Als geen ander heeft José Mourinho, die op 26 januari vijftig wordt, zijn stempel gedrukt op het Europese clubvoetbal in de 21e eeuw. De Portugees reeg de prijzen aaneen met FC Porto, Chelsea, Inter en Real Madrid, maar aan zijn manier van werken veranderde hij niets.

José Mourinho opperde begin dit seizoen zelf zijn bijnaam aan te passen. The Special One moest The Only One worden. Hij is immers de enige die kampioen werd in de drie belangrijkste competities ter wereld, verklaarde hij. De Portugees werkte zich op van tolk tot toptrainer. In zijn ruim twaalf jaar als hoofdcoach bleef hij niet onopgemerkt. Een UEFA-lid noemde hem ‘de vijand van voetbal’, in Catalonië wordt hij gehaat vanwege zijn voortdurende provocaties. Hij verzamelde voor bijna een miljoen euro aan boetes, meestal vanwege het beledigen van scheidsrechter en tegenstanders. Mourinho’s filosofie is simpel: winnen. In zijn geboorteplaats Setúbal houden ze van hem. Hij is succesvol, rijk en populair, en is net als zijn voorouders uitgevaren om de wereld te veroveren. De constante bij al zijn successen: de methode Mourinho.

Eerlijkheid

“Ik weet nog goed dat hij Samuel Eto’o ernaast zette. Eto’o zei tegen de teammanager dat hij meteen een gesprek met Mourinho eiste. Ik zie de teammanager nóg terugkomen. ‘Mourinho heeft geen tijd voor je’, zei hij, ‘maar als het over de opstelling gaat, máákt hij ook geen tijd. Ik moest doorgeven van Mourinho dat daar de deur is, als je het er niet mee eens bent.’ En later zei Mourinho dat ook gewoon tegen hem. En uiteindelijk krijgt hij Eto’o zover dat hij als rechtsbuiten gewoon bij de eigen achterlijn staat mee te verdedigen. ”

Wesley Sneijder in Voetbal International

Mourinho werkt overal op dezelfde manier: onbeschoft en arrogant voor de buitenwereld, maar intern zeer kameraadschappelijk en met grote solidariteit. In de kleedkamer duldt hij geen compromissen en kan hij genadeloos hard zijn, maar is hij ook heel eerlijk. Alles valt of staat met communicatie. Als trainer van Inter studeerde hij vijf uur per dag Italiaans, zodat hij zijn selectie zo effectief mogelijk kon bewerken. Zijn spelers stuurt hij voortdurend sms’jes waarin hij probeert hen te motiveren. Waar nodig beschermt hij zijn ploeg. Toen hij met FC Porto voor het eerst bij zijn vroegere werkgever Benfica terugkeerde, ging hij voor de wedstrijd in z’n eentje het veld op om zich door 70.000 Benficafans te laten uitfluiten.

De loyaliteit van zijn spelers is opmerkelijk. “Voor Mourinho zou ik met een gebroken been voetballen”, zei Didier Drogba ooit. Net als eerder bij Chelsea en Inter liet de Portugees ook in Madrid vanaf het begin duidelijk merken dat hij met het team één grote familie wilde vormen. Hij verplichtte spelers, technische en medische staf ’s middags gezamenlijk te eten. Mourinho staat heel dicht bij zijn spelers. Maar als het nodig is, staat hij bóven hen. Hij verdient mede daarom graag meer dan zijn voetballers om hen op die manier duidelijk te maken wie de baas is.

Ook houdt hij vast aan zijn beproefde recept permanent met journalisten in discussie te gaan, zodat ze over hém schrijven en niet over zijn spelers. Die probeert hij zo veel mogelijk af te schermen van de buitenwereld. Van Valdebebas, het trainingscomplex van Real, heeft Mourinho een soort militaire schuilplaats gemaakt. De ploeg is daar volledig geïsoleerd van het publiek en vooral van de media. Van wijlen Sir Bobby Robson leerde hij om te gaan met sterren. Hij laat hen meedenken en laat spelers soms opzettelijk fouten maken. Vedetten die zijn autoriteit ondermijnen, zet hij zonder pardon uit de selectie. Mourinho vindt dat juist de sterspelers moeten beseffen dat ze onderdeel zijn van zijn machine. Zelden is hij onder de indruk van wat één speler kan. Zijn eerlijkheid wordt gewaardeerd. Reserves weten waar ze aan toe zijn, doordat Mourinho vertelt waarom ze niet spelen. Of waarom een nieuwe concurrent wordt aangetrokken.

