Zaterdag verdedigt Frederik Van Lierde (35) in Hawaï zijn wereldtitel op de hele triatlon. Sportpsychologe Els Snauwaert begeleidt de West-Vlaming al vier jaar. ‘Sinds hij meer durft en volledig voor zijn eigen beslissingen gaat, is hij beginnen te winnen.’

In haar bureau thuis in Oostduinkerke trekt een A4-tje met een zeshoek erop onze aandacht. Het zijn de kernprocessen van de Acceptance and Commitment Therapy (ACT), de nieuwste vorm van gedragstherapie die al effectief is gebleken bij het verbeteren van sportprestaties. Els Snauwaert, prestatiepsychologe van wereldkampioen triatlon Frederik Van Lierde en topsportbeleidswerker voor Bloso, is experte in sportpsychologische begeleiding. Naast ACT-therapeute is ze onder meer ook nog EMDR-therapeute. “Eye movement desensitization and reprocessing is een techniek met oogbewegingen die ik gebruik voor het verwerken van trauma’s”, legt ze uit.

“Tijdens mijn opleiding in EMDR liet ik mij zelf behandelen voor de val van mijn zoontje Neo. Ik was acht weken zwanger van mijn derde toen hij van de trap viel en ik hem vond met zijn hoofd in een plas bloed. Hij ademde niet meer en ik dacht: shit, die is dood! 24 uur lang wisten we niet of we ons kind zouden behouden. Nadien is hij miraculeus hersteld, maar voor mij was dat een zwaar trauma. Sinds mijn behandeling met EMDR raak ik niet meer emotioneel uit evenwicht als herinneringen aan dat ongeval getriggerd worden. Als ik iets hoor vallen of Neo hoor huilen, dan blijf ik rustig en ik kan er ook over vertellen zonder te wenen. Sindsdien behandelde ik zelf al veel sporters met EMDR, onder meer iemand die op de Olympische Spelen een traumaervaring opliep. Ik hielp er ook Frederik mee om zijn zware ontgoocheling in 2011 in Hawaï te verwerken.”

Durven te strijden

Toen moest Van Lierde opgeven op tien kilometer van de finish. Sindsdien ging het almaar beter. In 2012 eindigde hij in Hawaï als derde en in 2013 als eerste. “In 2010 is Frederik bij mij gekomen met de vraag om hem te begeleiden bij het verbeteren van zijn prestaties”, vertelt Snauwaert. “Een van de eerste dingen die we deden, was zijn beste en zijn slechtste prestatie ooit naast elkaar zetten. Dat ga je dan evalueren en dieper analyseren: wat denkt, doet en voelt hij vóór, tijdens en na de wedstrijd en wat is het verschil tussen de beste en de slechtste prestatie? Daar haal je één of meerdere kernpunten uit waar je mee aan de slag kunt en dat koppel je dan aan raakpunten met de persoonlijkheid van de atleet. Ik werk vaak met Action Type, een toegankelijk middel om mensen eens bij zichzelf stil te laten staan en ook te kijken naar de sterke punten.”

Het Action Typesysteem gaat uit van vier dualiteiten: ExtrovertedIntroverted, IntuitionSensing, ThinkingFeeling, JudgingPerceiving. Het Action Typeprofiel van Frederik Van Lierde is ESFJ: Extroverted, Sensing, Feeling, Judging. Het wordt de Verzorger of de Teamspeler genoemd: een warm, open en energiek type dat van zekerheid en stabiliteit houdt. In de sport zijn personen met ESFJ-voorkeuren doorgaans mensen die met warmte en gevoel gecoacht willen worden, die er extra op moeten letten om ontspannen te blijven, omdat ze wedstrijden emotioneel benaderen, én die strategisch te werk moeten leren gaan.

“ESFJ’s zijn heel sympathieke profielen, graag gezien door anderen”, legt Snauwaert uit. “De ‘E’, gericht naar de buitenwereld, is bij Frederik heel duidelijk: hij is heel vlot en haalt zijn energie ook uit contacten. ‘S’-types zoals hij zijn vrij zintuiglijk en praktisch ingesteld. Bij het nemen van beslissingen is hij overwegend een gevoelsmens (‘F’), maar hij brengt zeker het logische in rekening. In de keuze waarop hij zijn leven leidt, is Frederik ‘J’: gestructureerd, volgens plan. Dat gebruiken we om hem sterker te maken en beter te laten presteren.

