Ter gelegenheid van de 40e verjaardag van Knack duikt Rik Van Cauwelaert wekelijks in donkere kelders van ons archief – en van zijn geheugen.
‘Het Belgische leger loopt een oorlog ten achter’, zo luidde de titel boven het interview met de Belgische legergeneraal Robert Close in Knack van 26 september 1979. Het portret van de generaal alleen al volstond in die dagen om heel weldenkend links in de gordijnen te jagen.
Knack-journalist Frank De Moor, die het interview signeerde, was een alumnus in de militaire wetenschappen die hele bladzijden Clausewitz uit het hoofd kon citeren. Wat maakte dat Close zich die dag wat vrijmoediger toonde dan wanneer onbevoegden in zijn buurt waren.
Generaal Robert Close – Bob, voor de intimi – was een gewezen verzetsman die drie jaar in naziconcentratiekampen had doorgebracht en na de oorlog gesopt en gekookt werd in de Ecole Supérieure de Guerre in Parijs. Hij was een van die vierkante generaals die oordelen dat burgers even aan de kant moeten als het gaat om ernstige zaken zoals oorlogvoeren.
Die Close was bevelhebber van de 16e pantserdivisie gelegerd in West-Duitsland toen hij in 1976 het resultaat van een denkoefening over de krakkemikkige Europese defensie aan het papier toevertrouwde.
Een stevig incident was voor de generaal nooit weg. Zo liet hij zich tijdens een NAVO-bijeenkomst eens ontvallen dat het hele West-Duitse leger net goed genoeg was om het verkeer van de westwaarts trekkende Sovjettroepen te regelen. De West-Duitse minister van Defensie Georg Leber eiste meteen zijn ontslag uit zijn NAVO-functie. Later werd Close gedwongen om vervroegd met pensioen te vertrekken nadat hij SP-voorzitter Karel Van Miert had geschoffeerd.
Ruim twintig jaar na de val van de Muur van Berlijn kunnen we ons nauwelijks nog voorstellen wat een stampij generaal Close in 1977 veroorzaakte, niet alleen in Europa maar ook in de Verenigde Staten, met zijn boek L’Europe sans défense – Weerloos Europa. De studie, met een voorwoord van minister Henri Simonet van Buitenlandse Zaken, trof het NAVO-hoofdkwartier in Evere als een brisantbom. Want volgens generaal Close ging het met de Europese defensie helemaal fout. Kort samengevat hield Close in het boek voor dat de superieure Sovjettanks in minder dan 48 uur de oevers van de Rijn konden bereiken. Een weinig vreugdevol vooruitzicht voor de overgrote meerderheid van de burgers in de NAVO-lidstaten.
In het gesprek met Frank De Moor bouwde Close voort op de gedachtegang die hij in Weerloos Europa had ontwikkeld. Grote NAVO-manoeuvres waar hij in Duitsland aan had deelgenomen deed Close af als puur tijdverlies. De dienstplicht van 15 maanden was voor hem ook een middel om het leger werklozen van de straat te halen en de vakbonden uit het leger te jagen.
Het land moest, zei Close, worden voorbereid op een Russische atoomaanval, want die communisten waren tot de tanden bewapend en bovendien tot alles in staat. En op die Amerikanen hoefden we niet te rekenen, want die leken hem weinig bereid om voor Europa te komen sneuvelen. Nee, een eigen Europees leger moest er komen. En dat een gewapend conflict ophanden was, daar mocht volgens Close niet aan worden getwijfeld. Daarom moest er, zei Close, dringend een programma worden opgesteld om bilaterale akkoorden uit te werken voor de opvang van de vluchtelingen. Want die massa vluchtelingen was, volgens de generaal, een probleem waardoor de oorlog nog ellendiger wordt dan al hij al is.
Onnodig te zeggen dat progressief Vlaanderen heel ontstemd was over het Close-interview in Knack.
Goed twee jaar na het vraaggesprek met Knack stapte generaal Close in de politiek. In 1981 werd hij voor de liberale PRL – voorloper van de MR – tot senator verkozen. Amper zes jaar later hield hij de Wetstraat alweer voor bekeken. Teleurgesteld richtte hij zich helemaal op zijn eigen Institut Européen pour la paix et la Sécurité dat zich tot taak stelde al die loze praatjes van pacifistische softies te ontkrachten.
Generaal Close bleef maar waarschuwen voor het naderende onheil uit het oosten. Onheil dat maar niet kwam. Na de val van de Muur bleek overigens dat er toch al veel langer roest zat op die gevreesde Sovjetpantsers.
Generaal Close was 81 toen hij in 2003 overleed, teleur-gesteld in de laksheid van de burgers en de bestuurders van dit land. Een van de laatste bezigheden van deze rechtlijnige patriot was het ordenen, op verzoek van prinses Liliane, van de archieven van Leopold III.
