieken. Er is een negatieve groei in de economie en 2013, hoor je op diverse radiozenders, kondigt zich maar somber aan. Maar de gemiddelde (blanke) Mancunian laat het niet aan zijn hart komen. Kerstmis nadert – elk jaar vroeger – en dus is het tijd om te shoppen. Het bordes van het stadhuis, waar Vincent Kompany een halfjaar geleden nog fier de titel van City mocht vieren, wordt afgeschermd door een grote opgeblazen Kerstman. Niet SaintVince, maar Santa is in town. En die town blinkt, met chique winkels, dure merken en navenante prijzen. Kerst mag hier wat kosten, vooral tablets en smartphones vliegen de deur uit.
In 1996 was er hier ‘de bom’, zoals ze het omschrijven. In het commerciële hart van de stad. Een paar gebouwen in puin, overal glas, chaos, gewonden… De stad kroop niet lijdzaam in een hoekje, maar zag het als een kans om het centrum te herbouwen. Op te frissen, met splinternieuwe glazen gebouwen tussen de oude bakstenen, uit de tijd dat dit nog de leading city van de industriële revolutie was. Als we 1996 als dieptepunt nemen, zegt een inwoner, heeft de opleving daarna de stad over de huidige recessie heen geholpen. “We zijn er niet zo erg aan toe als andere noordelijke steden.”
Honderd jaar geleden zeiden ze hier: wat Manchester vandaag doet, doet Londen morgen. Manchester noemde zichzelf ‘het werkende hart van Engeland’. Dat is niet meer zo, heel veel industrie is weg. Vandaag noemen ze zich ‘de ideeënfabriek’. En voetbal is daar een onderdeel van. Manchester, Capital of Football. Niet toevallig werd hier vorige zomer het nationaal voetbalmuseum geopend, in deze stad waar de twee topteams komend weekend bikkelen om de boventoon te mogen voeren in de Premier League.
In de cafetaria van dat museum ontmoeten we Gary James, biograaf van het voetbal in de stad en Cityfan. James: “In de vroege jaren tachtig was er een debat: wat is de derde stad van Engeland? Liverpool of Manchester. Na London en Birmingham kwam wie? Rond 1998 werd het debat plots: wat is de tweede stad van het land? Manchester of Birmingham? Nu denken ze: oké, we zijn nu zeker tweede, laat Londen maar uitkijken! Je ziet het elders ook. Handelt Barcelona als de tweede stad van Spanje? Acteert München niet als de hoofdstad? Of Milaan? De BBC heeft haar sportafdeling naar Salford overgebracht, dat is in Greater Manchester. United is al jaren dominant. Wereldbekend. En plots is er een tweede ploeg die dat ook wil zijn…”
Balotelli
Zijn verhaal is typisch voor hen die hier van voetbal houden. James is een kind van de jaren zestig, komt uit een familie die leek op alle andere in die tijd. Op voetbalvlak verdeeld. Je had families die zuiver City waren en andere zuiver United, maar zij waren uitzonderingen. Meestal waren ze gemengd. James: “Ma’s kant was eerder rood, pa’s kant eerder blauw. Ik koos voor blauw, maar beide waren mogelijk.”
Met religie heeft de keuze niks te maken. James: “Veel mensen hebben al geprobeerd dat te linken, zeker de rode: United als katholieke club. Als je de geschiedenis van United erop naslaat, waren er zeker perioden met katholieke invloed. Maar godsdienst speelde in dit verhaal nooit een belangrijke rol. City groeide uit een team van de (protestantse) Church of England, maar vijf jaar later was dat aspect weg. City’s eerste ‘grote’ ploeg werd gemanaged door een katholiek en had spelers met een mix van religies. Geografisch is er wél een onderscheid te maken. De westelijke kant is eerder United, de oostelijke eerder City. Veel Cityfans zullen ook zeggen dat er in de stad meer Citysupporters zijn. Dat klopte tot twintig jaar geleden, maar de dominantie van United in de Premier League heeft dat veranderd.”
Er zijn momenten geweest waarop de twee sterk waren en allebei een prijs pakten, de ene een beker, de ander de titel. Maar dat waren uitzonderingen. Als de ene in de flow zat, had de andere het moeilijk, zegt James. Golfbewegingen. Het laatste dieptepunt van City, midden jaren negentig, liep parallel met de top van United. James: “Het vreemde was dat de supporterssteun voor een slecht geleid City in die periode hoger lag dan in de jaren tachtig! Een perverse logica. Hoe lager de ploeg viel, hoe trouwer de fans werden. Home and away, elke week.”
