Als speler was hij briljant én controversieel en kwam hij onder meer uit voor Barcelona en Real Madrid. Als trainer van Getafe leek Bernd Schuster (47) getemd. Benieuwd wat hij als gloednieuwe toptrainer bij Real Madrid zal teweegbrengen.

Wie Bernd Schuster anno 2007 in de dug-out ziet bij het Spaanse Real Madrid, zal ongetwijfeld terugdenken aan zijn actieve loopbaan. Maar weinig voetballers zorgden voor meer opschudding dan de Duitse spelverdeler die tussen 1978 en 1996 ruim vierhonderd competitieduels speelde. Dat deed hij zowel in zijn vaderland – waarmee Schuster een haat-liefdeverhouding heeft – als in Spanje. Als speler zette hij de Primera División tweemaal op zijn kop, door eerst van Barcelona naar aartsrivaal Real Madrid te verkassen en later de overstap te maken naar stadsrivaal Atlético Madrid. In die periode maakte de middenvelder furore als een technische speler met een geweldig inzicht en een prachtige lange pass. Daaraan dankt hij ook zijn bijnaam ‘De Blonde Engel. ‘

“Schuster is een van de grootste talenten die ik ooit gezien heb”, liet de voormalige en onlangs overleden West-Duitse bondscoach Jupp Derwall zich ooit ontvallen. “Hier is een genie op komst.” Via het relatief bescheiden Getafe, zijn zesde club als hoofdtrainer, hoopte Schuster als coach dezelfde successen te behalen die hij als speler kende. Vorig jaar november haalde hij weer eens het nieuws door een arbiter uit te schelden voor homo. Het leverde Schuster, die vond dat zijn team werd benadeeld, een wedstrijd schorsing op. Maar doorgaans hebben de uitbarstingen die hem als speler typeerden én dupeerden, plaatsgemaakt voor een wijze coach met verantwoordelijkheidsgevoel.

Schuster behoort tot de beste voetballers van zijn generatie. Al vrij snel na zijn profdebuut in het seizoen 1978/79 voor 1. FC Köln volgt het debuut in het nationale elftal en staat hij op het veld met mannen als Karl-Heinz Rummenigge, Lothar Matthäus, Toni Schumacher, Manfred Kaltz, Uli Stielike en Felix Magath. Zelfs vergelijkingen met de legendarische Franz Beckenbauer komen er eind jaren zeventig, begin jaren tachtig aan te pas. Toch schiet de middenvelder vaak zichzelf in de voet. Geregeld haalt hij op negatieve wijze het nieuws, hij is niet wars van een schandaal.

Bovendien is het opvallend dat iedere transfer met veel rumoer gepaard gaat. 1. FC Köln, Barcelona, Real Madrid, Atlético Madrid en Bayer Leverkusen : nergens vertrekt Schuster via de voordeur. “Al heel vroeg kreeg ik een etiket. Mijn probleem was dat ik als jonge speler nu eenmaal de gave had het spelletje te zíén. Johan Cruijff had dat ook al vóór zijn twintigste”, blikt hij terug. “Je hoeft geen 35 te zijn om een mening te hebben die moet worden gerespecteerd. Maar vooral in Duitsland pikten ze dat niet van een jonge speler. Ik kom eerlijk uit voor mijn mening. Voor mijn medespelers ben ik niet lastig. Voor de mensen eromheen wel, wanneer ze moeite hebben met mijn mening.”

Schuster verwijst naar de herfst van zijn loopbaan als hij afbouwt in Leverkusen. Na dertien succesvolle jaren in de Spaanse competitie keert de spelverdeler in 1993 terug naar zijn vaderland. Het Bayerconcern lijdt dan nog onder een tamelijk saai imago en wil dat graag opfleuren. Met Schuster in de gelederen, de tweede grote naam na coach Dragoslav Stepanovic, moet de uitstraling van de club worden verbeterd. Na een redelijke start krijgt Schuster het aan de stok met de technische staf. Stepanovic is dan al vervangen door Erich Ribbeck en die is duidelijk niet gecharmeerd door de toen 36-jarige Schuster. Volgens hem is de gewezen vedette over zijn top heen. Daardoor zit Schuster vaker op de bank dan hem lief is. “De regels laten niet toe dat ik Bernd alleen inzet tijdens vrije trappen en corners”, aldus Ribbeck.

