Afgelopen vrijdag stierf in Londen George Best op 59-jarige leeftijd. Portret van het voetbalantwoord op de culturele revolutie van de swingende sixties.

Georgie Best is een fantastische voetballer, maar ik moet eerlijk bekennen dat hij me vaak op de zenuwen werkt. Je weet zelden wat hij van plan is. Ik zag hem recht op de doelman afstormen. Het was alsof ik hem in zichzelf hoorde praten : ‘Eerst rond de keeper, dan met de buitenkant in het net.’ Zo ging het ook en toen wist ik dat we de opdracht hadden volbracht. Dat Benfica was verslagen.” Zo herinnerde Bobby Charlton, aanvoerder van Manchester United, zich die glorieuze avond.

Het was 29 mei 1968. Wembley Stadium, finale van de Europacup voor landskampioenen : Manchester United-Benfica Lissabon 4-1.

De langharige George Best (22) viert feest met de kalende Matt Busby (59). Best en Busby, een wereld van verschil, maar ze konden niet zonder elkaar. Best, de vertegenwoordiger van de optimistische jaren zestig, voor wie de wereld aan de voeten lag. Busby, de bedroefde en door de vliegtuigramp van München 1958 beproefde man, die niet meer in het goede leven geloofde. Zonder Busby, vaderloos op zijn zevende, dwaalde Best, freudiaans overbemoederd de duisternis in. Zonder Best won Busby niets meer. “Ik speelde voor hem”, bekende Best in A strange kind of Glory, Busby’s beste biografie.

‘Benfica’ bleek een begrip in zijn bewogen voetbalbestaan. In Eusebio’s Estadio da Luz verwierf hij in 1966 met twee doelpunten wereldfaam. Na de 3-2 op Old Trafford leek de terugmatch een formaliteit voor de ervaren Portugezen. Best tilde zich in de schijnwerpers met onnavolgbare dribbels, tempoversnellingen, assists en twee eigen doelpunten. Hij verstomde het Portugese publiek na zeventien opeenvolgende zeges met een eerste Europese thuisnederlaag : 1-5.

De befaamde Benficadoelman Costa Pereirra sprak achteraf : “Het is nooit zo stil geweest in het Estadio da Luz. Tot ze uiteindelijk Best en United gingen aanmoedigen. Het klonk als een bevrijding voor ons.”

Transcendent voetbal

El Beatle kopten de kranten en met de creativiteit van Sergeant Pepper’s Lonely Hearts Club Band van The Beatles begon Best aan zijn persoonlijke Magical Mystery Tour, die op Wembley in 1968 zijn hoogtepunt bereikte. Best en The Beatles, een parallel-le parabel in rise and fall. In 464 wedstrijden scoorde hij 178 keer voor United. De club benaderde de perfectie in de periode 1964-1968. Matt Busby omschreef het als ‘spiritueel, transcendent voetbal dat het ordinaire en mate-riële leven oversteeg.’ The beautiful game in zijn ultieme expressie, zoals Busby het steeds had uitgedragen. Sinds de dramatische dood van Duncan Edwards en de andere Babes in 1958 vocht Busby vruchteloos met zijn eigen voetbalverlangens : verbeelding, gratie en vernuft.

Er komen andere tijden, voorspelde Bob Dylan toen George Best in de zomer van 1961 de Ierse Zee overstak om, naar aloude traditie, aan te spoelen in de industriesteden van Noord-Engeland. Terwijl de vijftienjarige Best met de trein van Liverpool naar Manchester spoorde, braken The Beatles door met Love me do.

Best hoopte vurig op de liefde van Old Trafford. Voetbal was het eerste dat hij zich herinnerde van het leven. Hij zag er de ontsnappingsroute in voor het banale bestaan uit het door godsdiensttwisten geteisterde Creragh, een protestantse achterbuurt van Belfast. The Beatles zongen Please, Please me en Best beleefde harde tijden in de eerste jaren. Hij leek de zoveelste straatvoetballer die alleen maar trucjes opvoerde.

Het echte debuut maakte hij tegen Burnley in 1963. In de stijl van Twist & Shout en Roll over Beethoven dribbelde Best het op Old Trafford omwille van zijn beenharde tackles gehate Burnley de vernieling in : 5-1, op Boxing Day. Twee dagen nadat United in Burnley met 6-1 de boot was ingegaan en Matt Busby had besloten om Best onverhoeds vanuit Ulster te laten overkomen. Meer dan zestigduizend fans van The Red Army juichten de voetballende Belfast Cowboy voor het eerst hartstochtelijk toe. Op de melodie van I feel fine won de begenadigde Best in 1965 zijn eerste landstitel met Manchester United, na individuele demonstraties op Stamford Bridge (Chelsea, 0-2), Anfield Road (Liverpool, 0-3), Highbury (Arsenal, 2-3) en Elland Road (Leeds United, 0-1).

