Met Schalke 04 koos Benito Raman voor de meest roerige club van Duitsland. Met trainers die op een gegeven moment op de schroothoop belanden en met supporters die balanceren tussen verering en verachting.
Het was een jaar of tien geleden. Schalke 04 speelde thuis tegen Bayern München. Het stadion zat, zoals voor haast iedere thuiswedstrijd, afgeladen vol. Maar de ploeg voetbalde op dat moment zo slecht dat de supporters op een wel heel speciale manier protesteerden. Schalke is in 1904 gesticht en daarom besloten ze om negentien minuten en vier seconden stil te blijven. Dat leek te lukken. Tot de ploeg na tien minuten scoorde. Heel even werd er gejuicht, maar vervolgens viel er weer een verpletterende stilte. Je kon de spelers op het veld horen roepen. Het was een onwezenlijk beeld. Toen die negentien minuten en vier seconden ten einde liepen, werd er afgeteld. Juist op dat moment maakte Schalke er 2-0 van. De ontlading die volgde ging door merg en been.
Het is typerend voor het unieke karakter van Schalke 04. De resultaten drukken op het gemoed van de mensen. Bij winst is er vrolijkheid, bij verlies somberheid. Het is eigen aan het Ruhrgebied, ook wel het Revier genoemd, waar in totaal 118 clubs zijn gevestigd. Maar voor de aanhangers van Schalke is hun club echt een religie. Heel toepasselijk bevindt zich in de buik van het stadion een kapel. Een uit glas bestaande designtafel doet er dienst als altaar. Meer nog dan het naburige Dortmund is Schalke 04 voor de aanhangers de enige reden van bestaan, der Himmel im Revier, zoals de stadionomroeper dat voor iedere thuiswedstrijd een paar keer pleegt te herhalen.
VEEL WEEMOED
Schalke 04 werd in 1958 voor de laatste keer kampioen en wacht dus al 61 jaar op een nieuwe titel. Het pakte in 2011 met de Duitse beker zijn laatste trofee. Maar algemeen wordt de winst van de UEFA Cup, in 1997, als het grootste succes uit de historie aanzien. Marc Wilmots was toen een van de uithangborden van het team, de Nederlander Huub Stevens de trainer. Stevens hield het bijna zes jaar vol bij deze club en zijn periode werd vaak geromantiseerd. Dat bijvoorbeeld met Fred Rutten in 2008 nog een Nederlander naar Schalke kwam, had een nostalgisch karakter. Er werd met weemoed teruggedacht aan de periode onder Stevens, die vorig seizoen even werd teruggehaald na het ontslag van de Italiaan Domenico Tedesco. Rutten zou het seizoen trouwens niet uitdoen, zoals veel trainers bij Schalke voortijdig sneuvelden.
Schalke 04 is een echt trainerskerkhof. Op vijf jaar na speelde de club uit Gelsenkirchen altijd in de in 1963 opgerichte Bundesliga. Schalke is dus nu bezig aan zijn 52e seizoen op het hoogste niveau. In die periode werden 46 trainers versleten, 30 keer werd een coach voortijdig ontslagen. Dat lot staat op een gegeven moment ook de huidige trainer te wachten, de Duitse Amerikaan David Wagner, die in januari na een verblijf van ruim drie jaar bij het Engelse Huddersfield Town moest opstappen. Hij had deze club naar eerste klasse gebracht en het seizoen daarop van degradatie behoed.
Elk seizoen opnieuw begint Schalke 04 met grote doelen aan de competitie. Maar heel vaak draaien die uit op ontgoochelingen. Zoals bijvoorbeeld vorig seizoen, toen Schalke, na de knappe tweede plaats van het jaar daarvoor, in het degradatiemoeras verzeilde. De kwakkelende ploeg leek op een gegeven moment niet meer te redden en na een pijnlijke thuisnederlaag tegen Fortuna Düsseldorf, in maart, was de haat die vanaf de tribunes kwam schokkend. Nadat er in de Champions League nog eens met 7-0 werd verloren op Manchester City, besloot het bestuur om Huub Stevens terug te halen. Hij redde de club en verwierf daarmee een status van heiligheid.
