IN DEZE RUBRIEK DIEPT JACQUES SYS ANEKDOTES OP UIT DE KELDER VAN ZIJN GEHEUGEN. VANDAAG: ROLAND DUCHÂTELET EN DE VOORMALIGE GROOTMACHTEN UIT DE DDR.
Het moet een unicum zijn: in de Duitse vierde klasse, onderverdeeld in vijf afdelingen, spelen in één en dezelfde reeks drie voormalige Europacupfinalisten. Lokomotive Leipzig verloor in 1987 de finale van de Europacup voor bekerwinnaars tegen Ajax, maar bloedde na de val van de Muur dood. De ploeg kwam op een gegeven moment uit in de elfde klasse en staat nu in vierde op de laatste plaats.
Carl Zeiss Jena, de nieuwe club van Roland Duchâtelet, speelde in 1987 de finale van de Europacup II. Het was niet opgewassen tegen Dinamo Tbilisi. Nu wil de club, op dit moment derde in vierde klasse, binnen de vijf jaar de poort naar de tweede Bundesliga openbreken. Over de club hangt een grauwsluier. De schulden stapelden zich op en toen de steun uit vroegere dagen wegviel, bleken de bestuurders niet bij machte om in een economisch ontwrichte regio nieuwe geldbronnen aan te boren. De vroeger zo grauwe stad, bekend als centrum van de optische industrie, heeft intussen wel een opsmukbeurt gekregen. Zeker in deze periode voor Kerstmis zorgt feeërieke verlichting in de straten voor veel gezelligheid.
De exponent voor het verval van het voetbal in de DDR is FC Magdeburg, in vierde klasse op dit moment tweede, ver achter het onbekende TSG Neustrelitz. Magdeburg won in 1974 de Europacup voor bekerwinnaars, in de finale in de Rotterdamse Kuip werd AC Milan met 2-0 verslagen. Jürgen Sparwasser was op dat moment het uithangbord van de ploeg. Vijf jaar geleden maakten we een interview met de beste voetballer uit het voormalige Oost-Duitsland. Sparwasser creëerde zijn eigen legende toen hij op het WK van 1974 met de DDR met 1-0 won van de latere wereldkampioen West-Duitsland. De aanvaller maakte de enige goal en er gaat nog altijd geen week voorbij of hij wordt daaraan herinnerd. Zo vertelde hij in een zeer indringend gesprek. Zoals hij open en bloot verhaalde hoe het er in dit totalitair regime aan toeging. Hij zag hoe zijn trainer die Magdeburg naar de Europacup leidde, Heinz Krügel, tot onderhoudsman werd gedegradeerd toen hij aan de autoriteiten was gaan vragen of de spelers niet meer geld konden verdienen. Want uiteindelijk, zei hij, hadden ze het voetbal in de DDR op de Europese kaart gezet. Dat werd niet gepikt. Het bestuur stelde een andere trainer aan en Krügel mocht het gras maaien.
Jürgen Sparwasser werd na zijn carrière jeugdtrainer van FC Magdeburg. Een verzoek om hoofdcoach te worden legde hij naast zich neer. Hij vond zijn job als docent aan de pedagogische hogeschool veel boeiender. Na de derde weigering werd hij opzijgezet. Hij mocht ook geen enkel seminarie meer bijwonen. Een paar maanden later vluchtte hij naar het Westen. Sparwasser profiteerde van een wedstrijd van de veteranenploeg van FC Magdeburg om in Saarbrücken achter te blijven. Hij werd in de DDR als landverrader en vijand van het communisme afgeschilderd. Vandaag leeft de inmiddels 65-jarige Sparwasser in de buurt van Frankfurt.
Voetballers waren iconen van een verdorven regime, diplomaten in voetbaluitrusting. Ze wisten dat ze zich aan bepaalde gedragsregels dienden te houden. Slechts weinigen boden weerstand. Jürgen Sparwasser, zo benadrukte hij, liet zich niet gebruiken om het systeem van de DDR te propageren, om het socialisme te bewieroken en het kapitalisme te hekelen. Hij was geen speelbal in handen van functionarissen. Anderen lieten zich uit lijfsbehoud alles welgevallen. De voormalige Oost-Duitse bondscoach Bernd Stange bijvoorbeeld werkte voor de Stasi, het ministerie van Staatsveiligheid. Het was voor hem de enige manier om privileges te krijgen. Toen zijn banden met de Stasi later uitlekten, kwam Stange als trainer niet meer aan de bak in Duitsland. Hij doorkruiste vervolgens de wereld, was bondscoach van Irak en Singapore.
Vanuit zijn huis in de heuvels rond Jena heeft Stange een panoramische aanblik: hij kijkt uit op het stadion van Carl Zeiss Jena. Daar waar Roland Duchâtelet straks geregeld zal toeven.