De club, zegt hij, had toen kunnen verdwijnen. En toch proef je veel nostalgie naar die tijd van toen, toen het Engelse voetbal nog ‘Engels’ was. James knikt: “De Premier League heeft het voetbal helemaal veranderd, money is veel belangrijker geworden. Money, televisie… Fans van mijn leeftijd en ouder zeggen: het is niet meer wat het is geweest. Maar mijn dochter is vijftien, gaat met mij mee en zij heeft dezelfde passie en liefde voor het spelletje als ik op die leeftijd.”
Hij brengt het verhaal van zijn vader. James: “Mijn eerste held was Rodney Marsh, een halve gek. Mijn vader zei: ‘Ach, die Marsh, dat is verloren energie, egoïstisch, niet met de club bezig, a waste of space, meer in het nachtleven dan op het veld…’ Aan de andere kant hadden ze George Best… Als ík nu kijk naar Mario Balotelli, denk ik exact hetzelfde. Maar mijn dochter vindt hem, met enige overdrijving, de greatest ooit. Mijn pa vertelde me vaak het verhaal van onze doelman Bert Trautmann, die met een gebroken nek de Cup Final uitspeelde. Voetbal in zijn tijd was zo dapper, vond hij. En dat vond ik van mijn tijd ook. En mijn dochter wellicht ook. Dus eigenlijk is het verhaal: neen, het verandert niet. De stijl wel, de snelheid, maar niet de essentie. Elf spelers, een voetbal en gepassioneerde fans.”
Overname
Zondag staan de twee, die alle aandacht voor het voetbal in de media naar zich toezuigen, tegenover elkaar. Wie is de beste?
James: “Eén jaar geleden ongeveer klopte Chelsea City met 2-1 en eindigde daar City’s ongeslagen reeks. Nu haalden we er een draw en bleven we ongeslagen. Op papier is het beter dan vorig seizoen, maar dat is ongeveer het enige dat beter is. United is dit jaar sterker dan vorig seizoen, vanwege zo goed als dezelfde ploeg plus Robin van Persie. City is Nigel de Jong kwijt, iets waar zeer veel fans niet blij mee waren. Geen van beide heeft eigenlijk al het niveau van vorig seizoen gehaald. Het beste moet nog komen. Extra piment vind ik de Europese wedstrijden in de aanloop. United is geplaatst, die kunnen een mindere ploeg opstellen. City ligt uit de CL, maar kan voor de EL gaan. De fans zijn er niet uit. Een trofee is een trofee en als je 35 jaar moet wachten op een trofee mag je niks laten liggen. Ik zou liever willen dat City de titel verlengt. Betekent dat dat je naar Dortmund een ‘mindere’ ploeg moet sturen om zondag fitter te zijn… Doe dat dan, denk ik, anders heeft United een voordeeltje in de derby. Ik denk dat United voor deze derby sowieso iets sterkere papieren heeft. Ik zeg niet dat ze zeker winnen, maar het zal geen 6-1 worden voor City”, lacht hij.
Opvallend: daar waar de eigenaars van United na de overname veel tegenwind kregen – er ontstond uit onvrede zelfs een nieuwe ploeg, FC United of Manchester – werden die van City met open armen begroet. James legt uit waarom.
James: “In maart 2007 ging City nog maar eens door een diep dal. Wij hadden allemaal het gevoel dat City de draad kwijt was en dat het nooit meer iets zou worden. Nooit meer. Maar die zomer dook plots Thaksin Shinawatra (gewezen Thaise premier, nvdr) op. Als je terugkijkt op de manier hoe die man toen werd verwelkomd… Niemand gaf iets om zijn politieke lijn, wat zijn verhaal was, waar zijn geld vandaan kwam. De meerderheid dacht: we worden rijk, we gaan de titel winnen. Hij pakte Sven-Göran Eriksson, die het direct goed deed, won van United, alles was positief. Achteraf gezien gebruikte Thaksin de media, de club, hij was vaak te zien op feestjes… Het probleem was in die dagen dat je een overname nodig had om een stap hogerop te zetten. Ploegen als Sunderland, Newcastle, City, Villa, Everton, voor een stuk zelfs Liverpool… de giants van het oude spel deden in de Premier League niet meer mee, bij gebrek aan kapitaal.”
