Jarenlang was VfL Wolfsburg de grijze muis van het Duitse voetbal. Dit seizoen pakten de groen-witten tot ieders verrassing de titel.

Waar het nabijgelegen Berlijn en Hannover van alles te bieden hebben, geldt Wolfsburg als een niemandsland. Het hoofdkantoor van hoofdsponsor Volkswagen AG vormt sinds jaar en dag de enige attractie. In Wolfsburg wordt niet geleefd, daar wordt gewérkt. Niet onlogisch dat de gemiddelde profvoetballer bij voorkeur elders kijkt voor een dienstverband. “Ik durf te beweren dat mijn opa een spannender leven heeft dan zijn kleinzoon. Mijn sociale leven ligt hier stil”, sprak Tommie van der Leegte eind 2006 duidelijke taal. De middenvelder van NAC vormde destijds met Kevin Hofland en Rick Hoogendorp een Nederlandse enclave bij VfL Wolfsburg. Ruim twee jaar na dato ziet de wereld er heel anders uit.

“Het doel is vóór 2010 Europees voetbal halen”, sprak trainer Felix Magath bij zijn aanstelling in de zomer van 2007. Twee seizoenen op rij had VfL Wolfsburg zich slechts op het nippertje in de Bundesliga gehandhaafd. Felix Magath, die enkele maanden daarvoor was ontslagen bij Bayern München, wist dat de club van nul moest worden opgebouwd. Conclusie nu is dat de succescoach ruimschoots voorligt op schema. Nadat VfL Wolfsburg deze jaargang zijn debuut had gemaakt in het UEFA Cuptoernooi, bezette het vanaf de 26e speeldag de eerste plaats in de competitie. Het won vooral in de eigen Volkswagen Arena tal van wedstrijden met overmacht: tegen Bayern München (5-1), Hamburger SV (3-1), Arminia Bielefeld (3-0) en VfB Stuttgart (4-1). De titel zette de kroon op het werk.

Transformatie

Haar huidige voorspoed dankt de club aan de complete transformatie van de A-selectie. In anderhalf jaar tijd heeft VfL Wolfsburg voor ruim 60 miljoen euro niet minder dan 33 nieuwe spelers gehaald. Onder hen in 2007 de Braziliaanse international Josué. En vorige zomer sloeg VfL Wolfsburg een grote slag door de verdedigers Andrea Barzagli en Cristian Zaccardo van Palermo te halen (voor in totaal 21 miljoen euro). De club wilde per se enkele Italianen in de selectie. Achterliggende gedachte was de binding te vergroten met de Italiaanse gemeenschap die in Wolfsburg huist. Dat beide rekruten in 2006 met Italië de wereldtitel veroverden, was mooi meegenomen.

De meest besproken speler is dezer dagen echter spits Grafite. De 30-jarige Braziliaan is een van die voetballers die vanuit het niets ineens doorbrak. In augustus 2007 werd Grafite overgenomen van de kleine Franse club Le Mans. “Pas op mijn 21e ben ik profvoetballer geworden”, verklaart hij zijn late doorbraak. “Doordat ik nooit deel had uitgemaakt van jeugdelftallen, heb ik op latere leeftijd een inhaalslag moeten maken, zowel technisch als tactisch. Maar het maken van doelpunten is voor mij altijd het belangrijkst geweest.”

Het scoren heeft hij zich meester gemaakt. Tijdens de met 5-1 gewonnen wedstrijd tegen Bayern München maakte de eenmalige international van Brazilië in de slotminuut het Doelpunt van het Jaar, door eerst de halve defensie uit te spelen en vervolgens via een hakbal te scoren. “Zonder twijfel de mooiste uit mijn loopbaan,” zegt hij trots, “maar belangrijker vind ik dat we uiteindelijk kampioen geworden zijn. Dat is bijna onwerkelijk. Deze club had nooit iets gewonnen. Qua grootte liggen we nog ver achter op Bayern München, Schalke 04 en Hamburger SV, maar als speler kijk ik puur naar de prestaties op het veld, die zijn goed en dáár gaat het om.”

