Zijn ploegen laat hij veeleer met het hart dan met de bal spelen. Of hoe Ricardo Sá Pinto de Rouches weer nieuw vuur wil inblazen.
Alsof hij voor zichzelf had uitgemaakt om vooral geen tijd te verliezen begint Ricardo Sá Pinto (44) zijn trainerscarrière met een stunt. De Portugees is nog maar aan zijn zesde match toe als hoofdtrainer van zijn Sporting Lissabon wanneer zijn spelers in de lente van 2012 de maat nemen van het Manchester City van Roberto Mancini. Thuis wint Sá Pinto met zijn favoriete 1-0-score (zeven van de vijftien overwinningen die hij met de Leones behaalde eindigden zo), vervolgens winnen de Portugezen met 2-3 in Engeland, waarna de sterke campagne eindigt in de halve finale tegen het Athletic de Bilbao van Marcelo Bielsa.
Sá Pinto heeft zijn tijd genomen om zich voor te bereiden op het hoofdtrainerschap. In 2007 al heeft hij de schoenen aan de haak gehangen. Zijn laatste club als speler is… Standard. Eerst wordt de voormalige spits van de Portugese Seleção technisch directeur bij Sporting, daarna assistent-trainer bij Leiria. Onderweg volgt hij nog een paar opleidingen. ‘Ik wilde mijn kennis verrijken, in en buiten het voetbal’, zegt hij op de site WiCoach. ‘Daarom haalde ik een diploma in sportbeleid en in communicatie. Communicatie is overal belangrijk, ook meer en meer in het moderne voetbal. Ik besefte dat mijn voetbalervaring alleen niet zou volstaan, en dat het omgaan met mensen mijn grootste uitdaging zou worden.’
In Lissabon is de impact van Sá Pinto in de kleedkamer meteen groot. ‘Hij maakte de spelers meteen duidelijk wat het betekent om het shirt van deze club te mogen dragen, om deel uit te maken van Sporting’, zegt de toenmalige voorzitter Godinho Lopes daarover. ‘Sá Pinto bracht ons een stuk magie dat we misten, en dat zich ook vertaalde in wat we op het veld tonen.’ Kortom, de nieuwe hoofdtrainer is erin geslaagd om een club die zijn ziel verloren had om te vormen tot een winnende armada, die opnieuw iets uitstraalt. Bruno Venanzi zal het graag lezen.
Queiroz en Clemente
Gevraagd naar zijn voorbeelden als trainer haalt Sá Pinto eerst de naam van Carlos Queiroz aan. De vroegere coach van Sporting, die ook een tijdlang assistent was van Sir Alex Ferguson,is een adept van de tactische periodisering, een trainingsmethode die vooral zal toegepast worden door José Mourinho en Leonardo Jardim.Die stoelt op een formule die de Special One in twee zinnen omschrijft: ‘Om zich optimaal voor te bereiden rent een groot pianist geen rondjes rond zijn piano en gaat ook niet naast zijn piano pompen. Om zich voor te bereiden spéélt hij piano.’
Ricardo Sá Pinto presenteert zich als adept van de trainingen zoals ze door de nieuwe generatie coaches wordt gegeven, waar zelfs het fysieke werk met de bal gebeurt. Sá Pinto heeft duidelijk ook veel geleerd van Javier Clemente, die hij als trainer meemaakte bij Real Sociedad. De Spanjaard, die vaak voor meer spektakel zorgde op zijn persconferenties dan met het voetbal dat hij op het veld liet serveren, had als motto: ‘Men betaalt me om te winnen, niet om mooie films te maken.’ Die zegedrang kenmerkte al zijn ploegen. Het Espanyol dat hij midden de jaren tachtig leidde, noemde Clemente een ‘goed georganiseerde stadsbende’.
‘Ik ben een man van oorlogen en veldslagen’, vertelt Sá Pinto aan de Baskische pers wanneer die hem voor een Europese wedstrijd naar zijn voetbalvisie vraagt. Zijn eerste stunt realiseert hij meer met het hart en inzet dan met de voeten. Tegen de Citizens van Sergio Agüero haalt Sporting het met amper 34 procent balbezit. De halve finales bereikt het op dezelfde manier, na een duel waarin Metalist Charkov de wedstrijd gedurende 58,5 procent controleert, maar met lege handen achterblijft.
Karakter
Het eerste trainershoofdstuk van de Portugees duurt slechts dertig wedstrijden. In oktober 2012, amper een paar maanden na de Europese prestaties, is de rook rond het slagveld opgetrokken, maar is zijn voetbalstempel nog altijd niet te zien. Gezonde agressiviteit en het vermogen om een hele wedstrijd af te zien volstaan in het hedendaagse topvoetbal niet voor een langetermijnproject. In Belgrado volgt Sá Pinto bij Rode Ster Aleksandar Jankovic op. Zijn komst blaast de titelstrijd nieuw leven in, met acht zeges op rij, maar de derby tegen Partizan verliest hij in de laatste minuut met 1-0. Weg titel.