Ook Bayermanager Rainer Calmund doet van zich spreken : “In defensief opzicht is hij alleen nog goed voor de Regional-liga.” Een prikkelend effect op Schuster heeft dit allerminst ; de middenvelder gooit zijn kont in de krib en zorgt voor veel onrust in Leverkusen. “De opmerkingen van Calmund getuigen niet van respect. Nog nooit heeft iemand mijn naam zo kapot gemaakt. Bayer Leverkusen was het moeilijkste hoofdstuk van mijn loopbaan.”

Eind 1995 stelt de club Schuster op non-actief na het zoveelste wangedrag. De middenvelder klaagt vervolgens zijn werkgever aan en eist met succes dat Bayer hem weer in de selectie moet opnemen. Zelfs zijn ploeggenoten laten openlijk hun ergernis blijken over de gang van zaken. Nadien bedingt Schuster 1,4 miljoen euro (2 miljoen luidde de eis) bij de financiële afwikkeling van de ontbinding van zijn contract. Het is niet het carrière-einde dat bij een vedette hoort, wel een dat Bernd Schuster typeert.

Een gereserveerd mens

Als voetballer is hij on-Duits. Zijn fijnbesnaarde balgevoel, creatieve en risicovolle spel, stroken niet met de noeste Duitse gebruiken, wat misschien ook verklaart waarom Schusters relatie met zijn vaderland van meet af aan moeizaam is. Al in een vroeg stadium vestigt hij de aandacht op zich. Zo tekent Schuster op achttienjarige leeftijd, in 1978, liefst drie contracten tegelijk : bij FC Augsburg, Borussia Mönchengladbach en 1. FC Köln. Hij kiest uiteindelijk voor de laatste club. In Keulen, met een selectie met onder anderen Pierre Littbarski, Yasuhiko Okudera en ook voormalig Anderlechtcoach Herbert Neumann, neemt de ontwikkeling van Schuster een vlucht. Hij begint met een modaal maandsalaris van 700 euro. Op 21 oktober 1978 maakt de Bundesliga kennis met de middenvelder als hij als invaller debuteert in de thuiswedstrijd van 1. FC Köln tegen Eintracht Frankfurt (0-2 verlies). Nog geen zeven maanden later volgt zijn debuut in het nationale team.

“Hij was de beste speler die ik op de training had”, stelt Kölns hoofdtrainer Hennes Weisweiler. “Als speler behoort Schuster zeker tot de top drie met wie ik heb gewerkt”, versterkt Leo Beenhakker. De succescoach had de Duitse middenvelder in het seizoen 1988/89 onder zijn hoede bij Real Madrid en is een van de weinige coaches die nimmer problemen met hem kenden.

“Bernd Schuster behoort tot de categorie spelers die heel goed kan voetballen en in staat is een team beter te laten functioneren”, vindt Beenhakker. “Schuster kon een wedstrijd lezen. Als je in Camp Nou moet voetballen, kun je als trainer weinig op het team overdragen. Iemand als Schuster in je team is dan een enorm voordeel. Hij had het stempel van lastige, conflictueuze jongen. Maar vanaf het eerste tot het allerlaatste moment heb ik nooit een probleem met hem gehad. Dit is een jongen met een sterk karakter. Als je heel open en eerlijk met dit soort jongens omgaat, het juiste respect toont zonder autoriteit te verliezen, gaan ze heel diep, zowel binnen als buiten het veld.”

Dat laatste doet Bernd Schuster vooral op de Spaanse grasmatten. Slechts 61 wedstrijden komt hij uit in de Bundesliga, dan acht de international zichzelf rijp voor het buitenland. In de nazomer van 1980 vertrekt hij voor 1,8 miljoen euro naar Barcelona. Vooral twee zeer goede optredens met de West-Duitse ploeg op het EK van 1980 in Italië trekken de aandacht. Zo wint West-Duitsland de groepswedstrijd tegen Oranje met 3-2. Klaus Allofs scoort drie keer, maar de jonge Schuster blinkt uit. “De Bundesliga is te klein voor mij, wat kan ik hier nog bereiken ?”, motiveert hij zijn vertrek uit West-Duitsland. De stap naar het buitenland betekent min of meer een breuk met het vaderland.

De beleidsbepalers bij de bond (DFB) zijn weinig genegen de legionair nog op te roepen voor interlands. Enerzijds vanwege vrijgaveproblemen van Barcelona, anderzijds door Schusters eigen halsstarrige opstelling. Zo staat hij weinig open voor contact met de West-Duitse pers. Het verhaal gaat dat hij ooit 2500 euro vroeg voor een interview met een West-Duits medium. “Ik blijf een gereserveerd mens. Als ik iemand niet ken, houd ik aanvankelijk afstand”, verklaart Schuster zijn bokkige opstelling nu.

