Geen plek op de planeet waar het voetbal nog veilig is voor de Aziatische gokkartels. Van de poolcirkel in het hoge noorden van Finland tot het diepe zuiden van het Afrikaanse continent: drie keer kruiste Tom Saintfiet het pad van de fiksers. ‘Mijn carrière had er heel anders kunnen uitzien.’
In februari 2011 wordt in de Finse hoofdstad Helsinki de Singa- porese matchfikser Wilson Raj Perumal gearresteerd. In de zo- mer van datzelfde jaar wordt hij tot twee jaar celstraf veroordeeld voor het vervalsen van minstens 28 Finse duels. Elf spelers krijgen schorsingen van zes tot twintig maanden. Onder hen negen Zambianen en twee Georgiërs. Op twee Zambianen van AC Oulu na allemaal spelers van RoPS. Speler-trainer Zeddy Saileti ontspringt de dans. Hij vlucht naar Zambia en blijft tot de dag van vandaag ontkennen. Algemeen directeur Jouko Kiistala neemt ontslag. Topclub Tampere United wordt uit de competitie gezet wegens het witwassen van 300.000 euro misdaadgeld van de aan Perumal gelinkte spookvennootschap Exclusive Sports Li- mited.
WINTER 2008, FINLAND
Begin januari 2008 landt Tom Saintfiet in Rovaniemi, de hoofdstad van Lapland gelegen bijna pal op de poolcirkel en vooral bekend van de Kerstman en Lordi, de heavy-metalband die in 2006 het Eurovisiesongfestival won. Rovaniemen Palloseura – kortweg RoPS – is pas weer naar de Veikkausliiga gepromoveerd en is via Saintfiets Finse makelaar bij de Belg uitgekomen. Een wat kleur- loze liftploeg zonder noemenswaardig palmares. Op die ene uitschieter na, toen het in 1986 de Finse beker won en vervolgens in de Europa-cup doorstootte tot de kwartfinales tegen Olympique Marseille. Omdat voetballen in de winter onmogelijk is in Rovaniemi, verkocht RoPS zijn thuisvoordeel. Beide duels werden in de Zuid-Franse havenstad gespeeld. Dat leverde de club een fraaie smak geld op die ze, samen met de opbrengst van de tv-rechten, slim investeerde in vastgoed. RoPS kocht een pand in een drukke winkelstraat van de stad. Met de verhuur van de appartementen boven de gokhal op het gelijkvloers houdt het zijn budget in evenwicht. Mooi meegenomen is dat zijn buitenlandse spelers er altijd onderdak vinden. Aan de bingotafels beneden zijn het graag geziene klanten.
Rijk is RoPS nooit geweest. Helsinki ligt op meer dan duizend kilometer. AC Oulu, de dichtsbijzijnde club, speelt in de tweede klasse en ligt op 250 kilometer. Elke verplaatsing kost de club handenvol geld aan vluchten en hotels. “Van de twaalf eersteklassers in Finland liggen er elf dicht bij elkaar en speelt er één helemaal in het noorden in een stad waar het ’s winters maar twee uur licht is, waar er sneeuw ligt van oktober tot april, met temperaturen tot min 25 graden, waar je amper buiten kunt trainen en waar je ver van je familie zit. Wetende dat de salarissen schommelen tussen 700 en 3000 euro, begrijp je hoe moeilijk het is om Finse spelers te overhalen naar Rovaniemi te komen”, vertelt Saintfiet.
Vandaar dat algemeen directeur Jouko Kiistala twee decennia geleden – met behulp van een Zambiaanse vriend van zijn in Londen studerende zoon – opteerde voor de import van Zambianen. Eerst een paar, maar al gauw steeds meer. Saintfiet: “Zeddy Saileti was de eerste in 1994, het jaar dat Zambia de finale van de Afrika Cup speelde. Saileti was een héél goede voetballer. Iemand met internationale faam, maar die toch altijd in Rovaniemi is blijven hangen. Hij werd de vertrouwensman van Kiistala en kreeg een contract voor het leven. Tot 2009 heeft hij er gevoetbald. Stapsgewijs zijn de andere Zambianen in de club binnengekomen.”
