Diego Armando Maradona moet Argentinië naar de wereldtitel leiden. Deze figuur laat niemand op het Zuid-Amerikaanse continent onberoerd. Voor u verzameld: een aantal stemmen.

Diego Maradona, de voetballer

‘Speelde, overwon, plaste, verloor. De dopinganalyse tijdens het WK in 1994 bracht sporen van efedrine aan het licht in de urine van Diego Maradona en dat was een verboden substantie. Toen de FIFA hem uit het toernooi zette, was er overal protest. Niet alleen in Argentinië, maat ook in Bangladesh, waar een grote menigte door de straten trok, uit protest tegen de FIFA, eisend dat Maradona opnieuw aan het toernooi zou mogen deelnemen … Ik heb het nodig dat ze me nodig hebben, bekende hij ooit en toen dat niet meer lukte, nam hij cocaïne, om te vergeten, of om vergeten te worden.”

Eduardo Galeano, in ‘A sol y sombra’

Dit verhaal begint in het zuiden van Brazilië, bij Aldyr Schlee, en zijn vrouw Marlene. We zitten in een busstation, het is 35 graden heet en we praten over voetbal. Wie de grootste ooit is? Hij is fan van Uruguay, zijn vrouw van Brazilië. Maar op één punt zijn ze het eens: Diego Maradona. Marlene: “Wij moeten Pelé zeggen, maar Pelé is fake. Goeie voetballer, maar te veel marketing. Maradona is echt.”

Neen, eigenlijk begint dit verhaal nog vroeger, in Duitsland, in Linz-am-Rhein, bij Osvaldo Bayer. Filosoof, anarchist, geschiedkundige, schrijver en in 1990 chroniqueur van een eigenzinnige geschiedenis van het Argentijnse voetbal. Een fikse tachtiger inmiddels, die zijn tijd verdeelt tussen Argentinië en Duitsland. Een oude compañero de guerra van Che Guevara, een van die andere idolen van de Argentijnen. Bayer: “Maradona? Een groot speler. Ik mag dat zeggen, want ik heb heel veel generaties zien passeren. Niet de allerbeste, José Manuel Moreno van River was zeker even goed. Hij was een Maradona van negentig minuten. Maradona zelf was een voetballer van twintig minuten, die dan tien minuten uitrustte en daarna nog eens twintig minuten voetbalde.”

Maradona schreef een verhaal dat zo in een aflevering van de American Dream kan. Van niks naar godenstatus.

We flitsen door naar Brazilië naar het Estadio Pacaembu in São Paulo. Begin maart van dit jaar hingen daar in het stadionmuseum schitterende voetbalfoto’s van, onder meer, twee voetballende kinderen voor het ouderlijk huis van Diego. Huis, nou ja, een krot. CarlosTévez komt ook uit zo’n huis; zijn verhaal toont veel gelijkenissen met dat van Maradona.

Dat van Diego gaat verder in La Boca, de havenwijk van Buenos Aires, aan de Rio de la Plata. Thuisbasis van de Boca Juniors. Maradona leerde in zijn stad de gambeta, een schijnbeweging. Opgepikt in de straten, bij gebrek aan plaats. Je moest er snel zijn, als pibe, zeker een pibe de oro, zoals Maradona er een was. Een gouden kind: intuïtief, spontaan, fris, vrij en zonder verantwoordelijkheden.

Na een opleiding bij Argentinos Juniors stapte Maradona in 1980 over naar Boca Juniors. Was River de club van de rijke mensen uit Palermo en Belgrano, twee middenklassewijken in Buenos Aires, dan was Boca de ploeg van de armen. Hij lag er al snel uitstekend bij de supporters. Toen het met die ploeg niet zo goed ging en er allerlei verhalen in de pers verschenen, greep de leider van de harde kern van Boca, la Doce, in. José Baritta, bijgenaam abuelo, opa. In zijn La Doce, de echte geschiedenis van de harde kern van Boca, doet Gustavo Grabia het verhaal. Een fragment.

“Toen alle spelers verzameld waren, legde el abuelo een revolver op de pingpongtafel. Duidelijk in het zicht. Hij nam het woord en waarschuwde dat er, als er niet gewonnen zou worden van Estudiantes, op het einde van de match nog veel meer geweld zou volgen. Toen een speler het woord wilde nemen, snoerde opa hem direct de mond. En hij voegde eraan toe: en speel de bal door aan de pibe hé, want ik lees in de krant dat een paar van jullie de bal niet aan de jongen willen geven en dat jullie geen zin hebben om voor hem te lopen.” (La Doce, pagina 35)

Boca won de match, werd kampioen en iedereen was gelukkig.

Diego Maradona, de wereldverbeteraar

Nog even terug naar Linz, naar de Duitse winterkou. Naar Bayer: “De leefwereld van Maradona was van de armste die er kan bestaan. De media hebben van hem een genie gemaakt. Het genie der genieën. En hij is beginnen te praten zoals hij dacht dat het moest voor een genie. Hij voelde zich God. Heel Argentinië weet dat, maar ze blijven applaudisseren, en dus blijft hij vinden dat hij God is.”

