Op 15 april 1989 vertrokken 24.000 Liverpoolsupporters naar de halve finale van de FA Cup in Sheffield, 96 onder hen zouden nooit meer terugkeren. Het aangrijpende verhaal van Anne Williams, die haar zoon Kevin op Hillsborough verloor en na een juridische strijd van 24 jaar publieke excuses van premier David Cameron kreeg.

Het is vrijdag 14 april 1989. In een rijtjeshuis in Formby, een stadje van 25.000 inwoners ten noorden van Liverpool, zit de vijftienjarige Kevin Williams in zijn kamer te piekeren. Morgen, zaterdag, speelt Liverpool FC de halve finale van de FA Cup tegen Nottingham Forest. Hij heeft, samen met zijn maatje Andy Duncan, stiekem een ticket gekocht en wacht op het goede moment om zijn ouders het nieuws te brengen.

In de vooravond komt de jonge Liverpoolfan naar beneden en vraagt aan Steve, zijn stiefvader, of hij naar de match kan. Neen, kort en bondig. Kevin gaat, diep ontgoocheld, terug naar zijn kamer, maar Steve heeft al snel spijt van zijn strenge woorden en zegt tegen Anne, Kevins moeder: “Arme jongen. Om iets bij te verdienen wast hij ruiten in de pub, hij doet niets anders dan studeren en is gek van Liverpool. Zullen we hem laten gaan?” Anne stemt toe, Kevin mag de dag erna zijn eerste uitwedstrijd van The Reds bijwonen. Het zal zijn laatste worden.

Kevin Williams wordt een van de 96 dodelijke slachtoffers van het Hillsboroughdrama. In het collectieve geheugen leven ze verder als The 96, maar voor vrienden en familie zijn ze vaders, zonen, broers en zusters, neven en nichten, een oom, grootvaders, een prille liefde. “Die dag is mijn leven voorgoed veranderd”, zegt Sara Williams, Kevins zuster, die in haar boek With Hope in Her Heart de lange en bikkelharde strijd van haar moeder tegen de doofpotoperatie van de overheid beschrijft. “Ik was amper negen jaar, maar mijn kindertijd was definitief voorbij. Vanaf toen leidde mama twee levens: het ene moment was ze een kwetsbare moeder of grootmoeder, het andere een vastberaden vrouw die het tegen ‘de wereld’ opnam. Zolang ik me kan herinneren, dacht ik: wanneer stopt het eens?”

Zes jaar na het drama gingen Kevins moeder en Steve uit elkaar. De reden, volgens Sara: “Hillsborough, what else? Ze konden er niet mee omgaan.” En toen Sara op haar 21e in een tot mislukken gedoemde relatie ongewenst zwanger werd, raakte de familie nog meer versplinterd. “Mijn grootmoeder en tante wilden niets meer met mij of de baby te maken hebben, maar mama koos mijn kant: ‘Ik heb al een kind verloren, ik wil er geen tweede verliezen.’ Na de geboorte van mijn dochtertje, Lena, konden we opnieuw Kerstmis vieren. Voor het eerst sinds de dood van Kevin.”

“Drie-nul…”

Kevin wordt die bewuste 15 april, uit vrees om de trein te missen, rond zes uur door zijn moeder gewekt. “Hij was enorm opgewonden”, getuigde zijn moeder in de Liverpool Echo. Ze vertrekt naar de krantenwinkel waar ze werkt, Kevin maakt zich klaar. “Hij wilde absoluut de eerste trein met politiebegeleiding halen.”

Aan het venster zwaait Sara hem uit. “Hij toonde het V-teken. Dat is de laatste keer dat ik Kev gezien heb.” Hij vertrekt, samen met Andy, naar de krantenwinkel. “Hij toonde mij zijn lunchbox. Een paar boterhammen met kaas en chocoladerepen. (lacht) Ik gaf hem nog een paar zakjes krispies en enkele flesjes cola. Snel, want ze stonden te popelen om te vertrekken. Ik zei dat hij voorzichtig moest zijn. ‘No worries mum, drie-nul.”

