‘Zolang we hier reporters op bezoek krijgen, wil dat zeggen dat hij wordt gewaardeerd en bewonderd.’ Op zoek naar het verleden van Cristiano Ronaldo : een bericht uit Madeira.
Sommige passagiers slaan een kruisteken wanneer het vliegtuig begint te dalen. Puur uit gewoonte eigenlijk : het gebaar dateert uit de periode dat een landing op Madeira voor een piloot een hachelijke onderneming vormde. Intussen kreeg de beruchte landingsbaan een verlengstuk en zelf de grotere toestellen krijgen genoeg ruimte om zich neer te zetten. Maar de winden die boven de Portugese archipel waaien, bezorgen de reiziger nog altijd vreemd onveilige gevoelens.
Zou Cristiano Ronaldo Aveiro, zoals hij voluit heet, een kruis maken telkens als hij neerdaalt op de plaats waar zijn roots liggen ? Tegenwoordig voetbalt hij bij Manchester United en dus komt hij vanuit Engeland aangevlogen. Maar voetbal lokte Ronaldo al veel eerder van zijn eiland weg – al van zijn elfde. Hoeveel keer zou hij dan al met een vliegtuig op Madeira zijn neergestreken ? Te veel om nog bang te zijn en bij een landing de genade van de goden af te smeken, zeker ?
“Je kunt het hem altijd zélf vragen”, lacht de taxichauffeur die ons naar Funchal, de hoofdstad van Madeira, voert. “Hij moet nu hier zijn. Neem de weg naar Livramento. Daar heeft hij een huis gekocht. Of vraag het aan mijn collega’s ginds. Alle Engelsen die hier aankomen, willen wel iets weten over Cristiano Ronaldo.”
Zozeer zelfs dat Fernão Barros wantrouwig is geworden. De peetvader van Ronaldo heeft al te veel ‘valse journalisten’ meegemaakt en bijgevolg vraagt hij ons om onze perskaart te tonen. De laatste weken houdt het bijkans niet op met die media-aandacht. L’Equipe, de BBC, zelfs de Amerikaanse tv-zender EPSN, allemaal stuurden ze reportageploegen naar Madeira. Allen werden ontvangen met de sympathie en de vriendelijkheid die de mensen op Madeira kenmerkt. Of zoals Rui Santos, de voorzitter van Ronaldo’s eerste club FC Andorinha, het formuleert : “U bent niet de eerste en ik hoop dat u ook niet de laatste bent. Des te beter. Want als we hier journalisten op bezoek krijgen, betekent dat dat Cristiano wordt gewaardeerd en bewonderd.”
Genoemd naar Ronald Reagan
Overigens heeft de taxichauffeur het niet bij het rechte eind. Cristiano Ronaldo is niet thuis. “Hij zal hier zijn vanaf 9 juni. Voor een week”, vertelt zijn moeder. “Je kunt zien wanneer hij thuis is. Het volstaat om de paparazzi te zien, die rond zijn huis sluipen. Cristiano zei het me laatst nog : Mãe, ik kom graag naar Madeira maar ik vind er geen rust meer. Dit keer profiteert hij van zijn passage om de nieuwe collectie in CR7, de modewinkel van zijn zus, te lanceren.”
Op een ontmoeting met Maria Dolores (53) hadden we niet gehoopt. “Cristiano heeft haar aangeraden om niet te veel met journalisten te praten”, zegt peetvader Fernão Barros. “Hij waarschuwt haar ervoor dat journalisten haar woorden kunnen misbruiken. Maar als ik haar roep, maakt ze misschien wel tijd vrij voor u.” Tien minuten later zit moeder Aveiro met ons aan tafel in de bar om de hoek. We bevinden ons in Santo Antonio, een gemeente van 40.000 zielen, die deel uitmaakt van de agglomeratie van Funchal. De moeder van Cristiano Ronaldo vertelt over de Cup Final (“Hij gaf toe dat het voor hem de match te veel was, hij stond op het veld maar in gedachten was hij al met vakantie”), over de vrouwen die hem het hof maken (“22 jaar, hij is nog te jong om te trouwen, ik heb liever dat hij daar nog een paar jaar mee wacht”), over zijn moeilijke relatie met coach José Mourinho (“Ze spreken nog altijd niet met elkaar”).
