Hoe La Liga terug een gezonde topcompetitie werd

© Belga Image

Tegenwoordig zijn opnieuw alle ogen gericht op La Liga, maar tien jaar geleden was de Spaanse competitie zo goed als bankroet. De clubs besloten toen om, net als in de Premier League, zelf de regie in handen te nemen. Aan de hand van een keiharde leider is La Liga nu een ongekend succesverhaal.

Alsof er een ufo is geland in het noorden van Valencia. Afgeschermd door golfplaten muren staat daar op een oud fabrieksterrein een gigantisch futuristisch geraamte van beton. De contouren van een enorm ovalen stadion zijn zichtbaar, maar de bouw waar honderd miljoen euro in is gaan zitten ligt al tien jaar stil en intussen wordt gegrapt dat Valencia zijn eigen Sagrada Familia heeft. Het onvoltooide stadion op vijftien minuten rijden van het huidige Mestalla is bovenal een relikwie van een gigantische crisis waaraan de Spaanse competitie aan het begin van dit decennium bijna bezweek.

Voor de doorsnee volger die niets van het duel MessiRonaldo wil missen en Real of Barça in mei een paar prijzen in de lucht ziet steken, leek er niet zo veel aan de hand. Op de UEFA-ranglijst staat Spanje meestal eerste of tweede en als je nagaat dat het nationale team in 2008, 2010 en 2012 achtereenvolgens het EK, WK en EK won, zou je denken dat de voetbalindustrie er in alle opzichten floreert. Maar aan het begin van de jaren tien is niets minder waar.

De iconen Lionel Messi en Cristiano Ronaldo vormen samen met el clásico een façade van een competitie waarmee het eigenlijk helemaal niet goed gaat. Of beter gezegd: het gaat dramatisch. Veel clubs hebben enorme schulden die opgeteld in de miljarden lopen. De ene na de andere stokoude vereniging staat op omvallen en als ze de topsalarissen niet langer kunnen ophoesten, komt er een behoorlijke uittocht op gang van Spaanse topspelers die hun heil zoeken in de concurrerende competities zoals de Premier League.

Noodzakelijk kwaad

Vanuit Europa komt steeds meer kritiek dat het Spaanse voetbal op kosten van de belastingbetaler kunstmatig wordt opgepompt. Onder meer Salamanca gaat failliet en Andrés Iniesta legt 420.000 euro op tafel om te voorkomen dat zijn voormalige club Albacete hetzelfde overkomt. Bij Málaga belooft een sjeik een nieuw trainingscomplex te bouwen, maar een paar jaar later groeit het gras hoog op het beoogde terrein en gedesillusioneerde spelers zoeken juridische hulp bij het innen van onbetaalde salarissen. Op de hoogste twee niveaus vraagt binnen een paar jaar de helft van alle clubs uitstel van betaling aan omdat ze op een bankroet afstevent.

Javier Tebas vergelijkt La Liga met beroemde entertainmentmerken als Warner Bros en Disney, en om wereldwijd het marktaandeel te vergroten komt hij met steeds radicalere ideeën.

Binnen de competitie is er veel onvrede over FC Barcelona en Real Madrid, die zich solistisch opstellen en een diner voor twee maken van de Spaanse competitie. Tv-rechten worden niet collectief verkocht, maar individueel. Daardoor ontstaan enorme verschillen en gaan de twee superclubs met de helft van al het tv-geld aan de haal. Ze lijken de eigen competitie vooral te zien als een noodzakelijk kwaad dat nodig is om zich te plaatsen voor de Champions League.

In de praktijk komt het erop neer dat Real Madrid meer dan tien keer zoveel tv-geld opstrijkt als pakweg Granada. In feite wordt de rest weggeconcurreerd. Er is geen enkele solidariteit en al helemaal geen gemeenschappelijke visie op het gezamenlijk ontwikkelen en verkopen van de competitie, zoals dat bijvoorbeeld gebeurt in de Premier League. Tot overmaat van ramp keldert het imago van de bedrijfstak tot een dieptepunt als er matchfixingschandalen aan het licht komen en de bondsvoorzitter keer op keer negatief in het nieuws komt vanwege corruptieschandalen. De gemachtigde tv-zenders rapporteren een alarmerende terugval in de aantallen abonnees en wie op dat moment had voorspeld dat La Liga anno 2019 dankzij een succesvolle mondiale vermarkting meer dan drie miljard euro zou omzetten, was vermoedelijk voor gek verklaard.