En zoals God wel vaker overkomt, wordt hij nu en dan misbruikt. Bayer: “De voorzitter van de Argentijnse voetbalbond, Julio Grondona, ziet voetbal vooral als handelsmiddel. Het enige wat hem interesseert is geld. Het is een man die uit de militaire dictatuur is voortgekomen en al die tijd is gebleven. Hij ziet zichzelf als een koning, een monarch van het Argentijnse voetbal. Maradona wilde in oktober 2008 hoofdtrainer worden en voor Grondona was dat goed.”

Maradona heeft tijd doorgebracht met Hugo Chávez, bij Fidel Castro, heeft harde dingen gezegd over George Bush, trok ten strijde tegen de FIFA, Havelange, Blatter, pleitte voor een spelersvakbond, viel na de beslissende WK-kwalificatiematch tegen Uruguay de pers aan. Que la chupen, zei hij. Que me la sigan chupando. Grof vertaald: Dat ze me pijpen.

Spreekt die anarchistische kant Bayer aan? Bayer: “Zeker niet. Nu, Maradona trok naar Cuba, niet uit ideologische redenen, maar omdat dat het enige land was waar hij van de drugs kon afkicken. Hij heeft zich daar de beste vriend van Fidel genoemd en Fidel heeft hem bij Chávez geïntroduceerd, maar dat is intussen allemaal gedaan. Toen hij geen problemen meer had, is hij Fidel Castro snel vergeten. Maradona heeft zich nooit uitgesproken voor een of andere politieke ideologie. Toen er in Argentinië tijdens de militaire dictatuur allerlei mensen verdwenen, heeft hij zich ook niet verbonden aan het lot van de verdwenen mensen. Nooit heeft hij zich voor iets politieks geëngageerd. Maar dat geldt voor alle voetballers.”

Het WK in 1978 haalde hij niet. In De schaamte van allen, een alternatief boek over het WK 78 van Pablo Llonto staat de ontgoocheling van Maradona over zijn niet-selectie voor dat WK goed verwoord. César Luis Menotti had maanden vooraf veel goeds gezegd over de jonge Maradona, maar hem uiteindelijk niet geselecteerd. En dat deed pijn, tekende Llonto op.

“Hij had de hele dag geweend en wist niet hoe hij rustig moest worden, te midden van ouders en broers die even hard weenden als hij. Hij zei: ik ga de volgende vijf WK’s spelen om dit onrecht weg te vlakken. Hij weende in de armen van zijn jeugdcoach en hoopte dat Menotti alsnog van idee zou veranderen. In zijn dromen zag hij hoe zijn naam wél in de lijst werd opgenomen, maar het bleken waanvoorstellingen. Toen hij wakker werd, starend naar de televisie, bleek die uit te staan. Zijn naam klonk niet.” (De schaamte van allen, pagina 37)

Zijn moment van glorie zou later komen. Op het jeugd-WK van 1979 en, vooral, in 1986, toen hij Argentinië naar de titel leidde en een onvergetelijke goal maakte tegen Engeland. La mano de dios. D10S. Na een oorlog in 1982 met als inzet een aantal eilanden voor de kust van Argentinië – de Falklands, voor de Argentijnen las Malvinas – was Engeland toen dé volksvijand. Bayer: “De wereldtitel van 1978 was de zege van de dictatuur, maar die van 1986, dat was het kampioenschap van het volk. Waar de Argentijnen Maradona het meest dankbaar voor zijn, is voor zijn goal met de hand tegen Engeland. Schitterend. De Engelsen lachten ons uit, het waren de kolonisten, uitbuiters. Van hen winnen, met zo’n goal … Geniaal. El que roba a un ladrón, tiene cien años de perdón, is een Argentijnse zegswijze. Hij die een schurk berooft, krijgt honderd jaar vergiffenis.” De oogjes van Bayer glinsteren.

Diego Maradona, de bondscoach

Half februari. Een zonnige middag in La Plata, de hoofdstad van de provincie Buenos Aires. Gustavo Ruffo is schrijver van verhalen en fan van Estudiantes. Zijn visie op Maradona als bondscoach: “Dat was een zet van Grondona. Een zaak van macht, uitstraling, geld. Maradona genereert inkomsten, steun, sponsoring, wereldwijde belangstelling. Maradona is een naam, van Japan over Afrika tot in Europa. Wij zijn niet altijd goed gezien geweest in de wereld, niet zoals Brazilië. Misschien helpt de figuur van Maradona om deuren te openen.”

Ruffo is gefascineerd door Maradona. “Toen Diego twee, drie jaar oud was, vroeg een reporter naar zijn ambitie. ‘International worden’, antwoordde hij. Wat een fantastisch verhaal! Als zo iemand dan plots in luxe terechtkomt en bergen geld heeft, dan is het toch normaal dat hij een drugsprobleem krijgt. Ik ken mensen die al bij Maradona waren en zeggen dat hij weliswaar gek is, maar tegelijk ook bescheiden en zeker geen slecht mens. Iedereen die hem leert kennen, wil hem helpen.”