Ja, ze houdt van voetbal. “Als ik een man was, had ik zeker gevoetbald. Toen ik jong was, heb ik trouwens een paar matchen gespeeld : de getrouwde vrouwen tegen de ongetrouwde.” Ze werkte in de keuken van een familierestaurant (“Zo’n plek waar je alles moest kunnen”) en trouwde met Dinis. Hij was als tuinman aan de slag voor de stad en ze kregen vier kinderen : twee meisjes en twee jongens, van wie Cristiano Ronaldo de jongste is. Naar het schijnt werd Ronaldo genoemd naar Ronald Reagan ? Maar naar welke dan : de president van de Verenigde Staten of de acteur ? “Eerlijk gezegd wist ik niet of het een meisje of een jongen zou worden”, doet zijn moeder het verhaal. “Echografieën, dat kostte te veel geld. Een meisje zouden we Mathilde genoemd hebben. Naar mijn moeder. Maar een jongen … Ronald Reagan was toen vaak op televisie en ik vond dat hij autoriteit uitstraalde. Dus zei ik tegen mijn zuster dat we hem Ronaldo zouden noemen. Maar zij wilde dat hij Cristiano zou heten. Dus kozen we voor twee voornamen. Zelf noem ik hem altijd Ronaldo.”
Zijn vader was materiaalverantwoordelijke bij de lokale voetbalclub Andorinha. Fernão Barros, de kapitein van de ploeg, werd peetvader van de kleine Ronaldo. En terwijl zijn vriendjes speelden met ballen van karton en van kousen, kon hij met echte lederen ballen spelen. “Samen met voetbalschoenen waren lederen voetballen de enige geschenken waarmee hij blij was”, vertelt Maria Dolores. “Op een dag gaf zijn peetvader hem een prachtige telegeleide rode auto. Hij zet het ding weg en ging voetballen. De uitzondering op de regel was de fiets die hij kreeg met Kerstmis. Daarmee was hij wél in de wolken.”
Voetballen zonder bal
De ouders van Cristiano Ronaldo wonen in een klein huis in Quinta Falcão, een wijk van sociale woningen in Santo Antonio. Voor de gemeente die huizen liet bouwen, was er hier een oude boerderij. De meeste huizen zien er vervallen uit en de mensen hier zwemmen niet in het geld, maar ze zijn moedig. Het huis waar de familie Aveiro vroeger woonde, werd drie weken geleden platgelegd. De woning stond er verlaten bij en zoog te veel nieuwsgierigen aan. “Ik herinner me een meisje dat helemaal uit China kwam om het huis te zien waar Cristiano Ronaldo geboren is”, vertelt zijn moeder. “Ik had in de grond kunnen kruipen van schaamte. Bij de verhuizing zijn tal van voorwerpen van Ronaldo gewoon verdwenen. Die worden nu als souvenirs verkocht. De mensen beginnen te profiteren van zijn succes. Ik herinner me een foto van toen hij klein was. De man die de foto had gemaakt, zei : ik ga die foto bewaren, want dat jongetje wordt ooit een ster en later zal die foto veel geld waard zijn. Laatst vernam ik dat hij die foto voor 250 euro heeft verkocht aan Engelse journalisten. Ik ben beschaamd in zijn plaats. Ik had die foto gewoon gegeven.”
Dat ze het oude huis sloopten, was een steek in haar hart, zegt ze. “Maar ik wilde er per se bij zijn. Ik heb de afbraak gefilmd met mijn gsm en Ronaldo heeft de beelden later bekeken. We waren toen allebei bijzonder ontroerd.”
De nauwe straat die naar het huis leidt, is omzoomd door muren. Ronaldo heeft met die muren urenlang dubbelpasses ingestudeerd. Dikwijls voetbalde hij ook op een betonnen terrein voor minivoetbal aan het flatgebouw waar zijn grootmoeder woonde. Toen hij zich bij een voetbalclub inschreef, was dat uiteraard de Andorinha Futebol Clube, waarbij zijn vader voor het materiaal zorgde. De club werd in 1925 gesticht door een bende vrienden en dankt zijn naam aan een vlinder ( andorinha in het Portugees) die op een dag de bal volgde tot hij in het doel vloog.
