De vlucht van de adelaar

© BELGAIMAGE

Arsenalmiddenvelder Granit Xhaka, vrijdag met Zwitserland tegenstander van de Rode Duivels, liet op het voorbije WK behalve zijn voeten ook zijn handen spreken. Een portret.

Het was een wondermooi doelpunt waarmee hij in Kaliningrad Zwitserland kort na de rust op gelijke hoogte van Servië bracht. Een trap met de linker van buiten de zestien meter, op halve hoogte, hard en precies, doorheen het pak wegdraaiend in het zijnet. Het is een doelpunt waarvan je als voetballer droomt. Maar de schoonheid ervan werd overschaduwd door de manier waarop Granit Xhaka het vierde. Hij spreidde de handen voor zich open, palmen naar binnen, haakte de duimen in elkaar om een tweekoppige adelaar uit te beelden en spurtte zo naar de hoofdtribune.

Het punt is: een tweekoppige adelaar is niet het symbool van een Zwitsers bergkaasmerk noch van koekoeksklokken van Zwitserse makelij. Het is het kenteken van de Albanese vlag en in Kosovo van verzet tegen de Serviërs, die de onafhankelijkheid van de republiek nog altijd niet erkennen. Het gebaar kreeg bovendien navolging: in de slotminuut vierde ook Xherdan Shaqiri zijn doelpunt, de winning goal, ostentatief met een tweekoppige adelaar. Het wordt geïnterpreteerd als een politiek statement, wat de FIFA verbiedt, maar beide sterspelers van Zwitserland zegden achteraf dat het puur emotie was: het was hun hart dat hun handen in beweging zette om vorm te geven aan een eerbetoon voor hun Albanese supporters in Kosovo. Beiden zijn ze zonen van Kosovaarse Albanezen die begin de jaren negentig de Servische terreur in Kosovo ontvluchtten. Shaqiri speelde op het WK trouwens met de vlag van Zwitserland op zijn linkerschoen en die van Kosovo op zijn rechterschoen.

De mentaliteit waarmee hij op het veld staat, is een weerspiegeling van de mentale sterkte van zijn ouders.

Toen de FIFA hen voor provocatie een boete van 10.000 Zwitserse frank gaf, werd in Kosovo meteen gestart met online crowdfunding voor de Zwitserse internationals van Kosovaarse afkomst. De Kosovaarse minister van Handel en Industrie Bajram Hasani stortte direct zijn maandsalaris op de rekening. De reden? Hij vond dat voetballers niet gestraft moeten worden omdat ze hun roots niet vergeten zijn en omdat geld niet opweegt tegen de vreugde die ze hem schonken door hun doelpunten met een tweekoppige adelaar te vieren.

Knokken

Granit Xhaka (26) betuigde zijn solidariteit met het Kosovaarse volk al herhaaldelijk in interviews. Maar hij benadrukt ook altijd zijn dankbaarheid voor alle kansen die hij en zijn familie in Zwitserland kregen. Tenslotte werden hij en zijn anderhalf jaar oudere broer Taulant er geboren.

Vader Xhaka zat in Kosovo drie jaar en een half in de gevangenis omdat hij militant opkwam voor de democratische basisrechten van de etnische Albanezen in de toenmalige autonome Joegoslavische provincie Kosovo. Granit vertelde eind vorig jaar in The Guardian dat zijn pa er met vier andere mannen een cel deelde en dat ze maar tien minuten per dag naar buiten konden. Toen hij destijds in de Kosovaarse hoofdstad Pristina gearresteerd werd, kende hij zijn huidige echtgenote en moeder van zijn kinderen pas drie maanden. Drie en een half jaar wachtte zij op hem.

In Zwitserland begonnen de broers Xhaka te voetballen bij FC Concordia Basel, maar al snel verhuisden ze naar de jeugdopleiding van de topclub FC Basel en werden ze geselecteerd voor de nationale jeugdploegen. Zo werd Granit in 2009 in Nigeria wereldkampioen met de U17 van Zwitserland.

