Hij mag dan de duurste aankoop in de geschiedenis van Barcelona zijn, Philippe Coutinho schijnt zijn plaats nog niet gevonden te hebben bij de Catalanen. Hij is er de opvolger van… ja, van wie eigenlijk?
Ricardo Kaká, die door het Braziliaanse netwerk van Leonardo naar Milaan werd gehaald, vormt een uitzondering. De Ballon d’Or van 2007, de laatste voor de hegemonie van Cristiano Ronaldo en Lionel Messi, heeft nooit de blauw-rode strepen gedragen. Een eigenaardige vaststelling is dat, want Camp Nou had altijd de gewoonte om de beste voeten ter wereld te huisvesten en dan in het bijzonder de technische talenten uit Brazilië.
Zoals alle nummers 10 ziet Philippe Coutinho zich genoodzaakt om ofwel lager, ofwel op de zijkant te gaan spelen om bestaansrecht te hebben.
Romário, Ronaldo, Rivaldo, Ronaldinho en vervolgens Neymar voedden de traditie van de uitmuntende Catalaanse techniek. Met het vertrek van het laatste Braziliaanse fenomeno verloor Barcelona een handelsmerk, al wordt dat niet alleen gedragen door kinderen van de samba. Ook Thiago Alcántara en Xavi Hernández verlieten enkele maanden of jaren voordien de club en Andrés Iniesta zou hen niet veel later volgen.
Een van de laatste bewakers van het plaatselijke elitedenken, Sergio Busquets, liet enkele dagen na het vertrek van Neymar naar Parijs het alarm afgaan in de Catalaanse kantoren: ‘We moeten ons proberen te versterken. Om te beginnen op de positie van Neymar, want door zijn vertrek verloren we zijn goals en het gevaar dat hij creëerde. Maar dat geldt voor alle posities. Hoe meer nieuwe kwaliteitsvolle spelers erbij komen, hoe beter.’
Het verzoek van de middenvelder, die op La Masía werd opgeleid, werd slechts gedeeltelijk gehonoreerd. Aan het eind van de zomer van 2017 kwamen alleen Paulinho en Ousmane Dembélé de kern versterken. De Braziliaan heeft een speelstijl met veel kracht en infiltratievermogen, waardoor je bijna zou denken dat hij zijn paspoort vervalst heeft. Wat de Franse vleugelspeler betreft: die onderscheidt zich meer door zijn bedrijvigheid en snelheid dan door zijn technische superioriteit. Busquets moest nog enkele maanden wachten, tot de wintertransferperiode, vooraleer de magische voeten van Philippe Coutinho naar Barcelona kwamen.
Rij achteruit
Coutinho, die naar Catalonië werd gehaald voor een bedrag dat, bonussen inbegrepen, tot 160 miljoen euro kan oplopen, is de duurste transfer in de geschiedenis van de club. Tegenover de menigte die met een beschuldigende vinger wijst naar dat exuberante bedrag, fungeert Ernesto Valverde als getuige ten gunste van de dure transfer: ‘Het model van Barça blijft onveranderd. De club is altijd al grote spelers gaan zoeken op de markt. Tezelfdertijd rekent het op spelers die uit de cantera komen om de stijl en het spelconcept van het huis te bewaken.’
Enkele maanden onder de hoede van Jürgen Klopp volstonden dus om Coutinho op te nemen in de kaste van ‘zeer grote spelers’. Toen de Duitse coach bij Liverpool kwam, schoof hij de Braziliaan een rij achteruit op het schaakbord om hem te laten toetreden tot de beperkte categorie van spelers die wedstrijden winnen: ‘Als nummer 8 heeft hij meer invloed op het spel. We zullen sterker worden door zijn creativiteit op het middenveld te gebruiken, dat staat vast. Hij zal zich moeten aanpassen, maar hij is jong en heeft veel talent.’
En zo werd Philippe Coutinho een van die vele nummers 10 of zogenaamde 9,5 die in het moderne voetbal een rij lager op het middenveld gezet zijn, op een plaats waar coaches graag rekenen op spelers die tussen de lijnen bewegen en ook onder druk de bal niet verliezen. Zijn acties zijn van dezelfde aard als die van Luka Modric of Kevin De Bruyne: afhaken, de bal ophalen aan de andere kant van de middellijn en kansen bij de vleet creëren. ‘Vaak aan de bal zijn en die niet verliezen: hij bezit de stijl van Barça’, bevestigt Gerard Piqué.