De psychologische schok lijkt het handelsmerk van de trainer die blijft hameren op aspecten die niets te maken hebben met tactiek: ‘Karakter, grinta, het vermogen om diep te gaan en zich op te offeren, de samenhang tussen de spelers… Al die zaken helpen het team om zich te overtreffen in het hedendaagse topvoetbal. Vandaag staan alle ploegen tactisch op punt en zijn het details die het verschil maken. En waar bevinden zich die details? Volgens mij in het hart en het hoofd van de spelers.’
Op het veld compenseren de ploegen van trainer Sá Pinto de tactische onvolmaaktheden met een grenzeloze overgave. Ze installeren zich bij voorkeur op de eigen helft, waardoor ze voor zichzelf ruimte scheppen voor de tegenaanval. Met het bescheiden Belenenses kampt hij in de Europa League met een team, voornamelijk samengesteld uit spelers uit de tweede klasse, tot de laatste speeldag van de poulefase om te overwinteren. Het gemiddeld percentage balbezit? Amper 40,9 %. Ook besluit zijn ploeg gemiddeld slechts 5,8 keer per match op doel. Meest opmerkelijke prestatie is een uitzege bij FC Basel, waarin Belenenses amper vier keer op doel besluit, maar wel twee goals maakt. Aan de overkant moet de Portugese keeper zich slechts één keer omdraaien, terwijl de thuisploeg liefst dertien kansen afdwingt. Het is de filosofie van Sá Pinto: ‘Tegen mijn spelers zeg ik altijd: ze moeten elke match spelen alsof het hun eerste is. Doen ze dat niet, zal het hun laatste match geweest zijn.’
Simeone
Op het slagveld stelt Ricardo Sá Pinto zijn troepen op in een 4-4-2 met als voornaamste opdracht om een gezonde agressiviteit te tonen zodra ze de bal kwijt zijn. De volgende stap is: hoog druk zetten, desnoods de keeper aanpakken, vooral in het begin van de wedstrijd. Daarna wordt teruggeplooid in blok, altijd met goeie aanjagers, die de druk uit de eigen zestien meter weghouden.
Of hij misschien een goedkope versie van Diego Simeone is? De nieuwe Standardtrainer maakt geen geheim van zijn bewondering voor El Cholo. ‘Als iemand ooit realiseerde wat ik zou willen bereiken als hoofdtrainer, is het Diego Simeone. Hij stopte zijn karakter in de club en veranderde de mentaliteit van zijn spelers.’ Altijd weer die mentaliteit. Alsof de rest daarmee vanzelf komt.
In februari van dit jaar keert Sá Pinto terug naar Athene waar hij voor de tweede keer het bescheiden Atromitos traint. Het recept dat hij gebruikt, is wat hij altijd al heeft klaargemaakt. Zijn team laat met plezier de bal aan de tegenstander om hem op het juiste moment te recupereren en met diepe lange ballen in de rug van de flankspelers van de tegenstanders te duiken. Al bij Sporting was de snelheid van Diego Capel een van de voornaamste troeven van Sá Pinto.
Het resultaat? Meer inzet dan een snelle balcirculatie, wedstrijden met weinig doelkansen en nog minder goals. In zijn twee passages in Athene komt hij in 32 matchen aan 31 goals voor en 33 tegen.
Omdat Standard vaker de bal heeft dan de tegenstander, is het interessant om het voetbal van Sá Pinto tegen bescheiden tegenstanders eens te ontleden. Dan blijkt dat Atromitos niet eindeloos de bal rondspeelt op de helft van de tegenstander, maar zo snel mogelijk de eigen flankspelers in stelling wil brengen. Die worden doorgaans tegenvoets opgesteld, opdat ze naar binnen kunnen komen, terwijl de fysiek sterke flankverdedigers, die bij voorkeur een groot loopvermogen hebben, slag om slinger mee oprukken en voor een afleidingsmanoeuvre zorgen. Een speelwijze die perfect past bij een type als Edmilson Junior met zijn dribbels en afstandsschoten. Het profiel van de flankaanvaller waar Sá Pinto van houdt.
Vast staan alvast de ordewoorden op de nieuwe bouwwerf van Sá Pinto: truitje nat maken, clubliefde en een groot aantal afgelegde kilometer op de teller. Het spel zal niet meteen vloeiend zijn, maar aan passie zal het niet ontbreken. Zoals ze het in Luik het liefst hebben.
door Guillaume Gautier – foto’s epa
