De ondraaglijke lichtheid van het dopingbestaan

© BELGAIMAGE

Volgende woensdag zal het één jaar geleden zijn dat belofterenner Linas Rumsas (21) overleed. De trieste climax van een dopingtragedie, die begon met vader Raimondas, de derde van de Tour 2002, en waar zelfs na Linas’ dood diens broer, Raimondas junior, een schimmige rol in speelde. Een reconstructie van een afdaling naar de hel.

‘Plotseling hield alles op. Zoals een vliegtuig dat tegen een berg uiteenspat, zoals een boot die op een rots breekt, zoals een koers die eensklaps stopgezet wordt.’ Aldus beschreef de priester het gevoel op de begrafenis van Linas Rumsas. De pas 21-jarige, ogenschijnlijk kerngezonde beloftekampioen van Litouwen, een altijd glimlachende en zorgzame zonnestraal in het leven van zijn familie en vrienden.

Tot die 2e mei vorig jaar: opeens weggerukt uit het aardse bestaan – het sentiment dat onlangs ook heerste na het overlijden van Michael Goolaerts tijdens Parijs-Roubaix. Met dat verschil dat Linas, door zijn zus Raisa, bewusteloos werd aangetroffen in hun ouderlijk huis in het Italiaanse Lucca. In het ziekenhuis verklaren dokters hem twee uur later officieel dood.

Een donderslag bij een evenwel al grijze hemel. De dag ervoor vindt Linas’ vriendin Alessia hem immers al thuis, ineengekrompen, happend naar lucht. ‘Stop met gek te doen!’, schreeuwt ze tegen haar vriend, een notoire speelvogel. Het blijkt echter géén grap. Ze snelt met Linas naar het ziekenhuis, waar na verschillende onderzoeken, onder meer een cardiogram, de diagnose luidt: ‘Niets abnormaals gevonden. Oververmoeid wegens te veel te koersen.’ Nog dezelfde avond mag Linas, met een voorschrift voor een geneesmiddel tegen misselijkheid, naar huis.

De volgende ochtend voelt hij zich nog altijd heel moe, maar fietst hij toch naar een labo voor een driemaandelijkse controle, opgelegd door de Italiaanse wielerbond. Om – o, ironie – mogelijke gezondheidsproblemen en dopinggebruik op te sporen… Na de test vleit Linas zich thuis in de zetel. Om nooit meer wakker te worden. Hartstilstand, blijkt uit de autopsie.

In de eerste mediaberichten wordt de Litouwer dan ook in het rijtje gezet van de vele jonge coureurs wiens te ver gepushte hart het plots begeeft – al dan niet veroorzaakt door een erfelijke, tot dan verborgen, aandoening. Of, zoals zijn trainer dan verklaart, misschien mede het gevolg van klierkoorts. De maanden ervoor heeft Linas volgens hem immers dergelijke symptomen vertoond.

Het verdriet bij zijn familie is er niet minder om. Net als de verontwaardiging, over de dokters van het ziekenhuis die Linas bij de eerste controle lieten gaan. ‘Omdat het een feestdag was (1 mei) hebben ze jou veel te oppervlakkig onderzocht’, zal zus Raisa, 17 jaar, later op haar Facebookpagina posten, in een emotionele brief gericht aan haar overleden broer. ‘Niets heeft me ooit bang gemaakt, en nu ben ik zelfs bang om met de ramen open te slapen. Ik mis je meer dan wat dan ook, Linas. Ik hoop je ooit terug te zien in een droom. Slaapwel. En droom zacht.’

Een eerbetoon dat ook broer Raimondas junior brengt, goed twee maanden na de dood van zijn broer. Als amateurrenner soleert hij, na een aanval van twintig kilometer, half juli naar de zege in een amateurkoers in Lombardije. Met de vingers richting hemel wijzend bolt hij over de finish. Ook hij uit zijn verdriet op Facebook: ‘Linas, wat zou ik je graag een knuffel geven en mijn vreugde met je delen. Ik ben er zeker van dat je bij mij was. Ik hou van je, liefste broer.’