Pijn lijden

De spits van VfL Wolfsburg in de aanval van Brazilië tijdens het WK 2010, náást Kaká, Robinho en Ronaldinho? Dat het zomaar zou kunnen, symboliseert de verandering die VfL Wolfsburg heeft ondergaan.

Trainer Felix Magath heeft veel werk verricht. Bewust heeft hij bijna alle spelers al dan niet zonder pardon vervangen, zodat zíjn selectie een frisse start kon maken. Magaths onorthodoxe werkwijze slaat aan bij de onervaren Wolfsburgselectie. Net als in zijn tijd bij Bayern München laat hij zijn spelers keihard trainen, opdat zij topfit zouden zijn. Het leverde hem in Beieren de bijnaam Quälix op. Tijdens de voorbereiding in de Zwitsere plaats Thun onderwierp Magath zijn ploeg aan de beklimming van de bijna 2500 meter hoge bergtop Niesen. Na twee uur rennen stortte Grafite 200 meter voor het eind ineen…

Spartaans trainen is de tweede natuur van Magath, die als speler van Hamburger SV (1976-86) is gevormd door zijn leermeesters Branko Zebec en Ernst Happel. In Beieren werd Magath intern bespot toen hij voor een astronomisch bedrag een berg liet aanleggen, die de selectie geregeld moest beklimmen. Ook VfL Wolfsburg heeft recent op het trainingscomplex een berg laten verrijzen. Slechts drie en een halve meter hoog, maar wel met twee sprintbanen: een met een maximale stijgingsgraad van 10 procent en een van 24 procent. Wielrenners tijdens de Tour de France hebben het op Alpe d’Huez makkelijker, want de Wolfsburgspelers bestijgen de steile berg niet zelden met twee zware medicineballen onder de arm… Geen enkele speler wordt er warm of koud van. ” Brutal steil, brutal gut”, stelt de coach. “Een topconditie is absolute noodzaak. Om dat te bewerkstelligen moeten de spelers pijn lijden.”

De Bayernconnectie

De aanstelling van Magath in Wolfsburg was tamelijk verrassend. Voor iemand die na een succesvolle actieve loopbaan ook als trainer groot werd, bij onder meer VfB Stuttgart en Bayern München, klonk een overstap naar VfL als een vrije val. Maar Volkswagen AG, hoofdsponsor sinds 1952, heeft zijn contacten optimaal benut. Martin Winterkorn is sinds 1 januari 2007 voorzitter van het autoconcern. De komst van Magath naar VfL Wolfsburg is in grote lijnen zijn werk. Voordien was Winterkorn voorzitter van Audi, een van de sponsors van Bayern München en hierdoor een goede bekende van Magath. Bindende voorwaarde voor zijn dienstverband in Nedersaksen was dat Magath naast hoofdtrainer ook de functies van technisch directeur en beleidsbepaler kreeg toebedeeld. Juist bij de club waar trainer en technisch directeur in het verleden geregeld met elkaar overhoop lagen, is Magath contractueel almachtig. “Bij mijn komst moest ik het elftal en de club helemaal van onder af aan opbouwen”, legt de coach uit. “Dan is het niet gewenst om telkens op uiteenlopende meningen te stuiten. Al denk ik, nu het programma van VfL Wolfsburg almaar drukker wordt, op korte termijn ondersteuning nodig te hebben.”

Inmiddels zijn coach en club dicht bij een verlenging van zijn tot medio 2010 lopende overeenkomst. Magath zal voor twee extra seizoenen bijtekenen. Wel wenst hij een zekere mate van garantie dat hij de selectie kan versterken om volgend jaar in de Champions League een goed figuur te slaan.