ZWARE BELEIDSFOUTEN
Aan zo’n horrorseizoen wil Schalke 04 nu niet meer denken. De club was nochtans niet bovenmatig actief op de transfermarkt, ook al omdat er geen inkomsten uit Europees voetbal zijn. Anderzijds is het stadion inmiddels volledig afbetaald. Schalke 04 besloot vooral energie te steken in enkele bestuurlijke herschikkingen. Er kwam met Michael Reschke een nieuwe technisch directeur terwijl er met ex-speler Sascha Riether – hij beëindigde in mei zijn carrière – een coördinator werd aangesteld tussen de spelersgroep en de bestuurstop. Aan het hoofd van dat bestuur zetelen liefst negen nieuwe mensen. Heel duidelijk oogt het allemaal niet, maar ook dat hoort bij de turbulente geschiedenis van deze traditieclub. En het moet tot een beter beleid leiden dan vorig seizoen, toen technisch directeur Christian Heidel zich alle vrijheden aanmat om de vereniging naar zijn inzichten te leiden. Hij stapte in maart op en kreeg daarvoor veel kritiek. Het heette dat hij een zinkend schip verliet. Nu moet een driemanschap over iedere transfer beslissen. En heeft ook de trainer een belangrijke stem.
Zware beleidsfouten lopen als een rode draad doorheen de geschiedenis van Schalke 04. Er werden in het verleden vooral veel miskopen gedaan. Nogal wat spelers slaagden er amper in zich te integreren. Dat had te maken met tactische processen, maar ook omdat er in de omgang fouten werden gemaakt die de integratie niet bevorderden. Of er werden spelers vastgelegd die niet in het profiel passen. Illustratief daarvoor is de met veel bombarie aangekondigde aankoop van Breel Embolo, een Zwitser van Kameroense afkomst, die in de zomer van 2016 van FC Basel naar Schalke verhuisde. Hij kostte 22,5 miljoen euro en is daarmee de duurste aankoop aller tijden.
Maar de spits maakte in drie seizoenen amper tien doelpunten en werd nu voor tien miljoen euro verkocht aan Borussia Mönchengladbach. Een gigantisch verlies. Bovendien laat het scoutingsysteem te wensen over, een euvel dat de club nu echt wil aanpakken. Net zoals nieuwe spelers beter zullen doorgelicht worden. Of dat nu al zal blijken? Schalke 04 heeft alvast een begeleider aangesteld bij wie de spelers te allen tijde terecht kunnen. En er is voor het eerst ook een sportpsycholoog.
GEVOEL VOOR RUIMTE
Schalke 04 worstelde vorig seizoen vooral met een offensief probleem. Dat de verdedigende middenvelder Daniel Caligiuri met zeven goals de topschutter werd, is veelzeggend. Ook om dit manco te verhelpen werd Benito Raman gekocht. Hij past binnen het snelle, agressieve en passionele voetbal waar David Wagner voor staat, al is het nog niet duidelijk op welke positie Wagner de voor 13 miljoen euro aangetrokken Gentenaar wil neerzetten. Dat hij met tempo, dynamiek en gevoel voor ruimte Schalke 04 sterker moet maken, dat verwacht iedereen van hem. Raman is de zesde Belg die voor Schalke 04 gaat voetballen. Marc Wilmots, Michaël Goossens, Nico Van Kerckhoven, Emile Mpenza en Sven Vermant gingen hem voor.
Nog duurder is de Turkse verdediger Ozan Kabak, die voor vijftien miljoen euro bij het gedegradeerde VfB Stuttgart werd weggeplukt. De negentienjarige Kabak kreeg een contract tot medio 2024. Hij zou ook in de belangstelling hebben gestaan van Bayern München en AC Milan. Het is een doordachte transfer. Ook in Gelsenkirchen wonen nogal wat voetbalgekke Turken. Schalke rekent erop dat zij de weg naar de Veltins-Arena zullen inslaan, ook al is die met zijn 62.271 plaatsen voor haast iedere wedstrijd gevuld. Met 28 miljoen euro voor beide spelers is het voorziene geld voor transfers opgesoupeerd. En er is nog steeds geen doortastende spits. Dat moest nochtans de hoogste prioriteit zijn. Schalke 04 maakte vorig seizoen amper 37 doelpunten, waarvan zeven op strafschop.