De sfeer op de trein is uitbundig, de twee vrienden maken zelfs al plannen voor de finale op Wembley. Na een korte wandeling stappen ze om 13.30 uur, anderhalf uur voor de aftrap, naar vak 4, maar wanneer ze een kwartiertje later enkele vrienden uit Formby opmerken, verkassen ze naar vak 3. Er wordt gezongen. Li-ver-pool, Li-ver-pool… De spelers inspecteren het terrein. Bruce Grobbelaar – Kevins favoriet -, Alan Hansen, Peter Beardsley, John Barnes, Ian Rush, helden aan de Merseyside. De manager, Kenny Dalglish, wuift naar de rode vakken. Li-ver-pool, Li-ver-pool…

Maar in de rug van de twee jongens worden de kiemen voor een gruwelijk drama gezaaid. Omdat honderden bussen op de autosnelweg in een gigantische verkeersopstopping zijn beland, komen de fans amper een halfuur voor de wedstrijd aan Hillsborough Stadium aan, duizenden supporters zonder ticket proberen mee naar binnen te sluipen. Totale chaos. Chief SuperintendentDavid Duckenfield geeft het bevel om de poorten open te zetten, maar vergeet een cordon te plaatsen rond de vakken 3 en 4 – het dichtst bij de ingang -, die volzet zijn. Kevin, tegen zijn vriendje: “Het wordt hier ‘een beetje’ druk.” Nog méér supporters in vak 3, waar de twee vrienden uit elkaar gerukt worden.

De aftrap wordt gegeven, maar op de CCTV-beelden ziet de Chief Superintendent hoe een van de poorten opengebroken wordt en fans uit hun dodenhok willen ontsnappen. Hij geeft het bevel om de poort met geweld te sluiten. Volwassen mannen dreigen verpletterd te worden en schreeuwen om hulp, de kleine Kevin is machteloos tegen een tsunami van supporters. Iedereen vecht voor zijn leven, sommigen worden naar boven gehesen, anderen kruipen over elkaar naar de poort, waar nog meer politie en honden een bestorming van het veld willen vermijden.

Fotografen nemen beelden van fans die tegen de hekken gedrukt worden, van supporters die braken, van gezichten die al blauw uitslaan…. Na zes minuten wordt de match stilgelegd, de politie trekt zich terug naar de middenlijn, want de vrees voor een gevecht tussen de rivaliserende supportersgroepen is groter dan de bekommernis om de slachtoffers, die op publiciteitspanelen naar het veld gedragen worden. Buiten het stadion staan 44 ambulances klaar, maar ze worden door de politie tegengehouden. Een cruciale inschattingsfout, de zoveelste.

De eerste doden

Terwijl het drama zich afspeelt, zit de familie Williams in Formby onderuitgezakt voor de televisie. Op Grandstand, het BBC-sportprogramma, zien ze de eerste beelden. Steve, de stiefvader, is razend. “Als ik onze Kevin op het terrein zie lopen, dan gaat hij nooit meer naar een voetbalwedstrijd.”

De BBC-commentator spreekt over dodelijke slachtoffers. 7, 21, 29… Anne Williams is onrustig, Steve stuurt haar naar de plaatselijk pub om sigaretten te kopen. “The Legion zat volgepakt met supporters. 56 doden, hoorde ik… Ik zei dat ze moesten uitkijken naar een jongen met beige schoenen en een blauwe jas, maar niemand luisterde.”

Wanneer Anne Williams naar huis gaat, staat de teller op 61 dodelijke slachtoffers. “Toen ik buitenkwam, barstte ik in tranen uit.” Maar in huize Williams wordt nog niet gepanikeerd, Steve probeert zijn vrouw te kalmeren. “Je kent Kevin toch, hij zal zijn plan wel trekken.” Maar Anne is in alle staten. “Onze Kev is daar ook, onze Kev is daar ook!”

De hele namiddag rinkelt de telefoon, telkens weer hoopt moeder dat het Kevin is. Neen. “Kevin had beloofd rond negen uur thuis te zijn. Hij was er niet…” De familie zit voor de televisie gekluisterd, op de beelden zien ze hoe gewonde supporters in Liverpool Lime Street – het grootste station van de stad – uit de trein strompelen. Anne: “De ziekenhuizen in en rond Sheffield zaten overvol, zodat iedereen die ook maar een beetje kon stappen, meteen naar huis gestuurd werd. Op televisie noemden ze hen de walking wounded…”

Iets over negen uur belt de vader van Andy Duncan. “Andy was in Southport Infirmery, hij leefde nog.” Rond middernacht loopt Anne langs bij een van haar beste vriendinnen, Winnie Thompson, haar zoon Stuart is gestorven. “Ik begon te wenen, stond te trillen op mijn benen, maar Winnie zei: ‘Je moet je geen zorgen maken, met Kevin zal alles goed zijn.’ Maar ik wilde niet langer wachten, ik móést naar Sheffield.”