Hoe La Liga terug een gezonde topcompetitie werd

Controversieel

De kentering komt met de entree van een opvallende man, in 2013: Javier Tebas (57). Een geboren Costa Ricaan met roots in het Spaanse Huesca. De afgestudeerde advocaat en fan van Real Madrid adviseerde al een stuk of tien clubs voordat hij in 2013 een gooi doet naar het leiderschap van La Liga.

Een kleurrijke man die al een verfilmde roman op zijn naam bracht, maar ook omstreden is door zijn ferme politieke statements en betrokkenheid bij de extreemrechtse partij New Force in de jaren tachtig. De patron van het Spaanse voetbal maakt ruim gebruik van de vrijheid van meningsuiting en zorgt daarmee regelmatig voor commotie. Tebas staat garant voor vele controversiële uitspraken die hij soms mixt met politieke denkbeelden. Wordt Catalonië onafhankelijk, dan moeten ploegen als FC Barcelona en Espanyol maar een eigen competitie beginnen.

In de Spaanse zijn ze niet welkom. In de loop der jaren dreigen niet alleen FC Barcelona, Internazionale en Manchester City met rechtszaken nadat ze zijn bestookt met een verbale Tebasgranaat, hij haalt ook de journaals met standpunten tegen abortus en rechtsgeoriënteerde stemadviezen. De voormalige coach Javier Clemente vergelijkt de uitgesproken voetbalbestuurder zelfs eens met een nazistische concentratiekampbaas.

Eenmaal aan het hoofd van de Spaanse competitie presenteert hij zich als fel criticaster van de Spaanse bond, die hij met gepeperde stellingen onder vuur neemt. Tebas heeft de steun van 32 van de 42 van de Spaanse clubs uit de bovenste twee divisies die het slechte beleid van de bond beu zijn en hem een mandaat geven om meer macht naar La Liga te trekken. Net als in Engeland moet de bond zich vooral bezighouden met kerntaken zoals het opleiden van scheidsrechters en trainers, terwijl de competitie-organisatie de leiding heeft bij het vermarkten en vercommercialiseren van het voetbal.

Tebas belooft bij zijn aanstelling dat hij de rotzooi gaat opruimen na omkopings- en corruptieschandalen, en geweld- en racisme-incidenten in de stadions worden hard aangepakt. Vanuit economisch oogpunt is het doel is om naar Engels voorbeeld een schone, attractieve, evenwichtige competitie neer te zetten die over de hele wereld kan worden verkocht. Tebas schroomt daarbij niet om ook FC Barcelona en Real Madrid op hun verantwoordelijkheid te wijzen. Zolang zij de rest wegconcurreren met waanzinnige tv-deals zal La Liga nooit een bolwerk worden waarvoor van Alaska tot Australië grote bedragen worden neergeteld. Besloten wordt om de rechten collectief te gaan verkopen en met een socialere verdeelsleutel krijgt ook de onderkant van de competitie een bredere basis dan tijdens de crisisjaren.

Soms is zijn leiderschap op het autoritaire af, bijvoorbeeld door te dreigen om de persaccreditaties in te trekken van journalisten die spelers andere vragen stellen dan voetbalgerelateerde. Succesvol is La Liga onder zijn strakke leiding echter wel: Tebas weet het tij al snel te keren.

Eigen signatuur

Om de Aziatische markt te bedienen voert hij vroegere aftraptijden in, zodat duels in China en India primetime op tv komen. Kantoren worden geopend in Peking, Shanghai, Singapore, New Delhi en Dubai. Werknemers van de snel groeiende competitiedivisie worden gestationeerd in Japan, Zuid-Korea, Indonesië en Vietnam. La Liga heeft inmiddels een stuk of vierhonderd personeelsleden die buiten Europa en Azië ook actief zijn in onder meer Zuid-Afrika, Nigeria, de Verenigde Staten en Mexico. Over de hele wereld ligt bovendien een La Liganetwerk met zogenoemde businessscouts die de buitenlandse markten verkennen op mogelijke kansen voor sponsor- en tv-contracten.

Tot in de details wordt gewerkt aan een eigen signatuur. Doel is dat kijkers overal ter wereld alleen al op basis van de camerastandpunten en gebruikte technologie binnen drie minuten moeten kunnen herkennen dat het een wedstrijd uit de Spaanse hoogste divisie betreft. Om die reden zijn spidercams geïnstalleerd in de stadions en wordt er gebruikgemaakt van software waardoor kijkers herhalingen in 360 graden kunnen bekijken, vanuit het perspectief van de speler.

‘Wij willen de fans duidelijk maken dat La Liga veel meer is dan alleen uitstekende voetbalwedstrijden, we produceren entertainment’, zegt Tebas, die signaleert dat de competitie snel moet blijven evolueren om de concurrentiestrijd te winnen van de Premier League, de Formule 1 en andere online entertainmentaanbieders die binnenkomen bij de veertien miljoen Spaanse huishoudens met snel internet.