Thaksin gaf hen hoop, maar al snel kwam er argwaan. James: “Had hij het geld wel? Was hij niet op de loop? Dreigde hij niet gearresteerd te worden? En toen kwam in september 2008 plots de transferdeadline en werd het een te gekke dag. Die startte met het gerucht dat City Corluka aan Tottenham zou verkopen, wat de fans niet zinde. Maar plots kwam het bericht dat we werden overgenomen. Door iemand van Abu Dhabi. De eerste geruchten waren dat we Michael Owen zouden kopen en daar was iedereen al blij mee. Maar toen zeiden ze: Berbatov. Uiteindelijk kwam Robinho. Veel mensen gingen die dag naar het stadion, verkleed als sjeiks, lachend, moppen tappend. Ik weet niet hoe ze dat in het Midden-Oosten verklaard kregen… ’s Anderendaags kwam Suleiman Al Fahim op tv de overname uitleggen. En toen citeerde hij een heleboel namen. Opnieuw begonnen mensen grappen te maken, dat we Ronaldo zouden kopen, om hem… achter de bar te laten werken. Zo gek waren die eerste uren. De fans voelden direct aan dat voor het eerst sinds de oprichting van de Premier League City mee kon doen voor de prijzen. En dat bleek ook, jaar na jaar was er progressie. Dit seizoen is misschien wel het eerste waarin we het gevoel hebben dat er op het veld geen vooruitgang wordt geboekt. Maar dat kan in mei weer anders zijn, als we het kampioenschap winnen en eventueel de FA Cup.”
Dat de kritiek anders is, is normaal. James: “United máákte al winst, wie die ploeg kocht, zou moeten vechten tegen het beeld dat hij er geld aan wilde verdienen. Wat de Glazers ook deden. City niet. Het verschil is ook, en daarin zijn de mensen uit Abu Dhabi anders dan bij Chelsea: daar waar Abramovitsj mikt op instant succes, hebben ze hier een visie op de lange termijn.”
En dan kijken ze weer naar United. Toen Alex Ferguson naar Old Trafford kwam, in 1986, had City de beste jeugdopleiding. Het probleem was dat de ploeg onvoldoende goeie ervaren spelers kocht om hen te omringen, zodat de jongens zich slecht ontwikkelden. Ferguson stopte veel tijd en energie in de jeugdopleiding, overleefde wat stormen (James: “In 1989 zat hij op de wip, Abramovitsj had hem zéker ontslagen”) en tegen de start van de Premier League in 1992 waren er al wat jongeren klaar. James: “En zelfs nu zijn Scholes en Giggs er nog steeds bij, spelers die United vorig jaar nog door moeilijke momenten loodsten. Sindsdien produceert United generatie na generatie, ook al is de huidige niet zo goed. City heeft dat geanalyseerd, er komt financial fair play aan, dat is de weg die ze willen inslaan. Niet de weg van Chelsea.”
Voorbeeld
En dus wordt er nu, eerder dan in mensen, in stenen geïnvesteerd. Er kwam al een nieuw businessgebouw, het oefencomplex werd grondig aangepakt en nu wordt er gewerkt aan een gloednieuw, op Sportcity. De bedoeling is op termijn zelfbedruipend te worden, met spelers uit de eigen jeugd, aangevuld met een paar toppers.
James: “Is de toekomst blauw? Het kan. United zal afzien na het wegvallen van Alex Ferguson, is mijn gevoel. Niet degraderen of zo, maar uit de top zes vallen kan. Niemand verwachtte dat Liverpool zo diep zou wegzakken. United kan hetzelfde overkomen. Een van de dingen die City ook doet – en wat United of Chelsea nooit hebben gedaan, zelfs Arsenal niet – is investeren over de hele wereld. In velden, in de gemeenschap. In het Midden-Oosten uiteraard, maar ook in New York, Chicago… Elke keer als ze op tournee gaan, laten ze een soort erfenis achter, veldjes, truitjes… Zo hopen ze steun te winnen. Als United op toer ging, openden ze een winkel… Wellicht kost dit evenveel, maar het beeld is anders. En dat lijkt te werken.”
Toch nog een parallel met Chelsea, om af te sluiten. Interessant vindt hij het supportersprotest tegen Rafa Benítez. James: “Opvallend dat Chelseafans zich niet keren tegen hun voorzitter, maar wel tegen de manager, Benítez. Terwijl het toch Abramovitsj was die Di Matteo ontsloeg… Wat als hier hetzelfde zou gebeuren met Mancini, de man die ons de titel schonk? Een titel waar ik – ik ben geboren in 1967, het seizoen waarin ze kampioen werden – een heel leven op wachtte. Keert men zich dan tegen de eigenaar? Maar anderzijds wil je niet dat die eigenaar vertrekt. Sjeik Mansour wil dat City zelfbedruipend wordt. En ik meen het als ik zeg dat City over tien jaar een voorbeeld voor de Engelse voetbalclubs moet worden. Tegen dan staat die opleiding op punt en gaat de club winst maken. De vraag is: hoe gaan de fans reageren als die winst naar elders afvloeit? En als City geen trofeeën meer wint?”
DOOR PETER T’KINT
“Het voetbal is niet veranderd. De stijl wel, de snelheid, maar niet de essentie. Elf spelers, een voetbal en gepassioneerde fans.”
Gary James
“City moet over tien jaar een voorbeeld voor de Engelse voetbalclubs worden.”
Gary James
