PSV zal dit seizoen geen prijs pakken. Net als vorig seizoen, maar de malaise zit dieper.
Het was eind januari en PSV stond in brand. Roemloos uitgeschakeld in de voorronde van de Champions League en ook de poules van de Europa League niet overleefd, een kern met weinig lichtpunten, matig voetbal en slechts vierde in de Eredivisie. Met veel geluk een puntje kunnen rapen in Emmen en VVV-Venlo, vernederd door Feyenoord en Ajax, uitgeschakeld voor de KNVB Beker door tweedeklasser NAC Breda en eind januari in eigen huis een troosteloos gelijkspel tegen nieuwkomer FC Twente. De maat was vol, die koude zondagavond aan het Philips Stadion, waar de jonge harde kern in de clinch ging met de Mobiele Eenheid. Zelden vertoond in het anders zo gemoedelijke Noord-Brabant.
De grens grens tussen perfectionisme en een haast maniakale drang naar controle is flinterdun. Leden van de medische staf noemen hem Dokter Van Bommel.
Eric Gerets had ooit eens moeten ingrijpen toen een horde supporters tijdens een Europese voetbalavond een hek had opengebroken, maar dat was al van 2001 geleden en de woede was meteen bekoeld toen de fans door hun trainer werden terechtgewezen én in hun vak werden geduwd. Er werd al eens een training op oefencomplex De Herdgang verstoord door ontevreden supporters en ooit – in 2013 – werd de spelersbus tegenhouden, maar dat waren niet meer dan faits divers. Deze avond, na de 1-1 tegen Twente, vlogen stenen en dranghekken door de Eindhovense lucht. Het Philips Stadion, theater van vreugde en succes, was een bastion van boosheid en onbegrip. Zoals ze dat vooral in Rotterdam en Amsterdam kennen.
En, ongezien bij de lampenclub: de vuile was ligt al weken op straat. Journalisten citeren anoniem (ex)-medewerkers en -spelers die een ontluisterend beeld schetsen van de dagelijkse gang van zaken op De Herdgang. Sommige clubiconen steken zich niet weg achter een anonieme getuigenis. Zoals Ronald Waterreus, ex-doelman met tien PSV-seizoenen (1994-2004) op de teller, die de avond van de rellen op Ziggo Sport snoeihard uithaalt. ‘PSV wilde een stammenoorlog in de kiem smoren, maar heeft er een loopgravenoorlog voor teruggekregen.’
In zijn column in De Limburger gaat Waterreus, na zijn carrière een tijdje actief in de jeugdopleiding, los door op Mark van Bommel, de trainer die midden december is ontslagen maar volgens hem nog altijd het leven op De Herdgang probeert te regisseren. Het kamp-Van Bommel, klinkt het, zal niet rusten vooraleer algemeen directeur Toon Gerbrands en technisch manager John de Jong gesneuveld zijn. ‘Om dat te bereiken worden spelers opgezet tegen de leiding, aangespoord om te vertrekken of toch tenminste een andere zaakwaarnemer onder de arm te nemen.’
Dat verklaart waarom de woede van de jonge harde kern zich op die koude avond in januari vooral richt op De Jong en Gerbrands. De Jong zet pas sinds het vertrek van meesterkoopman Marcel Brands naar Everton (juni 2018) de sportieve lijnen uit en wordt afgerekend op zijn falend transferbeleid, Gerbrands wordt gezien als architect van PSV 2.0; het sportief project met De Jong en Van Bommel op cruciale posities. ‘Je kunt als directeur van PSV worden benaderd en beoordeeld, dat vind ik prima. Maar het ging soms om persoonlijke zaken, waarin waarden en normen werden overschreden. Een absoluut dieptepunt uit mijn carrière’, aldus Gerbrands.
En die is indrukwekkend. De Fries coachte de Nederlandse volleybalploeg naar Europees goud en de Olympisch Spelen in Sydney (2000), was succesvol als manager/directeur van de DSB-schaatsploeg en belandde in 2002 in de directiekamer van AZ, waarmee hij verrassend de titel (2009) en KNVB Beker (2013) vierde. Bescheiden en ingetogen, net zoals hij dat zou doen na zijn overstap naar Eindhoven (2014), waar hij als algemeen directeur mee aan de basis lag van drie landstitels (2015, 2016 en 2018). Afstand houden was na het gelijkspel tegen Twente niet meer mogelijk. ‘Later die avond heb ik zes berichten gehad of ik veilig thuisgekomen was. Ik heb recherche op mijn dak gehad, er zijn dingen in de brievenbus gegooid, mijn huis is beveiligd. PSV-onwaardig.’
Gemoedelijk of cynisch?