Vandaag telt FC Andorinha 280 spelers, 90 leerlingen (8 à 10 jaar) en 120 benjamins (3 à 8 jaar). De club beschikt tegenwoordig zelfs over een synthetisch veld. Toen Ronaldo er nog rondliep, moest er gespeeld worden op een veld in pelado (gemalen baksteen), dat een college in het centrum van Funchal ter beschikking stelde. Overigens is Andorinha een multisportclub : het is vicekampioen badminton van Portugal bijvoorbeeld en ook zeer actief in de disciplines zwemmen en atletiek.
“De raad van bestuur bestaat uit dertien leden, allemaal vrijwilligers”, legt voorzitter Rui Santos uit. “Maar het huidige succes dankt de club aan Cristiano Ronaldo.”
Toen hij zich inschreef, had Andorinha net een moeilijke periode afgesloten. De club zette zichzelf zelfs een tijdlang op non-actief en realiseerde in 1977 een doorstart, toen Francisco Afonso de reorganisatie van de jeugdschool voor zijn rekening nam. “Evident was dat niet”, zegt hij. “Door een gebrek aan terreinen moesten we de ouders overtuigen om hun kinderen naar andere plekken in de stad te brengen.”
De komst van Cristiano Ronaldo herinnert hij zich nog als de dag van gisteren, zegt hij. “Wat me opviel, was dat hij altijd met oudere en grotere jongens naar de training kwam. En toch droeg hij de bal. Dat betekende dat hij de chef van de groep was.”
Bescheiden geeft Francisco Afonso toe dat hij Cristiano Ronaldo op het technische vlak niets meer heeft kunnen leren. Maar : “In die tijd had ik een abonnement op het Franse magazine Onze. Daarin ontdekte ik oefeningen met drie spelers tegen drie. Die dienden om verschillende zaken aan te leren : bepaalde bewegingen, voorzetten, het steunen van de speler in balbezit. Want wat men nooit van Ronaldo zegt, is dat hij ook zeer goed voetbalt zonder bal. En dat is toch heel belangrijk. Omdat ik onderwijzer van opleiding ben, volgde ik een zekere pedagogie. Ik bouwde ook psychomotorische oefeningen in. Daarin viel telkens op hoe behendig Ronaldo was. Men zou bijna zeggen : een ballerina. En hij was ook trots. Die fiere houding heeft hij van zijn moeder. Zijn neef Nuno heeft ook gevoetbald en technisch was die ook bijzonder getalenteerd. Niettemin miste hij iets.”
Slechte verliezer
Op negenjarige leeftijd verhuisde Cristiano Ronaldo naar Nacional, de op één na belangrijkste club van Madeira. Nacional haalde hem vlak voor neus van Maritimo binnen. Een geschiedenis waarin zijn peetvader nog een rol speelde. Fernão Barros : “Na mijn verblijf bij Andorinha keerde ik als verantwoordelijke voor de jongerenopleiding terug naar Nacional. Op een dag kwamen ze me vertellen over een jongetje dat bij Andorinha de pannen van het dak voetbalde. Toen ik zijn naam te horen kreeg, begreep ik dat het over mijn eigen petekind ging. Ik ging hem eens bekijken en mijn mond viel open van verbazing. Het probleem was dat het bestuur van Andorinha nauw aanleunde bij Maritimo. Zijn vader wilde Ronaldo naar die club transfereren. Zijn moeder en ik zagen hem liever naar Nacional gaan. Ik heb dan een kleine vergadering belegd en zorgde ervoor dat er geen mensen van Maritimo aanwezig waren. Ik had alle papieren bij me : de identiteitskaart van Ronaldo, de handtekening van zijn moeder. Alleen de handtekening van twee bestuursleden van Andorinha ontbrak nog.”
Die lieten zich pramen in ruil voor twee uitrustingen. Ronaldo zelf kreeg een busabonnement en, zoals alle andere kinderen van bescheiden families, een vergoeding van 5000 escudo’s (25 euro) per maand.