Dure iPhones
Het Finse voetbalseizoen loopt gelijk met het kalenderjaar. In de wintermaanden voor de competitiestart in april wordt er om de ligabeker gespeeld, een indoortoernooi op kunstgras. Saintfiets bekendste speler is Mika Nurmela, 71-voudig Fins international en in zijn beste jaren uitkomend voor SC Heerenveen en de 1. FC Kaiserslautern. Op advies van de Belgische coach worden een Oekraïense keeper, een Estse centrumverdediger, een vleugelspeler uit Kameroen en een spits uit Nigeria aangetrokken. Zijn Zambianen arriveren begin februari. “Ik ben ze zelf met een paar mensen van de club gaan ophalen in de luchthaven. Mijn eerste gedacht was: wat een knappe kleren! Om van hun dure iPhones en uurwerken nog te zwijgen. En dat voor een maandsalaris van 900 euro…”
De voorbereiding verloopt behoorlijk. Na afloop van de ligabeker is het nog een maand tot de competitiestart. Saintfiet geeft zijn spelers een week vrij. Algemeen directeur Kiistala belt hem plots op. “Hij wilde me zien. In het restaurant waar we eerder ons contract hadden getekend, deelde hij me mee dat ik ontslagen was. De enige uitleg die ik kreeg, was dat ik niet kon werken met de Afrikaanse spelers. In de media noemde Risto Niva, de voorzitter van de club, mij de grootste racist die ooit in Finland was neergestreken. Ik was geschokt! Twee dagen later noemde Mika Nurmula me op de Finse tv, waar hij zat als analist voor Chelsea-Liverpool, een van de beste trainers met wie hij ooit had gewerkt, maar het kwaad was geschied. Ik had het stempel van racist.”
Achter de dug-out
Van de vijf Zambianen in zijn selectie – onder wie de dan al 39-jarige Saileti, die ook zijn assistent was – was alleen centrale verdediger Stephen Kunda zeker van een basisplaats. Chanda Mwaba, een technisch begaafde middenvelder, stond er dicht bij. De andere drie speelden vaker niet dan wel. Het leidde tot felle discussies tussen Saintfiet en zijn algemeen directeur. “In elk gesprek over de ploeg stond hij erop dat Chanda speelde. Zelfs tijdens de wedstrijden probeerde hij me te beïnvloeden. Dan stond hij plots achter mij: ‘Coach, Chanda moet in de ploeg!’ Maar ik luisterde niet. Op den duur draaide ik mijn hoofd al de andere kant op als ik hem zag komen.”
Ruim een dozijn Zambianen moeten er volgens Saintfiet in bijna twintig jaar in Rovaniemi zijn neergestreken. “Kiistala was bijzonder trots op hen. Het waren zijn Zambianen. Na verloop van tijd liet hij het rekruteren over aan Saileti. Tussen beiden was een blind vertrouwen. Zeddy was Mister Rova-niemi, iedereen in Finland kent hem. Alle communicatie met de Zambianen verliep via hem. Zij keken enorm naar hem op. Hij was hun godfather. Naar mij was hij vrij introvert. Hij zei altijd ja, gaf nooit input. Hij borstelde alle verantwoordelijkheid weg.”
Het hield gewoon geen steek, beseft hij nu. “Kunda en Mwaba waren geen slechte spelers. Het is absurd dat zij voor amper 900 euro een langdurig contract tekenden. Waarom zijn al die Zambianen die ooit in RoPS zijn beland, nooit naar een andere Finse ploeg gegaan, waar ze misschien het dubbele konden verdienen?”