“Ik geef mijn cliënten die profielen mee om hen die zelf te laten bewerken, erin aan te duiden wat er voor hen echt typisch is en wat er daarin totaal niet klopt. Dat levert wat input op om over te praten en het zelfinzicht te vergroten. Het eerste wat we er bij Frederik uithaalden, was dat hij niet altijd die durf had om te gáán. Zijn beste wedstrijden waren die waarin hij zelf echt dúrfde en volledig voor beslissingen durfde te gaan. Zodra hij is beginnen te durven, is hij ook volop beginnen te winnen. In het begin was hij te veel gericht op anderen. Hij vergeleek zich met anderen en dan durf je soms niet goed, hij was te weinig met zichzelf en zijn eigen sterktes bezig. Frederik is ook een lieve persoon hé, dus dat was iets in zijn persoonlijkheid waar we nog iets aan moesten doen: durf echt maar eens voor je eigen ding te gaan, trek je eens niets aan van al de rest en van wat anderen daarvan vinden en stel je eigen grenzen!”

Dat deed hij vorig jaar in Hawaï. Toen na zestig kilometer met de Duitser Sebastian Kienle de beste fietser demarreerde, probeerde Frederik als enige met hem mee te gaan. De ingeving bleek de juiste te zijn en lag aan de basis van zijn overwinning.

“Zodra hij die klik maakte, gebruikte hij dat altijd in zijn pre-wedstrijdplan: wat zijn de zaken waar ik op ga letten?”, zegt Snauwaert. “Zo is dat almaar verder geëvolueerd. Want zodra je honderd procent in je sterktes durft te geloven en durft te strijden, is de volgende stap: op elk vlak van je sportbeleving zoeken naar de perfectie. Welk mentaal tikkeltje extra kan nog die push geven? Bij Frederik was dat de focus nog meer bewust leggen op bijvoorbeeld rustig blijven en dat bewust gaan gebruiken: wat geeft er mijn hoofd een extra trigger om het evenwicht te bewaren dat ik in zo’n lange wedstrijd nodig heb? Als ik atleten al die processen kan leren zien en hen ermee kan leren werken, dan kan ik ze nog beter laten presteren. Dat is mijn job. Vanuit zijn mentale profiel is Frederik een persoon die continu openstaat om verder te zoeken naar almaar weer nieuwe dingen om zijn pre-wedstrijdplannen te perfectioneren.”

Willen perfectioneren

“Frederik houdt ervan heel veel structuur in zijn wedstrijdvoorbereiding en in zijn wedstrijd zelf in te bouwen”, vervolgt Els Snauwaert. “In de mate van het mogelijke wil hij vooraf weten wat er zal gebeuren. Een zo realistisch mogelijk wedstrijdplan, met verschillende opties waar hij mentaal op voorbereid is, helpt hem rustig te blijven en zich aan zijn taken te houden. Dat plan bestaat uit wat hij moet doen én welke gedachten daaraan gekoppeld moeten worden. Zo haalt hij nu ondertussen zelf bepaalde stukken uit wedstrijden om na te gaan: welke mentale tool zullen we hier nu eens toepassen? Dan zoeken we samen op welke manier we daar gedachten en motoriek het best laten samenwerken. Zo weet hij: dát stuk komt, dát zal ik doen. Bergop gebruikt Frederik bijvoorbeeld akoestische trucjes. Voor een bepaald ritme dramt hij in het hoofd een muziekje op waardoor zijn motoriek sneller volgt. Tijdens de verkenning van het parcours in Frankfurt bleek dat er acht keer over een brug gelopen moest worden, twee keer per ronde, wat weleens slopend zou kunnen zijn in de tweede helft van de marathon. Daarom stelde ik hem voor om tijdens de ‘klim’ in zijn hoofd telkens hetzelfde leuke liedje in een hoog tempo op te drammen. Hij koos voor ‘Eat-sleep-rave-repeat‘ van Fatboy Slim, Riva Starr en Beardyman en liep daarmee met plezier de bruggen op. (lacht) Filmpjes die zijn jongste broer Olivier maakt, helpen hem bij de visualisatie. Hij kiest en monteert wedstrijdbeelden met een passend muziekje erbij en ik kies de woorden en zinnen die erop verschijnen. Ook heel belangrijk bij Frederik is de zelfspraak, het op zichzelf inpraten. Dat doet hij in korte krachtige zinnen die aansluiten bij wie hij is en waar zijn eigenheid ligt.