Bij Nacional trainde Cristiano Ronaldo eerst onder Antonio Mendonça, nadien onder Pedro Telhinhas. “Bij de Infantis (10-11 jaar) had ik hem alleen maar op het laatst onder mijn hoede, want hij werd van bij het begin bij de Inciados (12-13 jaar) gestoken”, vertelt de laatstgenoemde. “Je zag meteen dat hij beter was dan de anderen, vooral omdat hij in een tamelijk zwakke ploeg zat. De club verkeerde toen in volle herstructurering. Maar alles wat Cristiano vandaag als voetballer toont, kon hij toen al. Inbegrepen de tranen. Daar dacht ik nog aan tijdens de finale van het EK 2004, toen de tranen langs zijn wangen stroomden terwijl de wedstrijd tegen de Grieken nog bezig was. Evenmin als jongetje kon hij een nederlaag aanvaarden. Hij kon zich bijzonder kwaad maken op zijn ploegmaats als de dingen niet liepen zoals hij wenste. Het probleem was dat hij vaak op z’n eentje het verschil wilde maken. Niet dat hij daartoe niet bekwaam was. We stelden hem achter een centrumspits op, maar hij liep overal rond. Toen al was hij perfect tweevoetig en speelde doelgericht : na een dribbel zocht hij meteen het doel op. Voorts bezat hij een goed schot, hij maakte vijftig procent van onze doelpunten. Het gebeurt zelden dat een kereltje van die leeftijd van buiten het strafschopgebied scoort. Voor de kleine Ronaldo vormde dat geen enkel probleem. Om hem wat meer tegenstand te geven lieten we hem trainen met een hogere categorie. Buiten het veld was hij een charmant jongetje, maar niet altijd gemakkelijk. Het hielp alvast niets om in het bijzijn van iedereen tegen hem te roepen, want dan begon hij te wenen. Dat is het belangrijkste dat ik met Ronaldo heb geleerd : dat elk kind zijn karakter heeft. Ronaldo nam je liever apart om hem uit te leggen dat niet iedereen het geluk had om evenveel talent te hebben als hij, maar dat hij er zelf louter voordeel bij had om zijn ploegmaats in het spel te betrekken. Die ploegmaats zelf wilden niks liever : voor de groep was hij het referentiepunt bij uitstek. Ronaldo verdiende dat ten volle : hij was altijd zeer ernstig met voetbal bezig, vooral op training. Alex Ferguson heeft het de laatste tijd vaak herhaald : Manchester United dankt zijn succes aan Ronaldo. Destijds trainden wij één keer per week op een aarden veld en dat beschouwden we als een buitenkansje, want meestal waren we op betonnen terreinen voor minivoetbal bezig. Daar kwam het er vooral op aan niet te vallen. Vandaar dat ik het niet eens ben met de kritiek dat Cristiano Ronaldo al te gemakkelijk valt. Dat hij vaak valt, wordt veroorzaakt door zijn snelheid. Bij die snelheid volstaat het geringste contact om het evenwicht te verliezen en twee, drie meter verder neer te stuiken.”
Los van het eiland
Cristiano Ronaldo is de eerste voetballer van Madeira die de nationale ploeg van Portugal haalt. Nochtans, zoals het merendeel van onze gesprekspartners wijst ook Pedro Telhinhas erop dat er talent rondloopt op het eiland. “Ik denk bijvoorbeeld aan Steve, een speler van Camara de Lobos . Die was even sterk als Ronaldo maar hij bleef op Madeira en komt nu uit voor União, een club uit de divisie 2B (vergelijkbaar met een Belgische derdeklasser nvdr). Wie op nationaal niveau wil doorbreken, moet het eiland verlaten. En dat nog volhouden bovendien. Want meerdere jongens zijn naar Sporting Lissabon vertrokken maar keerden drie, vier maanden later met de staart tussen de benen terug.”
