Dinamo Kiev en Shakhtar Donetsk nemen het morgen tegen elkaar op in de halve finale van de UEFA Cup. In Oekraïne regeren de nieuwe rijken het voetbal en die willen zich aan de wereld tonen tijdens het EK 2012 in Polen en Oekraïne.

7 april 1999, Olympiyskystadion in Kiev. In het nationale stadion van Oekraïne, vervallen en grauw zoals de voormalige Sovjetrepubliek, zagen 80.000 uitgelaten fans hoe Dinamo Kiev tegen Bayern München een 3-3-gelijkspel behaalde in de halve finale van de Champions League. Voorin bij Kiev de toen 21-jarige Andriy Shevchenko gekoppeld aan Sergiy Rebrov. Op de koude Oekraïense bank zat trainer en legende Valeri Lobanovksi, overleden in 2002. Bij Bayern stonden LotharMatthäus, StefanEffenberg en SuperMario Basler tussen de lijnen. Nostalgie alom.

De terugwedstrijd in München. Magistrale actie van Basler en een al even fenomenale krul van buiten de zestien, 1-0. Dinamo terug naar het postcommunistische Oekraïne om daar te volgen hoe Manchester United in een zinderende finale Bayern versloeg in het grandioze Camp Nou van FC Barcelona. Tot zover wat u – misschien – nog wist over het Oekraïense voetbal.

Vysjtsja Liha

Vóór Dinamo Kiev in eigen land zou domineren, kwam het van 1936 tot 1991 uit in het voormalige kampioenschap van de Sovjet-Unie. Samen met andere Oekraïense teams zoals Shakhtar Donetsk, Dnipro Dnipropetrovsk en Metalist Kharkiv nam Dinamo het op tegen de sterke teams uit de Russische hoofdstad. CSKA, Spartak, Dinamo, Lokomotiv en Torpedo Moskou streden onder meer met Zenit Sint-Petersburg om de titel. Ploegen met nochtans prachtige namen als Elektrik en Stalinets Leningrad kwamen er doorgaans niet aan te pas. Het Sovjetkampioenschap werd verder aangevuld met clubs uit andere republieken zoals Dinamo Tbilisi uit Georgië en Ararat Erevan, verwijzend naar Jerevan uit Armenië.

In 1992 werd de oude Sovjetcompetitie omgedoopt tot de Russische Premjer Liga en de Oekraïense ploegen kwamen in hun onafhankelijk geworden land terecht. De Vysjtsja Liha, de Oekraïense hoogste klasse, was geboren. Dinamo zou vanaf dan de vaderlandse competitie overheersen en speelde maar liefst negen keer op rij kampioen, tot Shakhtar Donetsk de reeks doorbrak. Vanaf dan deelden Shakhtar en Dinamo de koek, maar de ploeg uit Kiev is tot op vandaag, en met ruime voorsprong, de populairste club in Oekraïne. Kiev heeft bovendien een veel groter palmares dan de opkomende concurrent uit Donetsk.

Bontjassen

In 1995 werd Dinamo Kiev voor drie jaar gebannen van het Europese toneel. De trots uit Kiev verzeilde in een omkoopschandaal met de Spaanse scheidsrechter Antonio Jésus López Nieto in een hoofdrol. Daarover deden de wildste geruchten de ronde: Dinamo zou geprobeerd hebben de Spaanse ref te beïnvloeden met bontjassen en -mutsen. Wat er ook van zij, de schorsing van drie jaar werd uiteindelijk omgezet in een uitsluiting van één Europees seizoen. “Dat omkoopschandaal leidde tot jaren van verdachtmakingen. Alle scheidsrechterlijke beslissingen werden in vraag gesteld”, vertelt Jos Daerden, anderhalf jaar in dienst als hulptrainer en daarna als hoofdcoach bij Metalurh Donetsk. “Vandaag verloopt alles veel strikter en sommige wedstrijden worden geleid door buitenlandse refs.”

Voor de titel kunnen de andere Oekra-iense teams (nog) niet opboksen tegen Dinamo en Shakhtar. Metalist Kharkiv, Metalurh Donetsk en Dnipro Dnipropetrovsk doen hun uiterste best, maar tegen de schatrijke clubs boven aan de rangschikking valt weinig in te brengen. De Oekraïense bevolking loopt niet meteen warm voor het voetbal in de hoogste klasse. “Voetbal een feest? In Oekraïne met zijn grauwe voetbalstadions gaat die stelling niet op”, aldus Daerden. “Voor Champions Leagueduels en wedstrijden van de nationale ploeg vinden de supporters echter wel de weg naar het stadion.”