Maandag 27 januari, iets voor zeven uur ’s avonds. Op De Herdgang speelt Jong PSV tegen Excelsior, een wedstrijdje in de Keuken Kampioen Divisie. Er zijn amper 506 toeschouwers, onder wie Roland Waterreus die er keepershandschoenen van zijn merk komt afgeven, en Mark van Bommel, wiens zoon Ruben bij de U16 speelt en na zijn ontslag nog geregeld op het oefencomplex vertoeft. Hij heeft ’s morgens de column van zijn ex-ploegmaat gelezen en is woedend. Er ontstaat een discussie. Van Bommel ontkent dat hij het gemunt heeft op zijn oude bazen, Waterreus blijft bij zijn standpunt. Hij heeft, klinkt het, manipulatieve appjes van de ontslagen trainer aan spelers en medewerkers kunnen inkijken. En: hij vindt Van Bommel verantwoordelijk voor de stijlbreuk. Ooit een huis van warmte en gemoedelijkheid, nu een bij momenten koele en cynische club.
Mark van Bommel heeft zich altijd gestoord aan de gezapige sfeer op de club. Te familiair en te vrijblijvend, vond de ex-kapitein van Oranje, gehard in het Europese topvoetbal – Barcelona, Bayern München, AC Milan. Die gemoedelijkheid, vond hij, lag als een lome deken over de club. Maar, weerleggen de feiten: toen hij in juni 2018 Phillip Cocu opvolgde, was PSV net voor de derde keer in vier seizoenen kampioen geworden.
‘Op dat moment was hij intern al kritisch geweest over het saaie en matige spel onder Cocu, ondanks diens succes’, schrijft de Volkskrant. ‘Aan een volle tafel bij de jeugd vertelt hij dat hij de ideale opvolger is van Cocu. Hij verschijnt zelfs niet op het kampioensfeest. Pas later, op dringend advies van zijn collega’s, feliciteert hij Cocu met een fles champagne. Tussen hem en Cocu is het nooit meer goed gekomen.’
Van Bommel staat hoog aangeschreven bij de directie. Zeven seizoenen (en vier landstitels) als speler, teruggekeerd na een carrière aan de Europese top en als jeugdtrainer had hij de U19 voor het eerst sinds begin jaren negentig naar de titel gecoacht. Inhoudelijke sterke trainingen, een duidelijke visie en een harde werker.
Wanneer de nieuwe T1 in de zomer van 2018 de voorbereiding op gang trapt, kijkt zijn schoonvader Bert van Marwijk als adviseur mee over de schouders. Ajax, dat al sinds 2014 snakt naar een titel, begint op dat moment aan een serieuze inhaalbeweging en omringt zijn beste talenten – Donny van de Beek, David Neres, Frenkie de Jong, Matthijs de Ligt – met ervaren krachten – Dusan Tadic en Daley Blind – uit de Premier League.
Maar de start van PSV is verbluffend. Wanneer de club zijn eerste negen wedstrijden wint, breekt Van Bommel het record van Eric Gerets uit 1999. Twee wedstrijden verder doet hij even goed als Morten Olsen, die in 1997 met Ajax de eerste elf wedstrijden won. Van Bommel gaat door tot dertien, met een doelpuntensaldo van 46-5.
Hij heeft de club ook via de voorronde naar de miljoenen van de Champions League geleid. Daarin wordt het laatste, maar in een poule met Barcelona, Tottenham Hotspur en Internazionale is dat geen schande. Dat hij in de tweede ronde van de KNVB Beker een veredeld B-elftal opstelt en daardoor in eigen huis door RKC wordt uitgeschakeld, wordt hem door de 24.500 supporters in het stadion wél aangerekend. En bij de fans heeft hij al geen te beste beurt gemaakt, want sinds zijn komst wordt meer dan ooit tevoren achter gesloten deuren getraind. De logica zelve op het hoogste niveau, maar in Noord-Brabant is het not done.
En toch dendert PSV door de competitie en trekt het als leider naar Amsterdam, waar het alleen door pech verliest. Twee weken later blijft het in Arnhem op een gelijkspel steken en neemt Ajax de leiding over, op het einde van de rit heeft het amper drie punten minder Amsterdammers. Geen schande, vinden analisten, want Ajax heeft méér kwaliteit. Maar Van Bommel, die zijn carrière op bezeten perfectionisme heeft gebouwd, baalt. Het voetbal beheerst hem 24/7, na een match op zaterdagavond blijft hij geregeld op De Herdgang slapen om op zondag meteen weer aan de slag te gaan.
Hij ziet alles, alleen is de grens tussen perfectionisme en een haast maniakale drang naar controle flinterdun. Leden van de medische staf noemen hem Dokter Van Bommel wanneer hij zich weer eens op hun terrein begeeft. De clubleiding ligt dwars wanneer hij de teammanager, bij PSV sinds midden de jaren tachtig en de cultuurbewaker, wil vervangen door een bevriende journalist met wie hij eerder al samenwerkte in Australië. Een sfeer van achterdocht regeert op De Herdgang, dat stilaan in twee blokken is verdeeld. Het ene kamp spreekt van een schrikbewind, het andere heeft ‘nog nooit een betere trainer meegemaakt.’