Op het noodnummer krijgt ze een consultant aan de lijn. Geen nieuws, maar de behulpzame man legt haar de weg naar het Royal Hallamshire Hospital uit. Een rit van drie uur in het holst van de nacht, terwijl ze ook nog eens zonder benzine vallen. “Ik heb de hele weg geweend.” Ze raken de weg kwijt en rijden naar het stadion, waar een politieagent hen naar een plaatselijk schooltje stuurt. “Ze hadden ‘een’ Kevin Williams, licht gewond, naar het ziekenhuis gebracht.” Eindelijk goed nieuws. “Kev leefde nog, we waren enorm opgelucht, tot een mevrouw ons kwam zeggen dat Kevin Williams veertig jaar was…”

De sociale assistenten sturen haar naar het Medico-Legal Centre, waar pathologen de dodelijke slachtoffers proberen te identificeren. In de auto is het stil. “We wisten maar al te goed dat we ons op het ergste moesten voorbereiden.” Terwijl ze wachten, horen ze af en toe iemand schreeuwen. “There was death in the air.” Een man in een witte schort vraagt of ze mee willen gaan, aan de muur hangen tientallen polaroids van de overleden voetbalfans. “Het was een zee van beelden, maar ik zag alleen Kevin. Dood. Hij zag er vredig uit, alsof hij sliep. Ik hoorde Steve huilen. ‘Neen, toch niet onze Kevin?'”

Anne moet haar zoon identificeren. “Ik wilde Kevin liever niet zien, was bang van mijn eigen zoon, maar ik had geen keuze.” Wanneer het purperen gordijn opengaat, ligt Kevin achter glas. “Ik wilde hem aanraken, maar kon niet. En toen we moesten vertrekken, wilde ik Kev niet achterlaten in die vreemde, koude kamer.”

Tegenstrijdige verklaringen

Zondag 16 april, late namiddag. Sara wacht bij haar grootmoeder nog altijd op nieuws van haar ouders en Kev. Andy, Kevins vriend, is er ook. Ze praten wat. “Plots kwam grandma naar buiten. ‘Het spijt me, Sara, Kevin is dood.’ Ik liep meteen naar huis. Bijna de hele familie was er, ik heb zelden zo veel volwassenen bij elkaar zien huilen.”

Op vrijdag wordt Kevin begraven, zijn as wordt aan de The Kop Stand op Anfield uitgestrooid, op amper een paar meter van zijn vaste zitplaats. Sara: “Toen stond niemand erbij stil, maar Kevin kon niet snel genoeg begraven en gecremeerd worden. Pas later werd het duidelijk: de bewijzen moesten zo snel mogelijk verdwijnen.”

Lord Justice Peter Taylor, die het drama moet onderzoeken, is in januari 1990 vernietigend voor de ordediensten, die “de totale controle verloren en blunders van formaat maakten.” Een kleine troost, net als het Hillsborough Memorial op Anfield, het monument waarop de 96 namen gegraveerd staan.

In mei 1990, een paar weken na de eerste verjaardag van het stadiondrama, woont Anne Williams in Sheffield het gerechtelijke vooronderzoek bij, een trip die haar leven voorgoed zal veranderen. Want nog voor ze de rechtszaal betreedt, krijgt ze een foto te zien van Kevin, die op de grasmat door “een man in een grijze sweater gereanimeerd wordt”.

In haar dagboek noteert ze: “Ze vertelden me ook dat een vrouwelijke agente, Debra Martin, Kevin naar een gymnasium gebracht had. Toen hij daar stopte met ademen, had ze samen met een dokter mond-op-mondbeademing en hartmassage uitgevoerd. Volgens Martin begon hij opnieuw te ademen, deed de ogen ogen en prevelde ‘Mum‘… Zijn laatste woord, een dokter heeft hem om 16.06 uur dood verklaard.”