Dankzij de solistische stijl van Best pakte United dus alle uitduels tegen de rechtstreekse concurrentie. Vooral de wedstrijd in Londen tegen Chelsea, 30 september 1964, deed de Engelse publieke opinie verstommen. FC Chelsea stond op dat moment ongeslagen aan de leiding, terwijl United een slechte start had genomen. Na afloop gaven de 60.000 blauwe fans Best een staande ovatie. Vader Dick Best getuigde twee jaar geleden, op zijn 85ste : “Als ik terugdenk aan vroeger, dan barst ik slechts bij twee dingen spontaan in tranen uit : bij de herinnering aan de dood van mijn vrouw en als ik de beelden van de prachtige bewegingen van George op Chelsea in 1964 terug voor de geest haal.”

Duizend vrouwen

Die zomer was de laatste normale van zijn leven. Tot dan was Best beroemd in Manchester, maar twaalf maanden later ging zijn naam de wereld rond. Voor het eerst sinds de ramp in München ver-overde United Europa, in een on-Engelse artistieke stijl, verpersoonlijkt door George Best. Manchester United vermorzelde Sporting Lissabon en Tottenham Hotspur (twee keer met 4-1), Racing de Strasbourg (5-0) en Borussia Dortmund in Duitsland met 6-1. George Best was het voetbalantwoord op de culturele revolutie van de swingende sixties, die de Britse jeugd bevrijdde van de vermolmde naoorlogse vormen en gedachten. Best, Beatles, Twiggy, Vietnam en Martin Luther King.

Best dribbelde de verbeelding aan de macht. De traditionele voetbalfan haatte het libertaire tijdperk en kantte zich tegen de rage van het lange haar en de korte rokjes. En toch identificeerde hij zich met Best, een superster van negentien, die zich amuseerde met snooker, darts en meisjes. Best laafde zich aan Another Girl van Lennon en McCartney en beweert dat hij meer dan duizend vrouwen genot en glorie schonk. Net als bij The Beatles overspoelden krijsende teenagers de stadions. De bakvisjes werden later lady’s. Hij specialiseerde zich in schoonheidskoninginnen. Hij dolde met een Rolls Royce en versierde drie keer een andere Miss World. Bij Brigitte Bardot ving hij bot. Zij wist niet wie hij was en hij verstond geen Frans.

Busby vertrok in 1970. The Beatles schreeuwden Help ! George Best stortte zich in het nachtleven, gokte op paarden en dook casino’s in. Hij raakte uitgekeken op Old Trafford, hield zich met de verkeerde lieden op. De jetset van Manchester accepteerde hem louter omwille van zijn imago. Best raakte verstrikt in een spiraal van wilde seksuele affaires, ophefmakende rechtszaken en hardnekkig dronkenschap. Hij zonk weg in een diep isolement. Don’t let me down dichtte Paul McCartney, maar enkel spitsbroeder Denis Law – Europees Voetballer van het Jaar in 1964 – bleef hem trouw. Met Bobby Charlton, de andere superspits van de zogenaamde Holy Trinity – en op zijn beurt beste Europese Voetballer in 1966 – boterde het nooit. George Best werd zélf gekroond tot nummer één van het oude continent in 1968. Geen enkele club deed ooit beter dan Manchester United, door met drie verschillende spelers binnen de vijf jaar Europees goud te pakken. Dit fabelachtige, de fantasie betokkelende spitsentrio blijft in de voetbalgeschiedenis ongeëvenaard.

Voetballer van de eeuw

Best beleefde zijn éénmalige Get Back toen hij in 1976 Noord-Ierland in de Rotterdamse Kuip een verrassende 2-2 bezorgde tegen het Oranje van Johan Cruijff. Intussen zongen The Beatles hun zwanenzang : Let it be. Het visioen eindigde op The End. De heerlijke jonge god was een oud menselijk wrak geworden. Op zijn vijfenvijftigste wel uitverkoren tot Best British Player of the Century. Zijn geniale invallen hadden hem fame and fortune, roem en rijkdom geschonken tussen zijn zeventiende en zesentwintigste levensjaar.

“If football is an art, I was an artist”, bewierookte Best zichzelf in zijn biografie Where do I go from here ? Naar A hard day’s night, helaas.

Hoewel Imagine van John Lennon nog het best op hem van toepassing is geweest. l

RAF WILLEMS

‘ALS VOETBAL KUNST IS, BEN IK EEN ARTIEST.’