Niet zo Cristiano Ronaldo. Ook hij belandde bij Sporting Lissabon, hoewel hij een zelfverklaarde fan was van Benfica Lissabon. Peetvader Fernão Barros verklaart : ” Marques de Freitas, die als magistraat lang in Lissabon had gewerkt, onderhield goede contacten met Sporting Lissabon. Toen hij vaststelde dat de kleine Ronaldo te goed was om bij Nacional te blijven, sprak hij die relaties aan om een test bij Sporting Lissabon mogelijk te maken. Al na één dag liet Sporting Lissabon weten dat ze Ronaldo wilden kopen. Nacional had toen bij Sporting Lissabon een schuld van 4,5 miljoen escudo’s (22.500 euro) lopen en bij wijze van transferbedrag werd die schuld kwijtgescholden. Dat was veel geld voor een jongen van elf jaar, maar de financiële raad van Sporting gaf toch zijn toestemming voor de overgang. Een vriend had ook over Ronaldo verteld bij Benfica Lissabon, maar daar toonden ze zich niet bijster geïnteresseerd. Het jeugdvoetbal was bij Benfica trouwens slecht gestructureerd. Terwijl Ronaldo net een stevige structuur nodig heeft, want hij heeft een wat rebels karakter. De scheiding van zijn familie viel hem overigens bijzonder hard.”
Mama Maria Doleres bevestigt : “Na zijn vertrek keerde mijn schoonfamilie zich tegen mij. Desondanks was het de enige oplossing. Als ik hem hier opsloot in zijn kamer, vluchtte hij langs het raam weg om te gaan voetballen. Ik wist dat ze hem in Lissabon van nabij volgden en dat ze goed op zijn eten letten. Hier at hij alleen fruit. Hem bij ons aan tafel zetten om samen te eten was verloren tijd. Hij wilde altijd gaan voetballen.”
Schuld en straf
Aan straffen heeft het Cristiano Ronaldo anders niet ontbroken en ze waren meestal verdiend. Bekend is het verhaal van de stoel die Ronaldo naar een onderwijzeres gooide, toen hij kwaad werd omdat ze met zijn accent spotte. “Een andere keer”, vertelt Fernão Barros, “werd hij gestraft omdat hij al zijn spaargeld aan chocolade had gespendeerd. Of toen hij een dakloze in elkaar sloeg bij een wandeling door Lissabon met twee andere jongens van Sporting.”
Moeder Aveiro herinnert zich de voor haar ergste straf die Ronaldo ooit kreeg. “Op een dag moest hij met Sporting een toernooi op Madeira spelen. We hadden spandoeken voor hem klaargemaakt om zijn terugkeer te vieren, maar de avond voordien belde hij ons op : hij was gestraft en mocht niet met de groep meegaan. In die momenten wilde hij Lissabon liefst van al verlaten, maar anderzijds wist hij dat zijn voetbalcarrière alleen maar langs Sporting kon lopen. Toen hij hier met vakantie verbleef, bond hij stenen aan zijn voeten en liep daarmee rond in de wijk. Of hij zeulde rond met twee volle waterzakken. Allemaal om spieren te kweken. Zijn broer Hugo organiseerde jeugdtoernooien en die wilde niet dat Ronaldo daaraan deelnam, uit angst dat hij zich zou blesseren. Ronaldo trok zich daar echter niets van aan en speelde mee. Nu ja, hij was zo snel dat niemand hem kon raken.”
“Eén keer was hij hier met vakantie en keerde hij niet op tijd naar Lissabon terug”, pikt Fernão Barros in. ” Leonel Pontes, momenteel de adjunct van Paulo Bento, belde me toen op om te zeggen dat Sporting al duizend jongens als Ronaldo had zien passeren maar dat ze de spons over het voorval wilden vegen op voorwaarde dat hij meteen terugkeerde.”
Terwijl Cristiano Ronaldo gaan voetballen was, ging Fernão Barros praten met zijn moeder en zijn zussen. “Want voor hen was die scheiding nog zwaarder om te dragen dan voor hemzelf. Ik hen gezegd dat de toekomst van Ronaldo en van de familie in Lissabon lag. Als ze hem niet terug naar Lissabon stuurden, zou hij metselaar worden of knecht in een garage. Van zijn kant leverde ook Sporting een inspanning. Ze stelden een flat ter beschikking van de moeder van Ronaldo. Sinds die dag ging het veel beter.”
En gelukkig maar, zucht Mama Maria Dolores. “Ik mag er niet aan denken wat er met hem gebeurd zou zijn, mocht hij op Madeira gebleven zijn. Door de nabijheid van Marokko zijn er zoveel drugs in omloop op het eiland. Al zijn jeugdvrienden zijn aan lager wal geraakt. Allemaal.” S
door patrice sintzen