Psychologie

“De 5-0-nederlaag in 2010 tegen Barcelona was een ramp. In de kleedkamer was het totale chaos na afloop. Sommige spelers huilden, anderen keken stilletjes naar de grond. Toen kwam Mourinho binnen. Hij realiseerde zich dat de afstraffing slecht was voor het moreel van de ploeg. Hij keek rond, observeerde ons en zei: ‘Ik weet dat dit pijn doet. Voor velen was dit de grootste nederlaag uit jullie carrières. Zij (Barcelona, nvdr) kraaien nu van plezier, maar er is nog een lange weg in de titelrace. Ik geef jullie een dag vrij, maar blijf vooral niet thuis. Ga naar buiten met je gezin en laat je gezicht zien in de stad. Laat zien dat je dit hebt verwerkt.’ Die nacht begon het me te dagen wat een geweldige coach en slimme psycholoog Mourinho is. “

voormalig Feyenoorddoelman Jerzy Dudek in zijn autobiografie

Psychologie is een belangrijke pijler in de werkwijze van Mourinho. Hij is een briljante peoplemanager, een groepsmenner, een veldheer die zijn troepen voorbereidt op de naderende oorlog. Ambitie is zijn toverwoord. Altijd en overal de beste willen zijn. Wesley Sneijder, Zlatan Ibrahimovic, Frank Lampard, Didier Drogba; allemaal spreken ze over hun samenwerking met de Portugees als over een liefdesrelatie. In zijn biografie Ik, Zlatan beschreef Ibrahimovic waar zijn loyaliteit aan Mourinho vandaan komt. “Op een feestje zag ik hem ineens naar mijn vrouw stappen en iets in haar oor fluisteren. Bleek later dat hij gezegd had: ‘Helena, je hebt een doel: geef Zlatan eten, slaap en geluk.’ Die man wilde ik daarna nooit meer ontgoochelen.”

Als trainer van het Portugese provincieploegje União Leiria kon hij zijn ideeën voor het eerst kwijt. Hij kende toen al perfect de macht van de psychologie. “Ik hield de spelers voor dat ik hoe dan ook weer voor een van de drie Portugese topclubs zou werken en dat ze allemaal kans maakten met mij mee te gaan”, vertelde hij eens. “Dat zorgde voor een geweldige sfeer.” Mourinho heeft tevens het vermogen voetballers boven zichzelf te laten uitstijgen. Bij FC Porto ging hij de strijd aan met Maniche. Mourinho wist dat de middenvelder een erg emotioneel karakter had, maar constateerde ook zijn wat luie inslag. Twee weken voor een grote wedstrijd posteerde Mourinho hem vaak op de bank. Als de international dan terugkeerde in het elftal, wilde hij het ongelijk van zijn trainer bewijzen. Het werkte elke keer.

Methodisch

“Hij wist altijd met chirurgische precisie te voorspellen wat op het veld zou gebeuren. Het is angstaanjagend hoe vaak hij gelijk heeft gekregen. Alsof hij in de toekomst kan kijken. ”

Didier Drogba

Mourinho bereidt zich zeer gedetailleerd voor op elke dag, elke wedstrijd en elke training. Hij houdt nauwgezet schema’s bij, weet perfect waarmee hij op elk moment bezig is en vooral met welk doel. In zijn in 2005 verschenen autobiografie José Mourinho, Made in Portugal blijkt eveneens dat hij zeer methodisch te werk gaat. Iedereen weet vijf dagen voor de wedstrijd of hij speelt of niet en wat hij moet doen. Het is daarom geen toeval dat de elftallen van Mourinho vaak scoren uit spelhervattingen; die worden uitentreuren getraind en doorgesproken.