Maar tijdens het onderzoek legt de patholoog, David Slater, een totaal tegenstrijdige verklaring af. Van iedereen die hij die dag onderzocht, was Kevin er het ergst aan toe. Extreem zware letsels aan nek en borst, waardoor hij aan traumatische asfyxie (dooddrukking) gestorven was. “Door die letsels was het volgens de patholoog onmogelijk dat Kevin nog ‘mum‘ gezegd kon hebben.” Ik haalde mij het beeld van Kevin in het mortuarium voor de geest: hij had een klein schrammetje boven zijn wenkbrauw en een blauwe nagel, meer niet. Toen wist ik het zeker: hier klopt iets niet.”

De dag erna krijgt ze het bezoek van Detective InspectorMatt Sawers, die zegt dat “de man in de grijze sweater” Derek Bruder, een politieagent uit Liverpool, is. In zijn eerste verklaring had Bruder gezegd dat hij zag hoe Kevin op het veld stuiptrekkingen had, dat hij samen met een ambulancier van Saint John’s geprobeerd had hem te reanimeren en een lichte hartslag in de nek voelde. Hij heeft net zijn verklaring gewijzigd, hoort Anne Williams. “Bruder had zich vergist. Geen stuiptrekkingen, geen hartslag”, klinkt het. “Toen DI Sawers vertrok, zei hij terloops dat de zaak van Kevin opnieuw behandeld zal worden, maar dat we geen moeite moesten doen om naar Sheffield te rijden.” De familie Williams blijft thuis, in Sheffield wordt de aangepaste verklaring van Derek Bruder voorgelezen. Noch Bruder, noch Debra Martin wordt opgeroepen.

De kruistocht

In de aanloop naar het grote onderzoek in november 1990 krijgt Debra Martin, de agente die Kevin om vier uur nog ‘mum‘ hoorde zeggen, het bezoek van Police SergeantJulie Appleton. Ook zij verandert haar verklaring. “Ik werd onder druk gezet en wilde Hillsborough achter me laten.”

Na zes maanden ‘onderzoek’ worden de families nogmaals zwaar op de proef gesteld. Volgens coronerStefan Popper zijn de 96 Liverpoolfans overleden aan de gevolgen van traumatische asfyxie en was iedereen dood of hersendood tegen 15.15 uur. Een cruciale timing, want daardoor worden alle onderzoeken tegen het optreden van de South Yorkshire Police – waarom de meer dan veertig ambulances niet in het stadion werden toegelaten en waarom de politie het rampenplan pas om 15.55 uur afkondigde – stopgezet. De jury bevestigt het oordeel van Popper: accidental death. Case closed, maar niet voor Anne Wiliams.

“De oorspronkelijke verklaringen van Debra Martin en Derek Bruder én het beeld dat ik me van Kevin herinnerde, bleven door mijn hoofd spelen. Hoe kon hij zijn ogen openen als hij al veertig minuten hersendood was? De getuigenissen waren heel vervelend voor de coroner, de aangepaste versies pasten wél perfect in het plaatje. Kevin, een gewone jongen die naar een voetbalwedstrijd ging en nooit meer thuiskwam, betekende niets voor ‘het systeem’. Ik moest op zoek gaan naar de waarheid.”

Anne Williams begint, samen met de Hillsborough Justice Campaign, een kruistocht. Ze ontmoet Debra Martin en Derek Bruder, die toegeven dat ze door de politie onder druk gezet werden, twee gerenommeerde pathologen nemen het autopsieverslag door en bekijken de foto’s van Kevins dode lichaam. Ze zijn unaniem: er is geen sprake van traumatische asfyxie. Ze schrijven: “Een letsel aan de nek heeft Kevin Williams’ luchtwegen dichtgedrukt.” Anne Williams: “Ambulanciers hadden volgens hen een tracheotomie kunnen uitvoeren, maar ze werden door de politie niet toegelaten. Verbijsterend…”

Williams probeert de zaak te heropenen, maar botst tot vier keer toe op the system, ook al hebben ze met de hulp van verklaringen van nieuwe getuigen (supporters en politieagenten), foto’s en CCTV-beelden een nauwkeurige tijdslijn van Kevins laatste uren kunnen bepalen.