Vliegende start (bis)
‘De onderkant is weg en we hebben kwaliteit teruggekregen. Het zal tussen Ajax en PSV gaan’, evalueert Mark van Bommel het transferwerk van technisch manager (en ex-ploegmaat) John de Jong. Daar stellen volgers zich vragen bij. Door het vertrek van Luuk de Jong (Sevilla, 15 miljoen) en Hirving Lozano (Napoli, 40 miljoen) verliest de club metier én 45 goals, op de linksback vallen de drie vervangers van Angeliño (Manchester City, 12 miljoen) al in de voorbereiding tegen. De veelbesproken terugkeer van Ibrahim Afellay, een kind van de club die in 2011 aan Barcelona werd verkocht en enkele maanden zonder club zat, wordt een lachertje. De twee prestigieuze aankopen – Bruma (RB Leipzig, 12 miljoen) en Timo Baumgartl (VfB Stuttgart, 10 miljoen) – vallen nauwelijks op.
Het team haalt de poules van de Champions League niet, maar de start van de competitie is hoopgevend. De ploeg blijft negen speeldagen ongeslagen, houdt leider Ajax op een gelijkspel en enkele jonge talenten manifesteren zich steeds nadrukkelijker. Donyell Malen (21) scoort met de ogen dicht, op het middenveld zet de amper 17-jarige Mohamed Ihattaren de lijnen uit ( zie kader) en onder Van Bommel hebben ook Cody Gakpo (20), Michal Sadílek (20) en Pablo Rosario (22) grote stappen gezet.
Maar na een vliegende start sputtert de motor. Na twee rode kaarten verzuipt de ploeg in Utrecht (3-0), de week erna wordt het vernederd door AZ (0-4) en door blessures van Sam Lammers, Steven Bergwijn en Malen verdwijnt ook het evenwicht en de creativiteit. Jeroen Zoet, sinds 2013 titularis in doel, verneemt in de aanloop naar de verplaatsing naar Willem II dat Lars Unnerstall zal starten. Pas vijf minuten voor de match hoort Zoet dat hij gedegradeerd is tot derde doelman, waarna hij de tweede helft in de spelersbus zal volgen.
De club surft van nederlaag naar crisisberaad, de sfeer wordt harder en de T1 begint steeds meer te klagen over de kwaliteit van zijn selectie die hij vijf maanden ervoor nog bejubelde. Na de nederlaag bij Feyenoord en na amper twee zeges in twaalf wedstrijden trekt de leiding de stekker uit de samenwerking. Ook zijn twee assistenten ( Jürgen Dirkx en Reinier Robbemond) en schoonvader mogen beschikken. Van Bommel is onthutst en woedend. ‘Met terugwerkende kracht kan Van Bommel zich best voorstellen dat sommigen hem dictatorachtig noemen, maar alle beschuldigingen over manipulatie noemt hij onzinnig’, analyseert de Volkskrant.
In afwachting van de komst van een nieuwe trainer volgend seizoen moet Ernest Faber, sinds 2018 hoofd van de opleiding, PSV naar Europees voetbal leiden. Ook dat gebeurt met vallen en opstaan. En zonder Bergwijn, die op de dag van de horrormatch tegen Twente naar zijn trainer belde om te zeggen dat hij naar Londen vertrok om te onderhandelen over een transfer. De flankspeler verkaste voor 30 miljoen naar Tottenham Hotspur en op de ronkende puinhopen is Faber begonnen aan Operatie Eerherstel. Met de laatste strofe van het clublied in het achterhoofd:
En komen er tijden
Van veel tegenslag
Dan zullen wij tonen
Wat vriendschap vermag
De strijd zal ontbranden
Eenieder vecht mee
Vooruit nu Rood-Witten
Vooruit PSV
Mohamed Ihattaren: zeldzaam lichtpunt
Wesley Sneijder, icoon van Ajax nota bene, zat elke dag rond het trainingscentrum in Qatar, waar PSV ook in januari 2019 te gast was. Hij was onder de indruk van Mo Ihattaren, op dat moment 16 jaar. ‘Die jongen heeft het’, keek Sneijder vol bewondering naar de sierlijke bewegingen en de handelingssnelheid van de aanvallende middenvelder, die op dat moment al een van de grootste talenten van Nederland wordt genoemd. Een paar dagen erna pakt hij zijn eerste minuten in een oefenwedstrijd tegen Club Brugge, enkele weken later debuteert hij in de Eredivisie.
Eind vorig jaar begonnen de Nederlandse en Marokkaanse voetbalbond aan een paringsdans, maar hij twijfelde geen moment. ‘Toen ik voor de jeugdteams van Nederland speelde, was mijn vader er altijd bij. Dan stond hij te stralen. Zijn zoon in Oranje, dat vond hij fantastisch’, vertelde hij aan Voetbal International. Ook na het overlijden van zijn vader, in oktober, bleef hij zijn keuze trouw. ‘Op het ziekbed zag ik het aan zijn ogen. Ik wist hoe trots hij was wanneer ik voor Nederland speelde’, aldus Ihattaren, die in Eindhoven nog een contract heeft tot 2022 en een van de volgende maanden in de selectie van Ronald Koeman wordt verwacht.