Ontroerende taferelen. Maar dat belet niet dat in Lucca dan al weken gefluisterd wordt: ‘Is Linas overleden omdat zijn hart het afzien als renner niet aankon? Of omdat hij ‘de zoon van’ was…?’ Vader Raimondas heeft immers een bezoedeld dopingverleden…

Tourrevelatie

Via het wielrennen ontsnapte die als twintiger aan het grauwe bestaan van de familieboerderij in Litouwen. Eind jaren negentig koerst Rumsas vier jaar voor het Poolse Mroz, tot Giancarlo Ferretti, sportdirecteur van Fassa Bortolo, hem in 2000 binnenhaalt. Met succes, want eind dat jaar wint Rumsas, intussen verhuisd naar Lucca, al de Ronde van Lombardije. Gevolgd door een tweede plaats in Parijs-Nice en eindwinst in de Ronde van het Baskenland in 2001.

Het jaar erna verkast de dan al 30-jarige Litouwer naar Lampre-Daikin en debuteert hij in de Tour. Ondanks zijn gebrek aan ervaring in grote rondes, op een vijfde plaats in de Vuelta na, voorspelt hij zelfverzekerd dat hij in Parijs op het podium zal staan. Tot ieders verbazing slaagt Rumsas daar ook in: derde, op ruim acht minuten van Lance Armstrong, en een minuut na de tweede, Joseba Beloki. Zonder een losgekomen stuurpen in de slottijdrit in Mâcon was de Oostblokker zelfs als tweede geëindigd en had hij in die chronoproef misschien Armstrong verslagen – wat toen bijna onmogelijk leek. Sommige waarnemers stellen er zich vragen bij, mede omdat Rumsas zelfs binnen de Lampreploeg een mysterieus figuur blijkt, over wie weinig geweten is. Behalve dat hij geregeld knoflook eet, om zijn bloed te zuiveren. En dat zijn vrouw Edita hem tijdens die Tour elke dag volgt met de wagen, waarin ze zelfs overnacht.

Raimondas Rumsas voorspelt in 2002 zelfverzekerd dat hij in Parijs op het podium zal staan. Tot ieders verbazing slaagt hij daar ook in.

Op de laatste dag van de Tour rijdt Edita richting huis, in Toscane. Tot de politie haar Audi A8 met Litouws kenteken aan de Mont Blanctunnel tegenhoudt – al dan niet toevallig. Kan iedereen overkomen, maar Edita heeft wel één groot probleem. Ze vervoert liefst 37 verschillende geneesmiddelen: onder meer anabole steroïden, epo en groeihormonen – een mobiele apotheek als het ware, inclusief spuiten. De jubelberichten van de Tourorganisatie dat de race, vier jaar na het Festinaschandaal, clean is geweest, mogen weer in de prullenmand.

Rumsas ontkent echter meteen elk vorm van dopinggebruik. Zijn uitleg aan een Franse rogatoire commissie die na de Tour bij hem in Toscane aanbelt: ‘Dat waren producten voor mijn schoonmoeder, die aan kanker lijdt.’ Omdat de Litouwer tijdens de Tour bij dopingcontroles vier keer negatief getest heeft, kan de UCI hem ook niet straffen, of zijn derde plaats afnemen. Ook al waren zijn bloedwaarden zeer verdacht: een hematocriet van vier eenheden hoger dan in het begin van de Tour, weliswaar nog onder de kritische grens van 50.

Het gerecht van Bonneville houdt zijn echtgenote 75 dagen in de cel en probeert haar tot bekentenissen te dwingen, maar ook Edita blijft erbij: de geneesmiddelen kwamen uit het appartement van haar zieke moeder. Zelfs al heeft de Franse politie een sms’je van haar onderschept, gericht aan Raimondas. Met daarin: ‘Je weet best dat die producten in de auto voor jou waren.’