“Iets waarin hij veel verbeterd is,” vertelt Snauwaert, “is sneller de klik maken: dit helpt mij en dat niet. Frederik is zich almaar bewuster geworden van zijn sterktes. Hij maakte progressie in het controleren van zijn eigen gevoel en het daaraan koppelen van de juiste tactische beslissingen. Heel belangrijk voor hem is het volledig gefocust zijn op zichzelf en het rustig blijven bij onverwachte gebeurtenissen. In Deinze eind augustus verloor hij tijdens het zwemmen door problemen met zijn wetsuit drie minuten. Vroeger zou hij gepanikeerd hebben en mentaal verloren zijn geweest, maar daar is hij meteen tegen zichzelf beginnen te redeneren: drie minuten valt al bij al nog mee, in de einduitslag van een halve triatlon is dat toch bijna niets… Hij is erin blijven geloven. Zodra hij uit het water kwam, is hij begonnen aan een inhaalrace op Pieter Heemryck en na 65 kilometer fietsen had hij de achterstand al overbrugd.”

Authentiek blijven

In 2013 realiseerde Frederik Van Lierde zijn droom: na 3,86 kilometer zwemmen, 180,2 kilometer fietsen en 42,195 kilometer lopen, kwam hij als eerste over de streep in het Ironman World Championship in Hawaï. Maar zijn ambitie is er niet minder op geworden. “Nee, hij zei meteen: ik wil dat nog eens meemaken!”, weet Els Snauwaert. “Hij wil persoonlijk nog verbeteren. Zijn enige focus dit jaar is geweest: fysiek en mentaal nog beter worden. Dat is het verschil tussen atleten die puur het resultaat vooropstellen en atleten die echt door het ontwikkelingsproces heen gaan.”

De kernkwaliteit die hem goed maakt voor een extreme combinatieduursport als de hele triatlon is en blijft: heel hard kunnen werken. “De triatleten noem ik mijn populatie van de zottere atleten”, zegt Snauwaert. “Zonder keihard te willen werken op alle domeinen, te trainen en te blijven doorgaan, kun je geen triatlon doen. Dat is een te zware sport, dat zoekt alle grenzen op. Een normaal mens is daar niet toe in staat. Frederiks kernkwaliteit is vooral dat hij enorm authentiek is en blijft. De echtheid straalt van hem af in alles wat hij doet en zegt. Ik denk dat iedereen daarom graag met hem werkt, omdat hij zo oprecht en eerlijk is en ook omdat hij positief in het leven staat. Gevoelens omschrijven is moeilijk, zeggen mijn atleten, maar hij geeft mij echt alles waar we iets mee kunnen doen, omdat hij het onderste uit zichzelf wil halen. Sommigen durven zich niet helemaal te openen en dat is remmend. Hij geeft mij alles om steeds dieper te kunnen gaan. Vorige maand ben ik nog met iets nieuws gekomen, omdat ik een patroontje zag in zijn evaluaties. Dat zullen we vasthouden en gebruiken in Hawaï om hem nog meer vertrouwen te geven.”

Frederik Van Lierde is helemaal klaar voor het Ironman World Championship 2014 in Kailua-Kona, Hawaï, op 11 oktober, besluit Els Snauwaert. “De bedoeling is alles optimaal te doen”, zegt ze. “Meer kun je niet doen. Dat is zoals hij zijn tweede plaats op het EK Ironman in juli in Frankfurt evalueerde: ‘Mijn wedstrijd was perfect, beter presteren kon ik niet, maar vandaag was er iemand nog beter.’ Dat is ook wie Frederik is: hij kan dat gewoon zeggen.”

DOOR CHRISTIAN VANDENABEELE – BEELDEN BELGAIMAGE

“Bergop gebruikt Frederik akoestische trucjes.”

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content