De trainingssessies van Mourinho duren nooit langer dan negentig minuten. Hij heeft, zo wordt gezegd, een map met 250 oefeningen, allemaal mét bal. Want niemand heeft ooit een pianist in het rond zien rennen zonder piano, aldus Mourinho. Ook dwingt hij zijn spelers video’s van henzelf te bekijken, waardoor ze leren dat een foute positionering het hele elftal kan schaden. Ook tijdens normale trainingen hecht Mourinho aan het teamverband. Alle spelers die in de eerste helft van een oefenpartijtje aan de kant zitten, moeten letten op de speler die op hun positie staat en hem van tactische tips voorzien. Zo leert de Portugees zijn voetballers in elke situatie na te denken over hoe het elftal dominant kan zijn.

De voetballers van Real Madrid worden de dag na elke wedstrijd geconfronteerd met hun fouten. Mourinho hangt de muur vol met beelden waarop is te zien wie waar en wanneer een keuze maakte die het team benadeelde. Zelden verheft hij zijn stem als hij zijn selectie toespreekt, hij schreeuwt alleen als een speler herhaaldelijk zijn taken niet uitvoert.

Houdbaarheid

“Twee jaar lang trokken we op als een hechte groep vrienden. De eenheid die we tussen 2004 en 2006 hadden, was uniek. Totdat Mourinho de grip kwijtraakte nadat een aantal nieuwe sterren was gearriveerd. Ik ben er zeker van dat hij niet om bepaalde spelers had gevraagd. Hij kwam verder van de groep af te staan en de kleedkamer viel in verschillende kampen uiteen. Roman Abramovitsj vroeg ons in die periode of we meer plezier wilden uitstralen. Mourinho was koppig en bleef zijn eigen koers varen. Er was iets bij hem geknakt, en dat straalde af op de spelers. Mij stak het dat Mourinho het liefst zelf in de schijnwerpers stond en de inbreng van zijn selectie vergat. ”

Claude Makélélé in zijn biografie Simplement Tout

De machtsverhoudingen in een topclub; Mourinho begrijpt ze als geen ander. Hij had volgens Bobby Robson ook een briljant politicus kunnen zijn. Het is geen toeval dat hij Marco Materazzi bij Inter belangrijk maakte in de kleedkamer of dat hij zijn trainerschap in Madrid begon met een lofzang op club-legende Raúl.

Toch lijkt de magie van Mourinho uitgewerkt in Madrid. Eerder hield hij het alleen bij Porto en Chelsea langer dan twee jaar uit. Bij Inter stopte hij op zijn hoogtepunt met het veroveren van de treble. Zijn werkwijze heeft een houdbaarheidsdatum van enkele seizoenen. Ook bij Real groeit de kritiek, vooral van binnenuit. De socio’s vinden dat hij de goede naam van de club te grabbel gooit met zijn constante geruzie en amokmakerij. De trainer is volgens hen geen Madridista, maar een Mourinhista. Iemand die vooral zichzelf aanbidt. Ook uit de kleedkamer sijpelen steeds meer sappige details door.

Mourinho zelf laat vragen over zijn toekomst in het midden. Hij maakt een grapje, bitst dat de journalisten daarvoor bij voorzitter Florentino Pérez moeten zijn of hint dat hij graag weer in de Premier League werkt. Dit seizoen ligt de focus op het winnen van de Champions League, de heilige graal die hij eerder op zijn naam schreef met Porto en Inter. Komende zomer zal hij meer dan waarschijnlijk naar Engeland terugkeren. Een sabbatical sluit hij uit. Mourinho wil vóór zijn 65e statistisch gezien de beste trainer aller tijden zijn.

DOOR SÜLEYMAN ÖZTÜRK

Als trainer van Inter studeerde hij vijf uur per dag Italiaans, zodat hij zijn selectie zo effectief mogelijk kon bewerken.

Het is geen toeval dat de elftallen van Mourinho vaak scoren uit spelhervattingen; die worden uitentreuren getraind en doorgesproken.

De voetballers van Real Madrid worden de dag na elke wedstrijd geconfronteerd met hun fouten.