Niet het enige wat ze verstuurt, want tijdens dat ruim twee en een halve maand durende verblijf in de gevangenis schrijft ze liefst 220 brieven, bestemd voor vrienden, familie en haar kinderen. De eerste aan de dan achtjarige Raimondas junior: ‘Met mama gaat het goed, maak je geen zorgen. Ik heb niets verkeerds gedaan.’

In oktober wordt Edita vrijgelaten, en het jaar erna blijft Rumsas vrolijk verder koersen – hij krijgt van Lampre zelfs een contractverlenging van een jaar. Wat de Litouwer niet weet is dat de UCI hem, als een van de eerste renners, al sinds mei 2000 doelgericht test op epo, wegens zijn verdacht fluctuerend bloedprofiel. Tijdens de Tour van 2002 niet voldoende om hem te klissen en ook niet tijdens onaangekondigde controles in 2003. Tot hij na de zesde rit van de Giro 2003 toch tegen de epolamp loopt. Twee maanden later schorst de (zeer milde) Litouwse wielerbond hem voor een jaar.

Ook het Franse gerecht maakt verder werk van de zaak: in november vaardigt het een internationaal aanhoudingsmandaat uit tegen Rumsas, diens vrouw en de Poolse dokter Krysztof Fisek, die de geneesmiddelen voorgeschreven heeft. De beschuldiging: import, bezit en handel van verboden middelen.

Acht maanden later, eind juni 2005, wordt Rumsas opgepakt in Italië, amper enkele dagen nadat hij in eigen land plots weer is opgedoken als renner, met een nationale titel in de tijdrit en zilver in de wegrit. Hij komt na vijftien dagen vrij onder borg, maar moet zich in november 2005 wel melden voor het proces in Bonneville. Begin 2006 horen hij en Edita het vonnis: een voorwaardelijke celstraf van vier maanden, plus een boete van 3.000 euro. De Poolse dokter krijgt twaalf maanden met uitstel.

Fietsende zonen

Ondanks de veroordeling blijft Rumsas daarna fietsen. Als lid van het Parkpre-Guru-Selle Italiateam begeeft hij zich richting de zogenaamde gran fondo’s, een amateurcircuit waar de besten betaald worden als profs. Ook hij, want de Litouwer wint verschillende gran fondo’s. Om dan enkele jaren te stoppen, op zijn 38e weer op de fiets te stappen, en zelf trainer te worden, van het Altopackteam.

Zo neemt hij ook zoon/renner Raimondas junior onder zijn vleugels. In 2012 kroont die zich tot Litouws kampioen bij de junioren en neemt hij voor het eerst deel aan het WK. Wanneer hem gevraagd wordt of de dopingerfenis van zijn vader niet zwaar is, antwoordt hij bits: ‘Iedereen is verschillend.’ Ook zijn ruim één jaar jongere broer Linas heeft dan al de koersschoenen aangebonden. Ook hij verovert, in 2016, een nationale titel (bij de beloften), maar op internationaal niveau schieten hij en Raimondas tekort. Eind april 2017 rijdt Linas nog de Toscana Terra di Ciclismo Eroica, goed voor een 31e plaats in het eindklassement.

Linas Rumsas overleed vorig jaar op 21-jarige leeftijd in verdachte omstandigheden.
Linas Rumsas overleed vorig jaar op 21-jarige leeftijd in verdachte omstandigheden.© GF

Enkele dagen later stopt zijn hart met slaan.

Op de dopinggeruchten na blijft het de maanden erna stil, tot 4 september 2017. Gealarmeerd door het verdachte overlijden van Linas doet het gerecht huiszoekingen in het huis van de familie Rumsas, maar ook in een boerderij, enkele honderden meters verder. Daarin zijn renners van Altopack-Eppela, de zusterploeg van Linas’ team VC Coppi Lunata, gehuisvest. Er worden onder meer baxters, naalden, medicamenten zonder voorschrift, insuline, zwangerschapshormonen, pijnstillers en slaapmiddelen in beslag genomen. Vader/coach Rumsas en vier leden van de Altopackploeg worden ondervraagd.