STOKKENDE MOTOR
Hoe de nieuwe spelers ook worden geprezen, er zal vooral naar trainer David Wagner worden gekeken, die met een heel nieuwe staf van assistenten werkt. De vijfde coach in drie en een half jaar is iemand zonder complexen. Hij staat graag in de belangstelling en dat was al tijdens zijn presentatie te zien. Wagner zei trots en happy te zijn bij deze club aan de slag te gaan. Terwijl sportief verantwoordelijke Jochen Schneider de focus van de camera’s haast ontvluchtte, stal Wagner met bravoure de show. Hij zei dat dit voor hem een emotioneel moment is en dat hij echt gepakt was toen hij voor het eerst de schitterende accommodatie van de club aanschouwde. Als promopraatje kan dat tellen. Er werd verder gepraat over een club die na een vreselijk seizoen op een bouwwerf leek en net door een zwaar onweer werd verwoest. Wagner zei dat hij liever achttien schroeven had waaraan hij kon draaien dan dat hij moeizaam naar verbeteringsmogelijkheden zou moeten zoeken. Het probleem is dat veel van die schroeven in de kleedkamer vastgeroest zijn. Wagner sprak na een seizoen vol interne problemen over samenhang. Maar dat wordt gecompliceerd. De meerderheid van de spelers van Schalke kon zich vorig seizoen niet identificeren met de club en het project van trainer Domenico Tedesco. En er zijn er nog altijd een aantal in loondienst. Schalke 04 moet dringend zijn kern van meer dan dertig spelers afslanken, maar het lijkt niet gemakkelijk om sommige spelers kwijt te raken.
David Wagner, een goeie vriend van Jürgen Klopp, heeft niet echt last van een gebrek aan zelfvertrouwen. De in Frankfurt opgegroeide zoon van een Amerikaanse vader en een Duitse moeder is er door zijn open en positieve karakter altijd in geslaagd een eenheid te vormen. Hij praat graag over cool voetbal. Maar op hetzelfde moment is Wagner ook een realist. Hij vindt dat de kloof met de middenmoot groot is en dat die eerst moet overbrugd worden in plaats van meer te beogen. Er mogen, betoogde hij, geen verkeerde verwachtingen worden geschapen. Een negende plaats, vervolgde hij, zou na de veertiende stek van vorig seizoen al een mooi resultaat zijn.
Schalke 04 en bescheidenheid, dat gaat niet samen. Maar het is in de huidige omstandigheden noodzakelijk. Er is het besef dat de traditieclub de harten van de fans moet terugwinnen en weer aan attractiviteit dient te winnen. Te vaak verviel de ploeg vorig seizoen in saai voetbal. Het product dat werd aangeboden, klopte niet meer. Marketingman Alexander Jobst trok onlangs nog een vergelijking met de auto-industrie. Hij zei dat de carrosserie mooi blinkt, dat het comfort top is, de navigatie goed ingesteld, maar dat de motor stokt. Dat baarde hem grote zorgen. Hij vreesde dat Schalke de aansluiting zou verliezen en in de Bundesliga hooguit in de middenmoot zou baggeren.
Zorgen voor morgen, ook dat is nieuw in Gelsenkirchen. Heel zwaar wordt het voor David Wagner om alle doemdenkers de mond te snoeren. Hij begint op 17 augustus aan zijn missie. Uit bij Borussia Mönchengladbach.
Bitse rivaliteit
Het duurt wel nog even, maar in het weekend van 26 en 27 oktober staat de beladen derby tussen Schalke 04 en Borussia Dortmund op het programma. Voor de aanhangers van Schalke is deze match veel belangrijker dan de confrontatie met Bayern München. De rivaliteit tussen de clubs is bits. Sterker zelfs: als de beide clubs tegen elkaar uitkomen, is er sprake van haat en nijd. Hoewel voetbal in het Ruhrgebied moet verbinden, is er hier sprake van een tweespalt die zelfs hele families splitst. Supporters van Borussia Dortmund, zo heet het, zullen nooit bij Aral tanken omdat dit tankstationbedrijf blauw en wit als kleuren heeft, dezelfde kleuren als Schalke 04. Fans uit Schalke willen dan weer niets te maken hebben met alles wat uit Dortmund komt. Zelfs niet met het gerenommeerde Dortmunderbier.
Die haat is wel opmerkelijk, want beide clubs hebben meer overeenkomsten dan tegenstellingen. Ze vinden hun oorsprong in de arbeiderswijken en hadden al snel een integratiefunctie voor immigranten uit voornamelijk Polen en de Baltische staten. Beiden teams willen ook avontuurlijk voetbal opdissen, vol passie en emotie. Maar de rivaliteit blijkt steeds maar te groeien en is allang niet meer gezond. Dat uit zich op alle vlakken. Zo reed een een paar jaar geleden een fan van Schalke in de aanloop naar de derby zijn auto te pletter op een lantaarnpaal. Normaal is dat een voetnoot en gaat het onopgemerkt voorbij. Nu niet. Want dat ongeluk gebeurde in Dortmund. In de … Borussia-Strasse.