Langeafstandswapen
De komst van Coutinho levert een schitterend nieuw wapen aan de offensieve sector van Barça, die verzwakt was door het vertrek van Neymar en de onvermijdelijke achteruitgang van Luis Suárez. Tijdens de gloriejaren van MSN zijn de Catalanen er niet in geslaagd om de toekomst voor te bereiden door vervangers van een even hoog niveau aan te trekken. Hongerig naar wedstrijdminuten en goeie statistieken lieten de speerpunten van de drietand slechts weinig speeltijd over voor hun doublures. Dat statuut interesseerde dus geen enkele topper van het wereldvoetbal. De transfer van Neymar schiep mogelijkheden en het is een andere Braziliaan die door Barça werd gekozen om deel uit te maken van wat allicht de laatste cyclus van Lionel Messi wordt.
Ondanks zijn omscholing bij de Reds blijft Coutinho in de eerste plaats een offensief gevaar. Zijn troef is zijn rechtervoet, een droge knal waarvan het traject moeilijk te lezen valt en waarmee hij als geen ander de winkelhaak weet te vinden. In 2016/17, zijn laatste seizoen aan de andere kant van het Kanaal, vond de Braziliaan zes keer de weg naar het net van buiten de zestien meter. In de Premier League kon zelfs de onhoudbare topschutter Harry Kane (5) daar niet tegenop, evenmin de andere specialisten van het afstandsschot, zoals Kevin De Bruyne (4), Zlatan Ibrahimovic (4) of Christian Eriksen (3). Sinds het begin van zijn Europese carrière weet Couti gemiddeld om de zeven wedstrijden te scoren van buiten de grote rechthoek.
Goals vanuit afstandsschoten blijven in de minderheid. Sinds de start van het seizoen in Spanje werd in slechts 17 procent van de gevallen van buiten de backlijn gescoord. Maar door het brede palet van Coutinho kan hij gewicht in de schaal werpen bij de drie soorten acties waar in het huidige voetbal de meeste goals uit vallen. De counter, al is die nog vooral het domein van Dembélé. De stilstaande fases, waarop Coutinho door zijn extreme precisie met zijn rechtervoet Barcelona gevoelig versterkt heeft. En ook de acties rond de hoek van de backlijn, waar de cracks het verschil kunnen maken wanneer de grote rechthoek overbevolkt wordt door een gegroepeerd spelende tegenstander.
Tussen Neymar en Iniesta
Blijft natuurlijk nog de vraag waar op het veld Ernesto Valverde zijn dure aankoop moet posteren. In de eerste maanden, gekenmerkt door de blessure van Dembélé en het einde van het tijdperk-Iniesta, stond hij meestal op de flank. Nadien laaide, zelfs binnen de club, de discussie op tussen degenen die in Coutinho de natuurlijke erfgenaam zien van Don Andrés en degenen die hem liever het kostuum van Neymar zien aantrekken.
‘Hij is anders dan Neymar. Hij heeft eerder de stijl van Iniesta, het is zijn logische opvolger’, argumenteert Brendan Rodgers, de man die hem gelanceerd heeft bij Liverpool. Die mening wordt gedeeld door Gerard Piqué maar ook door de voormalige technisch secretaris van Barça, Roberto Fernández: ‘Coutinho, dat is Andrés. Dat heb ik altijd al gedacht.’
Nochtans is het in de rol van zijn landgenoot dat Coutinho tot op heden zijn beste prestatie op het Europese toneel leverde in het shirt van Barcelona. Op het gras van Wembley, tegen een Tottenham dat na negentig seconden al op achterstand kwam, vertrok Coutinho op de linkerflank, waar hij afhaakte, combineerde via het centrum en gevaarlijke acties opzette of afwerkte. De woorden van Ernesto Valverde sturen hem eerder naar de zijlijn: ‘Hij heeft een erg verticale stijl en zoekt vaak één-tegen-éénsituaties op. Hij heeft een goeie pass, een goed schot en beweegt erg goed tussen de lijnen, waardoor hij even goed als flankspeler kan opereren dan als centrale middenvelder.’ Het verschil is dat het risico dat hij in zijn spel legt, minder wordt afgestraft op de vleugel. Barça is immers al kwetsbaar bij balverlies door het riskante spel van Ousmane Dembélé.