Diezelfde dag onderwerpen controleurs van het Italiaanse antidopingagentschap Raimondas junior, lid van het Palazzago-Feniceteam, ook aan een buitencompetitiecontrole. Begin oktober raakt het nieuws bekend dat hij positief getest heeft op GHRP-6, het groeihormoon waar in de Giro van 2017 profrenners als Nicola Ruffoni en Stefano Pirazzi ook op betrapt werden. Volgens de cynische Italiaanse krant La Stampa mag Raimondas blij zijn dat hij geklist is. ‘Misschien was hem anders hetzelfde lot beschoren als zijn broer…’

Even cynisch: enkele dagen ervoor, in het weekend van 30 september/1 oktober, had Raimondas junior met zus Raisa en vrienden de Linas Rumsas Cycling Daysgeorganiseerd, een fietstocht en een koers voor beloften. Om hulde te brengen aan de overleden jongeman, en om via crowdfunding wat geld in het laatje te brengen. Alsof er, zelfs na de huiszoekingen, niets aan de hand was.

Veertien dagen eerder heeft moeder Edita aan de Corriere della Serra nog verteld dat er thuis zelfs over doping nooit gepraat werd: ‘Dat doe je gewoon niet. Punt uit.’ Ze beklaagt zich er zelfs over dat ze van niemand uitsluitsel gekregen heeft over de exacte doodsoorzaak van haar zoon. En dat ze tot dan de as van haar zoon niet naar Litouwen kan sturen. Na dat interview hult de familie Rumsas zich in stilzwijgen. Wanneer een journalist van de Franse krant La Libération in oktober aanbelt aan hun huis in Lucca, gooit vader Raimondas de deur dicht: ‘Niets te zeggen.’

Edita Rumsas verklaart dat er thuis nooit over doping gepraat werd: ‘Dat doe je gewoon niet. Punt uit.

Gele en groene meloenen

Geen verweer heeft ook zoon Raimondas junior wanneer het Italiaanse antidopingagentschap hem in januari 2018 voor vier jaar schorst, na zijn positieve dopingtest. Een maand later schiet ook het gerecht opnieuw in actie: Luca Franceschi, teameigenaar van Altopack-Eppela, ex-ploegleider Elso Frediani, trainer Michele Viola en apotheker/amateurwielrenner Andrea Bianchi worden onder huisarrest geplaatst. ‘Uit onderzoek, via onder meer telefoontaps en undercovervideo’s, blijkt dat er een dopingsysteem bestond binnen die ploeg’, luidt de officiële verklaring. ‘Teambaas Luca Franceschi haalde de grootste talenten binnen en heeft hen gepusht om doping en pijnstillers te gebruiken die hij hen zelf verschafte.’

Een familiekiekje van het gezin Rumsas.
Een familiekiekje van het gezin Rumsas.© GF

Binnen het Altopackteam, nota bene een satellietploeg van WorldTourteam Trek-Segafredo, bleken er ook codewoorden te zijn gebruikt. Zo werd epo, afhankelijk van de (micro)dosis, omschreven als ‘gele of groene meloenen’. Niet toevallig vonden speurders 25 dosissen in de groenten- en fruitlade van de koelkast van trainer Viola… Cynisch detail: ondanks de verdachte dood van Linas, begin mei, werden de praktijken daarna gewoon verhuisd naar het huis van de ouders van ploegbaas Franceschi. Wat de rol van vader Rumsas (46) daarin was, moet nog blijken. Want sinds de verklaring van het gerecht van Lucca, begin februari, bleef nieuws uit over deze zaak, waarbij ook nog zéstien andere Italiaanse belofteteams worden onderzocht voor mogelijke dopingpraktijken.

Edita Rumsas in 2002, nadat er in haar auto 37 verschillende geneesmiddelen ontdekt werden.
Edita Rumsas in 2002, nadat er in haar auto 37 verschillende geneesmiddelen ontdekt werden.© BELGAIMAGE
Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content