Voor die investeringen heeft druk overleg plaats met Volkswagen AG. De rol van het concern is even duidelijk als interessant. Al enkele jaren hoopt Volkswagen dat VfL Wolfsburg geleidelijk zelfstandiger kan voortbestaan, toch pompt het jaarlijks nog 15 à 20 miljoen euro in VfL. Net als Bayer Leverkusen en 1899 Hoffenheim is de club in extreem hoge mate afhankelijk van één geldschieter. Minder kapitaalkrachtige clubs spreken voorzichtig van ‘oneerlijke concurrentie’, want zonder de financiële steun van Volkswagen is het denkbaar dat VfL Wolfsburg anno 2009 ergens in de Oberliga had geopereerd.

Dat de club gerenommeerde spelers weet te contracteren, berust niet op ingewikkelde theorieën. Wat geld betreft kan VfL Wolfsburg redelijk concurreren met de gevestigde orde. De beleidsbepalers zijn zich ervan bewust: Wolfsburg is geen droomstad als Berlijn, München of Frankfurt en qua populariteit in de regio kwam VfL Wolfsburg er bekaaid van af. Eind vorig seizoen kon de hoofdmacht in een thuiswedstrijd tegen VfL Bochum Europees voetbal veiligstellen. Dat deed het in een voor de helft gevulde Volkswagen Arena…

Uiteindelijk compenseren riante financiële beloningen héél veel. Zo ging het in het recente verleden met de komst van de vedettes Andrés D’Alessandro, Marcelinho en Stefan Effenberg, zo gaat het ook nu met Barzagli (grootverdiener met een nettojaarsalaris van 3 miljoen euro), Josúe en de inmiddels geflopte Zaccardo, spelers die tot hun komst waarschijnlijk geen enkel idee hadden waar de stad Wolfsburg lag.

Wakker

De Nederlander Kevin Hofland leidde de defensie van de club tussen 2004 en 2007 en was er uiteindelijk zelfs aanvoerder. Ook hem zijn alle ontwikkelingen in Wolfsburg niet ontgaan. “Ze zijn wakker geworden, bij Volkswagen leeft het besef dat ze écht in de club moeten investeren”, vertelt de huidige Feye-noordverdediger. “Het is goed dat ze de bezem door de selectie hebben gehaald. Kwalitatief moest het gewoon een stuk beter, in mijn tijd was het bijvoorbeeld een probleem dat het team geen sterke bank had. Ja, natuurlijk had ik gehoopt dat die omslag er eerder was gekomen. In mijn laatste seizoen had ik de moed een beetje opgegeven. Het is heel mooi dat ze nu kam-pioen spelen, maar ik blijf erbij dat het op lange termijn lastig wordt, want het voetbal leeft nu eenmaal niet in Wolfsburg. De bewoners kunnen zich moeilijk met het elftal en de spelers identificeren.”

Imagoverbetering is een van de punten waaraan de groen-witten nog hard moeten werken, willen ze definitief aansluiting vinden met de Duitse top. Noodzakelijk is het dan om stapsgewijs te groeien, weet ook Magath. “Mijn taak is hier niet om succes te hebben op korte termijn, met spelers die mij kortstondig de beste prestaties bieden. Daarom heb ik ook als technisch directeur bewust gekozen voor jongere spelers, die met zekerheid nog een aantal jaar kunnen doorgroeien. Tot nu toe is in Wolfsburg de traditie van het voetbal altijd lokaal geweest. We hebben nog een hoop werk te verzetten om daarin verandering te brengen, maar we zijn op de goede weg. Mij gaf het de grootste voldoening dat ik de dingen waarop we dagelijks trainden, beetje bij beetje terugzag in de wedstrijden. Ik vergelijk dit het liefst met een potje schaak. Het mooiste is dat je succesvol bent bij de 22e zet terwijl je de basis daarvoor al bij de 14e zet hebt gelegd.” S

door vincent okker