Namens de krant Clarín volgt Fernando Gourovich straks op het WK de Argentijnse selectie. Hoe ziet hij het aflopen met de bondscoach?

Gourovich: “Als Argentinië wat bereikt, zal het dankzij de spelers zijn. Niet dankzij de trainer. Ik zie Maradona niet als een trainer die een wedstrijd kan beslissen met een wissel. Ik ben ook bang voor iets raars, vanwege de FIFA of Blatter. Maradona wereldkampioen … Ik weet niet of de FIFA dat gaat accepteren. Als je ziet wat Maradona allemaal heeft gezegd na de kwalificatie in Uruguay … Als hij wereldkampioen wordt, dan vrees ik voor een schandaal. De FIFA hecht heel veel belang aan haar imago. Maradona de wereldbeker omhoog zien steken, dat zal de FIFA niet lekker zitten. Ik beeld me maar in dat Argentinië er in de achtste of de kwartfinale uitgaat met een goal, gescoord met de hand. Wat gaat Maradona dan zeggen? Zwijgen? Vergeet het, Maradona zwijgt nooit. In dat geval zeker niet.”

Kan iemand hem intomen? Gourovich: “Tegen Maradona neen zeggen, is voor iedereen moeilijk. Maradona leeft al jaren in een wereld waarin alle mensen rond hem ja knikken. Maar dat heeft niks met Maradona op zich te maken, allicht is dat in de entourage van Ronaldo of Ronaldinho hetzelfde. Maradona is iemand die houdt van praten en aanvallen. Als je iets schrijft over de ploeg dat hem niet zint, is hij tegen jou. Objectieve pers bestaat volgens hem niet. Als iemand dit of dat bij de ploeg constateert, neemt hij dat op als een persoonlijke aanval. Bij de spelers is mijn indruk dat hij nog steeds een god is. Ze zijn allemaal verblind. Maar stilaan raken ze zich bewust van het feit dat hij maar een mens is. Ze respecteren niet langer álles wat hij zegt.”

D10S

Tot slot nog dit. Een aanrader: El camino de San Diego, een film van CarlosSorín, over een fan die verneemt dat zijn idool in een ziekenhuis ligt, in een boomstronk diens beeld herkent en die stronk naar Maradona wil brengen. Een ontroerende roadmovie.

Al even ontroerend is het verhaal van de Iglesia Maradoniana. José Caldeira pende het neer in zijn boek. En zo brengt de laatste etappe van dit verhaal ons naar Miramar aan de kust, niet zo ver van Mar del Plata. Bij een asado, een barbecue, met de hele familie, praten we uren over de betekenis van Diego Armando Maradona voor de gewone Argentijnse man. Een getuigenis van eerbied en liefde. Maradona heeft in Argentinië zijn eigen kerk, een soort uit de hand gelopen eerbetoon van een aantal journalisten uit Rosario aan de voetbalfiguur toen die op een dieptepunt in zijn leven zat. Verslaafd aan drugs, familiaal aan de grond. De kerk heeft nu socios, aanhangers, over de hele wereld.

José: “Maradona valt niet uit te leggen. Hij is er als voetballer gekomen op een heel moeilijk moment voor het land, dat net uit een gewelddadige dictatuur kwam. En Maradona was een sterk symbool, een icoon met wie dé Argentijn zich kon identificeren. Vandaag de dag zeggen veel jongeren – jongeren die hem nooit hebben zien spelen: yo soy Maradona. Ik ben Maradona. Hoe leg je dat uit? Als je hem nu ziet op tv: lelijk, dik, met die baard, … Dan kan je toch niet zeggen dat hij je als mens aanspreekt. En toch willen kinderen hem zijn.”

De vriendin van José zegt dat ze kippenvel krijgt bij elke foto die ze ziet van Maradona die de wereldbeker in de lucht steekt. José: “Maradona is als merk bekender dan Coca-Cola. Op een bepaald moment lees je in mijn boek een scene uit de oorlog in Irak. Een soldaat heeft in de loopgraven een foto van Maradona bij zich. Hoe leg je dat uit? Ronaldinho is socio. Deco. Messi. Rio Ferdinand, aanvoerder van de Engelse nationale ploeg. Een rivaal omwille van heel wat redenen, ook politiek. Michael Owen, Gary Lineker. De meest bekende goal uit het WK komt van Maradona en toch willen Engelsen lid van zijn kerk zijn. Hoe leg je dat uit?”

Niet. El Diego de la gente, de Diego van het volk. Vanaf volgende week op het WK. Zet u schrap.

door peter t’kint – beelden: reporters

“Maradona was een voetballer van twintig minuten, die dan tien minuten uitrustte en daarna nog eens twintig minuten voetbalde. ”

Osvaldo Bayer

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content