Ye Zheyun
Saintfiet stond al eens eerder dicht bij een job in Finland. In de zomer van 2005 was dat. Verveeld zat hij naar de televisie te turen in zijn hotelkamer, toen plots Gaston Peeters door het beeld liep. De toenmalige Liersemanager vertoefde in het gezelschap van Ye Zheyun. De gokchinees die België was ontvlucht nadat hij er Lierse en La Louvière had gecorrumpeerd en die nu zijn pijlen richtte op de armlastige Veikkausliiga. Tampere United durfde niet, AC Allianssi wel. Het vervolg is bekend. Onder leiding van Thierry Pister verloor een half elftal Belgen met 0-8 van FC Haka. Een schandaal was geboren, Allianssi ging op de fles.
Saintfiet: “Toen ik tekende bij RoPS, zat er een bijlage van wel tien pagina’s bij mijn contract, helemaal gewijd aan matchfixing. Sinds de passage van Ye moet elke speler en elke trainer van de Finse bond op papier bevestigen dat hij zich nooit met het vervalsen van wedstrijden heeft ingelaten. Hebben die Zambianen dat document dan nooit moeten tekenen?”
Van zijn Finse makelaar vernam hij later dat het racismeverhaal bij de buschauffeur van de ploeg was ontstaan. Langzaam vielen in het hoofd van de Belg de puzzelstukken in mekaar. Zijn Estse opvolger was op zijn beurt ontslagen, nadat eerder al de Oekraïense doelman en de Estse verdediger waren doorgestuurd op verdenking van wedstrijdbedrog. Vervolgens kwam een ex-speler van RoPS aan het trainersroer, wiens voorlaatste wedstrijd een jaar later een opvallend zware 9-0-nederlaag was. Toen diezelfde man in 2004 en 2005 al eens RoPS-trainer was, degradeerde de ploeg na in twee fikszaken betrokken te zijn geraakt. Die ex-speler, later trainer, was… de zoon van de buschauffeur.
Te veel toeval, vermoedt Saintfiet. “Ik ben ervan overtuigd dat ik in de weg liep en daarom weg moest. Dat racismeverhaaltje hebben ze dan maar verzonnen.”
Twee jaar na het WK 2010 in Zuid-Afrika besluit een FIFA-rapport dat er ernstige aanwijzingen zijn voor bedrog tijdens de oefencampagne van het organiserende land. Met name in de interlands tegen Thailand (4-0), Bulgarije (1-1), Colombia (2-1) en Guatemala (5-0), allemaal gespeeld in mei 2010, minder dan een maand voor de start van het WK. De organisatie berustte bij Football4U, naar achteraf blijkt een spookfirma van Wilson Raj Perumal, die de corrupte scheidsrechters leverde. In december 2012 schorst de Zuid-Afrikaanse bond vijf officials, onder wie zijn eigen bondsvoorzitter. Een maand later maakt de minister van Sport die sanctie ongedaan. Op verdere straffen blijft het wachten, het onderzoek loopt nog steeds.
MAART 2010, ZUID-AFRIKA
Met Namibië, waar hij na zijn Finse avontuur bondscoach is geworden, speelt Saintfiet op 3 maart 2010 een oefeninterland in Durban tegen Zuid-Afrika. De wedstrijd kadert in de Zuid-Afrikaanse voorbereiding op het WK en wijdt het wonderlijk mooi opgeknapte Moses Mabhidastadion in. De hele FIFA-top, aangevoerd door Sepp Blatter en Jérôme Valcke, defileert op het erebalkon. In het zwaar bewaakte Hilton Hotel wemelt het van de bobo’s en de oud-vedetten. Sport/Voetbalmagazine is meegereisd en meldt zich zoals afgesproken aan de FIFA-desk bij de Namibische teammanager. Twee olijke Aziaten in voetbalshirt doen precies hetzelfde. Ze zullen de rest van de dag in de hotellobby blijven rondhangen.