La Liga vergelijkt hij met beroemde entertainmentmerken als Warner Bros en Disney, en om wereldwijd het marktaandeel te vergroten komt Tebas met steeds radicalere ideeën. Na de invoering van nieuwe speeltijden ontstaat in 2018 grote consternatie als hij aankondigt dat hij Girona tegen Barcelona op een ander continent wil laten spelen, net zoals dat al gebeurt door bijvoorbeeld de Amerikaanse geldmachines NFL en NBA. Die werken wedstrijden af in Londen en Parijs. Het vizier van La Liga gaat op de Verenigde Staten, maar ook China kan uiteindelijk een optie worden voor Spaanse competitiewedstrijden. ‘Waarom zouden wij dat ook niet gaan doen? Dat is belangrijk om ons merk verder te ontwikkelen.’

Hoe La Liga terug een gezonde topcompetitie werd
© GETTY

Het is een van zijn plannen die er nog niet zijn doorgekomen, na felle oppositie van supporters en vooral de spelersvakbond. Maar zoomen we uit, dan is La Liga er tussen 2015 en 2018 wel in geslaagd om het wereldwijde tv-publiek te verdrievoudigen. Eén miljard kijkers werden drie miljard kijkers. Het internationaal georiënteerde beleid is behoorlijk succesvol, want in het buitenland wordt intussen net zoveel geld omgezet als met binnenlandse contracten.

Risk

Intussen is Tebas zelf internationaal een machtige speler en veelgevraagde spreker geworden, die in interviews en tijdens lezingen regelmatig wild om zich heen slaat naar plannen en bestuurders die de status van La Liga ondergraven. Als het commercieel interessante icoon Neymar wordt weggekaapt door het opkomende PSG, zijn volgens hem de Financial Fair Play-regels overtreden en staan de sjeiks en Neymar onder toeziend oog van de UEFA ‘in het zwembad te pissen’. Recent haalde hij nog flink uit naar de topclubs en de UEFA nadat ze samen een besloten Champions League hadden bedacht, die in de praktijk een nieuwe concurrent van La Liga zou worden. ‘Een absolute mislukking die het gat tussen arm en rijk zal vergroten.’

Welke plannen er nu op de rol staan? China veroveren. Het klinkt bijna als een spelletje Risk. Tien jaar geleden had La Liga nog maar twee kantoortjes in China, die samen tien miljoen euro ophaalden. Inmiddels zijn de verdiensten opgelopen naar honderd miljoen en spreken de competitiebazen van ‘een sleutelmarkt’.

Wat dat betreft zal het slecht zijn uitgekomen dat de immens populaire Cristiano Ronaldo vorig jaar verkaste naar de Serie A. Dat was een tegenslag in het spel zonder grenzen zoals La Liga het voetbal tegenwoordig ziet. Doel is inmiddels om na sportief het sterkste land ook daadwerkelijk het grootste voetbalbedrijf op aarde te worden. Dat lijkt nog een lange weg en klinkt alsof Pepsi marktleider Coca-Cola wil gaan overvleugelen. Met Lionel Messi heeft La Liga dan wel het beste individuele merk in huis, maar als collectief is de Premier League sterker en ook is de Engelse competitie verder in het strategisch plannen van de wedstrijden om wereldwijd een zo groot mogelijk publiek te bereiken. De ongekende inkomsten van de Premier League (5,4 miljard euro per jaar) haalt La Liga (3,2 miljard) vooralsnog bij lange na niet, maar dat neemt niet weg dat de Spanjaarden ten opzichte van de dramatische situatie aan het begin van dit decennium aardig op weg zijn.

Wie weet wordt straks zelfs het stadion van Valencia nog eens afgebouwd…

Tom Knipping

Blijf op de hoogte van de Madrileense avonturen van Eden Hazard in De tuin van Eden.

Javier Tebas
Javier Tebas© BelgaImage

Enkele quotes van Javier Tebas

‘Ik geef er de voorkeur aan dat Neymar niet naar La Liga komt, want hij is niet het goede voorbeeld.’

‘Op het eerste en tweede Spaanse niveau worden acht tot tien wedstrijden per jaar gemanipuleerd. Als we matchfixing niet direct uitroeien, wordt de infectie groter.’

‘De Spaanse bond heeft een prehistorische visie op sport.’

‘Wij willen de fans duidelijk maken dat La Liga veel meer is dan alleen uitstekende voetbalwedstrijden, we produceren entertainment.’

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content