Een ongewone 10
Zoals alle nummers 10 die zich moeten aanpassen aan het moderne voetbal, waarin hun rol niet echt meer bestaat, ziet Philippe Coutinho zich genoodzaakt om ofwel lager, ofwel op de zijkant te gaan spelen om bestaansrecht te hebben. Zijn evolutie wordt nog bemoeilijkt door de eigenheid van Barcelona, waar middenvelders bijzonder veel zorg dienen te besteden aan het bijhouden van de bal. Ook al is Barça de voorbije seizoen fel veranderd en verwijdert het zich steeds meer van de standaard die in de jaren onder Pep Guardiola werd gezet, toch blijft balbezit in het centrum iets waarover moeilijk te onderhandelen valt bij de hervorming van de ploeg.
‘Iniesta heeft misschien meer het profiel van middenvelder. Countinho speelt aanvallender, met meer schoten op doel’, vertelde Valverde al in januari bij de voorstelling van zijn nieuwe rekruut. Enkele maanden later trok Barcelona een andere Braziliaan aan, Arthur, nog niet rijp maar wel meer een middenvelder dan Coutinho. Allicht een overgangsmaatregel, zodat de duurste aankoop van de blaugrana de tijd krijgt om die maturiteit als middenvelder te verwerven die Jürgen Klopp al altijd in hem zag.
Iniesta bezette in het Catalaanse schema immers ook vaak de linkerflank vooraleer hij na de komst van Neymar als linkse centrale middenvelder ging spelen. De vergelijking houdt dus nog niet op…
Luitenant Philippe
Nadat Luis Suárez vertrok uit Liverpool, werd Philippe Coutinho de sterke man van de Reds, maar door bij Barcelona te tekenen zette hij een stap hogerop in de Europese hiërarchie. Daar werd hij, zoals eerder zijn voormalige Uruguayaanse ploegmaat of Neymar, de voornaamste aanvallende ‘luitenant’ van het Catalaanse project. Een belangrijke rol, waarin hij voor zijn deel aan gevaar en goals moet zorgen, maar vooral goed moet kunnen samenleven met generaal Lionel Messi.
Die rang van luitenant had Coutinho al bij de Braziliaanse nationale ploeg, waar Neymar meer strepen bezit. Bij de auriverde nam hij in de eerste maanden onder Tite de positie van rechterflankaanvaller in. Nadien kreeg hij een plek in de driehoek op het middenveld. Daarbij verdrong hij Fernandinho naar de bank en werd hij geacht om centraal voor de creativiteit te zorgen waar Paulinho en Casemiro niet toe in staat zijn. Als linkerpunt van de driehoek kon Coutinho combineren met generaal Neymar en met een andere belangrijke luitenant in het Braziliaanse offensieve systeem, Marcelo. Bovendien kwam de Barçaspeler zo in een ideale positie om zijn rechtervoet te wapenen en zijn parabolische trappen te versturen. Yann Sommer, de Zwitserse doelman, werd daarvan het slachtoffer in het prille begin van het WK, waar Coutinho werd verkozen als beste Braziliaan tot aan de kwartfinale tegen België.
Bij Barcelona staat de generaal verder weg. Hoewel hij een quasi grenzeloze bewegingsvrijheid heeft, loopt Messi vooral tussen het centrum en de rechterflank en kan hij dus slechts onrechtstreeks combineren met Coutinho. De Braziliaan koppelt zich dus aan een andere offensieve luitenant, Jordi Alba. Die linksachter dweilt vaak de flank af na een precieze pass van Messi en heeft nu de gelegenheid om aan het eind van zijn rushes de rechtervoet van Coutinho te zoeken. Het maakt de Braziliaan bijzonder efficiënt: sinds zijn komst naar Catalonië is Couti om de 108 minuten beslissend, met dertien goals en negen assists.