Ook Saintfiet krijgt hen in de gaten. “Ik zag hoe ze beneden aan de receptie met enkele van mijn spelers praatten. Twee Aziatische types in opzichtige voetbaloutfit: ik vond dit meteen verdacht. Toen ik mijn spelers hierop aansprak, zegden ze dat hen een contract was aangeboden om in Singapore te gaan voetballen. Ik heb direct mijn voorzitter ingelicht en ook de teammanager. Misschien niet de juiste persoon, maar dat wist ik toen nog niet. Ik drong aan een document op te stellen waarin alle spelers en stafleden zich akkoord verklaarden dat ze zich niet zouden inlaten met matchfixing op straffe van een zware boete en een rechtszaak. De voorzitter ging daar niet op in. Ik heb het heft dan in eigen handen genomen en de groep op een donderpreek getrakteerd. Ik dreigde ermee dat ze nooit meer zouden voetballen als ook maar het minste aan het licht zou komen.”
Saintfiets woorden missen hun effect niet. In de media is volop gespeculeerd op een zware nederlaag voor Namibië, maar zover komt het niet. De wedstrijd eindigt op 1-1. De Brave Warriors liggen niet onder en komen zelfs op voorsprong. “Ik heb de dvd wel honderd keer bekeken: op geen van beide doelpunten valt iets aan te merken. Ik heb uiteindelijk niets verdachts opgemerkt. Ik denk dus dat het niet is doorgegaan, maar ik vind het nog altijd absurd dat die twee mannen zo gemakkelijk binnen raakten in een hotel met zo veel hooggeplaatste figuren en zo’n strenge bewaking. Als dat kan tijdens een generale repetitie vóór een WK, dan kan het ook óp een WK.”
De vuvuzela’s zijn amper verstomd of in buurland Zimbabwe wordt CEO Henrietta Rushwaya geschorst. De Mata Hari van de Zimbabwaanse bond blijkt in de slag te hebben gezeten met Wilson Raj Perumal bij de organisatie van enkele gefikste Aziatische tournees van de nationale ploeg. Eind 2009 verliest Zimbabwe in het Verre Oosten van Thailand (3-0) en Syrië (6-0). Eerder dat jaar leed het dubbel verlies tegen Maleisië met een selectie die achteraf meervoudig landskampioen Monomotapa United FC bleek te zijn, vermomd als nationale ploeg. Rond de honderd spelers, officials en journalisten kregen straffen, variërend van levenslang tot boetes, maar de FIFA beraadt zich nog altijd om ze over te nemen.
SEPTEMBER 2010, ZIMBABWE
Nog in het WK-jaar ruilt Saintfiet de Namibische nationale ploeg voor die van Zimbabwe. Een land met een paar dozijn spelers in Europese competities – onder meer de in België spelende Chimedza, Gombami, Nyoni en Karuru – en dus met meer kansen op succes. “Ik was drie maanden niet betaald in Namibië en dacht: dit loopt slecht af. Toen dat aanbod kwam, was ik er snel uit.”
Zimbabwe is op dat moment in de ban van Asiagate, het fiksschandaal rond zijn nationale ploeg. CEO Henrietta Rushwaya is al geschorst, maar op de definitieve resultaten van het onderzoek is het nog wachten. Wanneer Saintfiet in Harare arriveert, gaat bondsvoorzitter Cuthbert Dube talmen. Hij schuift de contractondertekening tien dagen voor zich uit. “Dube stond onder grote druk van Robson Sharuko van The Herald, de grootste krant van Zimbabwe. Die journalist schreef elke dag negatief over mij. Hij vroeg zich openlijk af waarom ze Norman Mapeza, de lokale interim-bondscoach, opzij zouden schuiven voor mij. Het verhaal gaat dat hij Dube chanteerde omdat die zijn presidentschap zou hebben gekocht. Dat zou hij onthullen als hij mij aanstelde.”