Op zijn zeventiende debuteerde hij als linksvoetige centrale middenvelder in het eerste elftal van FC Basel en twee jaar later ook bij de A-selectie van Zwitserland. In 2012 nam hij afscheid van zijn moederclub met de dubbel en met de titel van beste speler van de Zwitserse competitie. Borussia Mönchengladbach betaalde voor hem 8,5 miljoen euro en zou hem vier jaar later als aanvoerder voor 45 miljoen euro verkopen aan Arsenal. Ottmar Hitzfeld, toenmalige Duitse bondscoach van Zwitserland, vergeleek hem met de jonge Bastian Schweinsteiger. Zowel in de Bundesliga als in de Premier League werkte Granit Xhaka zich op als een van de allerbeste passeurs. Maar ook met roekeloze tackles trok hij de aandacht. In Duitsland leverde hem dat 35 gele en 6 rode kaarten op en ook in Engeland zit hij al aan 27 gele en 2 rode.

De mentaliteit waarmee hij op het veld staat, is een weerspiegeling van de mentale sterkte van zijn ouders, gaf hij al aan, van hun rootsverhaal waarmee hij opgroeide, een verhaal dat hem vormde en waar hij kracht uit putte. In zijn jeugd was zijn vader het idool en het rolmodel dat hem bijbracht dat je sterk moet zijn om iets te bereiken. Dat hem inprentte dat wanneer je je ergens voor engageert, je dat met hart en ziel moet doen, om je doel te kunnen bereiken, en dat in profvoetbal het doel winnen is (en niet mooi spelen). Om hem met zijn voeten op de grond te houden, zei zijn vader nooit dat hij goed gespeeld had. Het leerde hem in de spiegel te kijken, zelfkritisch te zijn, in die mate dat het in mindere momenten zelfs naar zelfhaat neigt.

Het houdt hem ook in het dagelijks leven nederig. Nog altijd wordt hij geïnspireerd door de nederigheid waarmee zijn ouders indertijd als politieke vluchtelingen in Bazel ’s nachts kantoren gingen schoonmaken om te sparen voor bustickets voor hem en zijn broer om in Pristina hun grootouders te kunnen gaan bezoeken. Het is die eenvoud die hem aanspreekt in de sfeervolle volkswijk Camden in Noord-Londen. Hij gaat er onder meer met zijn wagen naar een carwash die wordt uitgebaat door Albanezen.

Kiezen

Zijn broer, die nog altijd voor FC Basel speelt, maakte een andere keuze. De rechtsvoetige verdedigende middenvelder schopte het tot bij de beloften van Zwitserland en koos daarna voor de tweekoppige adelaar van Albanië. Op het EK 2016 in Frankrijk stonden Granit en Taulant op de eerste speeldag van de groepsfase trouwens tegenover elkaar. De jongste Xhaka won.

Het voorval van afgelopen zomer in Kaliningrad kreeg overigens ook in Zwitserland een staartje. Alex Miescher, secretaris-generaal van de Zwitserse voetbalbond, pleitte na de terugkeer uit Rusland zelfs voor de afschaffing van de dubbele nationaliteit. In het Zwitserse dagblad Tagesanzeiger lanceerde hij het plan om jeugdspelers alleen nog in nationale opleidingsprogramma’s en selecties toe te laten als ze de dubbele nationaliteit afwijzen. Daar kreeg hij veel kritiek op en in augustus trok hij zich uit zijn functie terug.

En vorige maand nog verklaarde gewezen Liverpoolverdediger en ex-Zwitsers international Stéphane Henchoz in de Zwitserse krant Blick dat Granit Xhaka ongeschikt is om op een dag Stephan Lichtsteiner op te volgen als aanvoerder van de nationale ploeg van Zwitserland omdat hij dweept met zijn Albanese roots. De Arsenalmiddenvelder liet daarop op de site van zijn club weten dat die woorden hem kwetsen en dat hij er ook niets aan kan doen dat er in zijn borstkast twee harten zitten, maar dat Zwitserland het land is waar hij geboren werd en opgroeide en dat hij het shirt van dat land al negen jaar met trots draagt.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content