Anne Williams, in haar dagboek: “Het was een doofpotoperatie, ‘ze’ waren Kevin een tweede keer aan het vermoorden. En dat kón ik niet toelaten, wat de gevolgen voor mij of mijn familie ook waren.” Die zijn groot, want in juli 1995 scheidt ze van Steve. “We waren achttien jaar getrouwd, maar konden niet meer met elkaar communiceren. Ik had Hillsborough, Steve niets. Ik heb een zware prijs betaald, ja, en soms dacht ik ook wel eens: nu heb ik er genoeg van. Vandaag geen Hillsborough voor mij… Maar ik móést blijven vechten.”

In 2006 trekt Williams zelfs naar Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens, waar ze de zaak ‘Williams versus United Kingdom’ aanspant. “Kevin is gestorven in de handen van de Britse staat, ik wil weten hóé dat is gebeurd. De bewijzen zijn er; alleen weigeren alle instanties om ze te bekijken.” Maar ook daar vangt ze in 2009, kort voor de twintigste verjaardag van het drama, bot.

Dubbel onrecht

Maar onder druk van actiegroepen en de publieke opinie brokkelen de muren van macht en onverschilligheid af, in maart 2011 bindt de Britse overheid in. Williams eerste ‘overwinning’ in bijna 22 jaar: het Hillsborough Independent Panel zal alle documenten, bewijzen en verklaringen herbekijken, ook de gebeurtenissen ná 15.15 uur.

Het oorspronkelijk onderzoek wordt in september 2012 volledig onderuitgehaald. De conclusies: “Politie- en hulpdiensten hebben ernstige pogingen ondernomen om de schuld in de schoenen van de voetbalsupporters te schuiven (…) Er werden 116 verklaringen en rapporten vervalst of aangepast, met als enig doel het dubieuze optreden van de politiediensten te verdoezelen (…) 41 van de 96 slachtoffers hadden met een kordaat optreden van de hulpdiensten gered kunnen worden…”

Nog dezelfde dag verschijnt Prime MinisterDavid Cameron voor het Brits Lagerhuis, waar hij zijn excuses aanbiedt. “De getroffen families dachten dat de autoriteiten er alles aan gedaan hadden om een andere versie van de feiten te geven. Ze hadden gelijk (…) Wat die dag – en de volgende 23 jaar – gebeurde, was verkeerd (…) Ik moet mij verontschuldigen voor het dubbele onrecht dat de families is aangedaan. Een: dat de staat gefaald heeft om hun geliefden te beschermen en dat ze zo lang op de waarheid moesten wachten. Twee: voor de pogingen die ondernomen werden om de schuld in de schoenen van de slachtoffers te schuiven.”

De Liverpool Echo, het dagblad dat haar 23 jaar gesteund heeft, zet Anne Williams op de frontpagina, met een gebalde vuist in de lucht. Sara, haar dochter: “Ze zag er heel moe uit. Ze was ziek, maar ze had geen tijd om naar een dokter of het ziekenhuis te gaan. Zes weken na de uitspraak van het Hillsborough Independent Panel zaten we hand in hand op de dokter te wachten. Hij zei: ‘Het spijt me Anne. Je hebt kanker, we kunnen niets doen. Tot mijn grote verrassing had ze geen vragen voor de dokter, mij fluisterde ze toe: ‘Vanaf nu moet jij voor Kevin verder strijden.'”

Op 19 april 2013, zes maanden na haar diagnose en na een kruistocht van 24 jaar, overlijdt Anne Williams. Sara: “Er was ondertussen een nieuw onderzoek gestart, zodat de schuldigen alsnog gestraft kunnen worden. Een dubbel gevoel. Ze had het nog zo graag meegemaakt, maar anderzijds keek ze ook uit naar een leven zonder Hillsborough. Het was echt genoeg geweest.”

DOOR CHRIS TETAERT – BEELDEN: IMAGEGLOBE

“Kevin, een gewone jongen die naar een voetbalwedstrijd ging en nooit meer thuiskwam, betekende niets voor ‘het systeem’. Ik moest op zoek gaan naar de waarheid.” Anne Williams

“De getroffen families dachten dat de autoriteiten er alles aan gedaan hadden om een andere versie van de feiten te geven. Ze hadden gelijk.” David Cameron