Het contract raakt toch getekend en Saintfiet maakt zijn eerste selectie bekend voor de interland tegen Kaapverdië. Twintig geselecteerde spelers spelen voor clubs in het buitenland, vijf slechts in het Zimbabwaanse kampioenschap. “Al die tijd vroeg ik me af: waarom wordt die Mapeza zo gepusht? Ik ben gaan kijken wie hij voor de vorige interland tegen Liberia had geselecteerd. Twintig local players en vijf buitenlanders, onder wie geen enkele uit Europa. Benjani had gescoord voor Manchester City tegen Liverpool en Chelsea, maar voor Zimbabwe was hij niet goed genoeg! Toen ontdekte ik dat zijn broer spelersmakelaar was. Zijn lokale spelers moesten spelen om hen daarna naar Europa te kunnen transfereren.”
Onverlichte wegen
Twee dagen is Saintfiet nog maar aan de slag of The Herald kopt retorisch: ‘Saintfiet deported today?‘ Hij zou het land worden uitgezet. Iets met zijn werkvergunning. Een telefoontje naar de bond stelt hem gerust: alles komt in orde. Maar een uur voor zijn eerste persconferentie die middag belt de secretaris-generaal. “Hij vroeg me de persconferentie te annuleren. Men zou mij voor een volle perszaal komen arresteren.”
Wanneer hij een uur later op het trainingsveld staat, is het opnieuw de secretaris-generaal die buiten adem het veld komt opgerend. “Ik moest direct stoppen, anders zou ik worden gearresteerd en het land uitgezet. We zijn meteen in de auto gesprongen. Bezweet, in trainingspak, onze vuile voetbalschoenen nog aan. De enige optie, zo zei men mij, was om ’s nachts het land te verlaten met de wagen. Maar wat als de politie me tegenhield? Niemand kon me zeggen wat er dan zou gebeuren.”
Saintfiet duikt onder in het bondsgebouw, wachtend tot de avond valt. Zijn koffers bevinden zich nog in zijn hotelkamer, maar ze gaan ophalen is geen optie. Politie en leger staan hem er al op te wachten. “Om 22 uur zijn we vertrokken. Ik en een chauffeur die ik van haar noch pluim kende. Als die man iets slechts in de zin had, was ik de klos. We zijn naar Botswana gereden, een tocht van 600 km, over onverlichte wegen. Midden in de nacht botsten we op een politiecontrole. Ik zat achterin, baseballcap over het hoofd. Een van die agenten keek naar binnen. ‘Ben jij niet de bondscoach?’ Mijn hart stond stil. Het is gebeurd, dacht ik. ‘Goeie trainer’, zei hij en stak zijn duim op. In Harare wisten ze dat ze mij moesten arresteren, maar daar in the middle of nowhere nog niet.”
Journalist geschorst
Aangekomen in Botswana verkeert hij nog in de waan dat hij vier dagen later tegen Kaapverdië op de bank zal zitten. Maar het wordt zondag zonder dat hij iets hoort. Machteloos en boos keert hij terug naar Namibië, waar zijn vriendin in hun huis in Windhoek is achtergebleven. “Na twee wedstrijden is Norman Mapeza teruggekeerd als bondscoach. Een paar weken voor de namen van de betrokkenen bij het omkoopschandaal bekend raakten. Hij was erbij. Anderhalf jaar na mijn vertrek is hij uit zijn job ontheven en geschorst. Net als Robson Sharuko, de journalist die mij buiten heeft geschreven. Hij bleek tijdens die gefikste 6-0 tegen Syrië en de 3-0 tegen Thailand op de bank te hebben gezeten. Mapeza en Sharuko zaten er tot over hun nek in, maar werkten mij wel buiten. Waarom? Omdat ik een indringer was die hun business kwam verstoren.” ?
DOOR JAN HAUSPIE
“Als twee verdachte mannen zo gemakkelijk een hotel binnen raken tijdens een generale repetitie vóór een WK, dan kan het ook óp een WK.”