Dinamo Kiev en Shakhtar Donetsk zijn baas in de eigen competitie, maar ze doen het ook uitstekend in Europa. Dinamo heeft zich, op een paar seizoenen na, de voorbije jaren altijd gekwalificeerd voor de groepsfase van de UEFA Champions League. Shakhtar moet niet onderdoen voor de club uit de hoofdstad, maar bleef vaker in de derde voorronde steken. Dit seizoen werden de twee teams derde in hun CL-poule, een plaats die recht geeft op deelname aan de UEFA Cup. Daar vonden ze Metalist Kharkiv (met de Braziliaan Jaja Coelho, ex-Westerlo en RC Genk, in loondienst) terug. Ook Kharkiv legde een indrukwekkend parcours af: het werd eerste in een poule met Galatasaray, Olympiakos, Benfica en Hertha Berlijn. Daarna schakelde het in de 32e finales ook nog Sampdoria uit, maar in de 16e finales waren de landgenoten van Dinamo Kiev te sterk. Met winst tegen PSG stootte Kiev door naar de halve finale, waar de club het zal opnemen tegen Shakhtar Donetsk, dat eerder Tottenham, CSKA Moskou en Marseille uit de weg ruimde.

Dure hobby

In de competitie heeft Kiev met nog een handvol speeldagen te gaan een veilige voorsprong op dichtste concurrent – wie anders dan – Shakhtar Donetsk. Donetskvoorzitter Rinat Akhmetov hoopt dan ook op een zege in de UEFA Cup. Net zoals Akhmetov de weldoener is bij Shakhtar, is Igor Surkis dat bij Kiev, Sergiy Taruta bij Metalurh Donetsk en Aleksandr Ya-roslavsky bij Metalist Kharkiv. “De steenrijke voorzitters zijn in Oekraïne untouchable“, vertelt Sergiy Serebrennikov, de 32-jarige Oekraïense middenvelder van Cercle Brugge. “Vergeet niet dat in Oekraïne invloed bij een populaire en succesvolle voetbalclub samengaat met politieke macht.”

Vroeger waren de clubs het speeltje van de Oekraïense nouveaux riches. “Zeg maar een dure hobby van de oligarchen en staalmiljardairs”, vertelt Jos Daerden. Momenteel investeren ze allemaal in de onderbouw. Trainingscomplexen, jeugdcentra en nieuwe stadions schieten als paddenstoelen uit de grond.

Het vermogen van Akhmetov wordt geschat op 1,8 miljard euro. “Rinat houdt van Donetsk en spendeert met plezier miljoenen aan Shakhtar”, vertel Dmitri Ilchenko, Oekraïens verslaggever van Sport Express Daily. De oligarch gaf Shakthar een Braziliaans tintje. Ondanks het feit dat zijn club een befaamde jeugdwerking heeft, kocht hij een volledig nieuwe Braziliaanse voorlinie van jonge twintigers. Spits Luiz Adriano veroverde met zijn Braziliaanse ex-club SC Internacional de Intercon-tinental Cup ( WK voor clubs, nvdr). Op links kocht Rinat Fernandinho, wereldkampioen met de Seleção bij de min-23-jarigen.

“In tegenstelling tot Akhmetovs liefdesverhouding met de stad Donetsk houden de miljardairbroertjes Igor en Grigoriy Surkis van het totale Oekraïense voetbal. Grigori Surkis werd Oekraïens bondsvoorzitter en jongere broer Igor houdt zich voltijds bezig met Dinamo Kiev”, aldus Ilchenko. ” Ognjen Vukojevic speelde vijf maanden voor Lierse SK in tweede klasse en is een vaste pion bij Dinamo Kiev”, gaat de Oekraïense journalist verder. “De voorzitter pompt gigantisch veel geld in de club. Het voetbal is dan ook hun leven”, aldus Vukojevic, die de Gennaro Gattuso van Kiev wordt genoemd.

Sergiy Serebrennikov vindt dat Grigoriy Surkis en de voetbalbond uitstekend werk leveren. “De clubs werden verplicht om dit seizoen vijf Oekraïense spelers op te stellen. Volgend jaar worden dat er zes. En ze haalden het EK voetbal naar Oekraïne. Dat is al een overwinning op zich. Door de Sovjet-Unie gingen een paar generaties Oekra-iense voetballers verloren. De voetbalbond probeert dan ook om de opgelopen schade in te halen. Binnen vijf à tien jaar moeten we er opnieuw staan.”

Loban

Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie kregen de republieken hun onafhankelijkheid terug. Die onafhankelijke staten begonnen over de Sovjetgrenzen heen te kijken. Dat bleek ook in het voetbal. “De voorzitters laten zich omringen door specialisten en halen graag buitenlandse trainers binnen, zowel voor het eerste elftal als voor de jeugdploegen”, vertelt Daerden. Bij Metalurh Donetsk werkte Daerden bijvoorbeeld samen met de Nederlander Co Adriaanse.

Ook Oost-Europese trainers vinden de weg naar Oekraïne. “De Roemeense trainer Mircea Lucescu van Shakhtar Donetsk verdient hier meer dan hij in West-Europa kan verdienen”, verklaart Dmitri Ilchenko. “Lucescu heeft een contract van twee seizoenen dat in juni afloopt, goed voor drie miljoen euro per seizoen. Maar als hij de UEFA Cup binnenhaalt, zal Akhmetov hem met plezier twee bijkomende jaren in Donetsk aanbieden, met nog een miljoen euro extra per seizoen”, zegt Dmitri Ilchenko.

Toch zit er volgens Ilchenko meer achter dan alleen maar grof geld. “Een trainer als Mircea Lucescu komt deels voor het geld, maar ook omdat hij bij Shakhtar een vrijgeleide krijgt”, merkt hij op. “Als hij een speler wil, dan mag je voor 99 % zeker zijn dat hij hem krijgt.”

Ook over Yuri Semin, de Russische coach van Kiev, heeft Ilchenko een mening. “Semin is de verpersoonlijking van Valeri Lobanovksi, de legendarische trainer van Dinamo Kiev. Hij heeft voeling met Dinamo en komt niet enkel miljoenen incasseren. Hij bezorgt de fans en de club het nodige sentiment. Loban en Semin leerden elkaar kennen in 1986 op de trainingsvelden van Dinamo Kiev. Lobanovski was trainer van Lokomotiv Moskou en Semin trainde het B-elftal van Rusland. De Russische trainer hanteert dezelfde methoden als zijn leermeester. Hij brengt Lobanovski weer tot leven in Kiev”, aldus Ilchenko.

EK 2012

In 2007 kende de UEFA het Europese Kampioenschap in 2012 toe aan Polen en Oekraïne. UEFA-voorzitter Michel Platini bracht deze maand nog een bezoek aan Oekraïne. De Franse voorzitter kwam er de gemoederen bedaren nadat hij had gedreigd de organisatie van het EK 2012 in extremis nog aan een ander land toe te wijzen door de politieke instabiliteit van Oekraïne. “Wees gerust, de rijke voorzitters van de Oekraïense topclubs laten dat niet gebeuren”, vertelt Jos Daerden. “Het is de ideale mogelijkheid om zich te tonen aan de buitenwereld.” Ook journalist Dmitri Ilchenko denkt er zo over. “Aleksandr Yaroslavsky, de voorzitter van Metalist Kharkiv, trekt zo maar even 600 miljoen euro uit om het EK in zijn land te laten spelen”, aldus Ilchenko. “Met dat astronomische bedrag wil Yaroslavsky de infra-structuur buiten de voetbalstadions opknappen of in het slechtste geval nog vlug laten bouwen.”

Zal de wereld tijdens het EK dan een nieuw Oekraïne te zien krijgen? “De oude stadions kregen een complete facelift en in andere gaststeden worden pareltjes van stadions gebouwd”, beweert Ilchenko. Het nationale stadion van Oekraïne in Kiev, het Olympiyskystadion, wordt tegen 2011 gemoderniseerd. Van de grauwe Sovjetarchitectuur zal niets meer overeind blijven. In Shakhtar bouwt Rinat Akhmetov een hypermoderne voetbaltempel, het Donbassstadion, genoemd naar zijn gelijknamig hotel in Donetsk. Ook volgens Jos Daerden zal er op sportief gebied niets ontbreken. “Maar de Oekraïense maatschappij, dat is een ander paar mouwen”, aldus Daerden. “De economische crisis treft Oekraïne bijzonder hard. Het land heeft geen middenklasse zoals wij die in België wel kennen. Dat deel van Oekraïne zal tegen 2012 nog niet veranderd zijn.” S

door francesco van trappen

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content