Flamboyante eega

Door die gereserveerde houding wordt Schuster tijdens zijn spelersloopbaan ongewild een prooi voor de buitenwacht. Zo zijn de Duitsers bijzonder geïnteresseerd in Schusters privéleven. Hij en zijn flamboyante eega Gaby zijn ware celebrities, de voorlopers van David en Victoria Beckham. Het tweetal laat zich continu vergezellen door bodyguards, het gevolg van een ooit verijdelde ontvoering van een van hun vier kinderen tijdens de Barcelonaperiode. Op vipfeestjes verschijnen ze doorgaans in designkleding, verfraaid met dure sieraden.

Op negentienjarige leeftijd leert Schuster de zes jaar oudere Gaby kennen tijdens zijn dienstverband in Keulen. Mevrouw Schuster is vervolgens Bernds zaakwaarnemer en geniet daardoor een omstreden reputatie. Bij de boulevardpers gaat ze door het leven als ‘Bernds drakerige baas’. Dat omdat ze regelmatig op de voorgrond treedt in de door mannen gedomineerde voetbalwereld en wordt gezien als het schild van Schuster. Tijdens contractbesprekingen probeert Gaby altijd het onderste uit de kan te halen en dreigt ze niet zelden met advocaten als ze haar zin niet krijgt.

Ook tijdens de Spaanse jaren baart ze opzien door openlijk kritiek te spuien op Barça-trainer Udo Lattek of bondscoach Jupp Derwall als die Bernd Schuster naast het elftal zetten. Voor Gaby Schuster aanleiding om het West-Duitse volk in het hart te raken door de nationale ploeg te omschrijven als “bijzaak”. Commercieel succes is volgens haar louter op clubniveau te verwerven. Alle aanhoudende problemen met de West-Duitse keuzeheren leiden ertoe dat Schuster op 24-jarige leeftijd, na maar 21 interlands, definitief afzwaait als international.

Als eerste niet-Spanjaard ooit speelt Rubio de Oro – de Gouden Blonde, de Spaanse versie van ‘Blonde Engel’ – voor de grootste drie clubs van Spanje : Barcelona, Real Madrid en Atlético Madrid. Het merendeel van zijn Zuid-Europese jaren resideert de middenvelder, lid van de Scientology Church in de Verenigde Staten, in Barcelona. Daar gaat het Schuster, na wat opstartproblemen, voor de wind. In zijn eerste seizoen komt hij tot elf treffers, vanaf de zomer van 1982 speelt Schuster twee seizoenen aan de zijde van Diego Maradona. Beide geniale jongelingen vinden elkaar makkelijk, maar staan door tal van oorzaken regelmatig niet samen in het veld. In 1985 behaalt de ploeg voor het eerst sinds elf jaar weer de landstitel. Toch ontstaan daarna weer problemen, waardoor Schuster in het seizoen 1986/87 geen enkel officieel duel in actie komt voor Barça. Hij blijft niettemin nog een jaar in de Catalaanse hoofdstad.

Al dan niet ingefluisterd door Gaby maakt Schuster in 1988 de overstap naar aartsrivaal Real Madrid, waar hij een driejarig contract tekent. Daar vormt Schuster met Hugo Sánchez de nieuwe lichting met de Quinta del Buitre van Emilio Butragueño, Manuel Sanchis, Miguel Pardeza, Michel en Rafael Martin Vázquez. Het avontuur van Schuster bij Real duurt maar twee seizoenen. Zonder Beenhakker vallen zijn prestaties in het tweede jaar fors tegen. Daardoor komt het tot een breuk in de zomer van 1990. Hij tekent in oktober 1990 voor aartsvijand Atletico.

“Ik wil bewijzen dat ik nog niet ben afgeschreven”, motiveert Schuster zijn keuze. Uiteindelijk zal hij nog zes jaar op hoog niveau acteren voor Atlético en later ook nog Bayer Leverkusen.

Een nieuw leven

Als trainer is Schuster een nieuw leven begonnen. Wijselijk kiest de ex-international voor de weg der geleidelijkheid. Staat hij in zijn derde seizoen als speler al wekelijks in Camp Nou, als trainer begint Schuster onderaan. In de Tweede Bundesliga coacht hij Fortuna Köln en 1. FC Köln, in Spanje begint hij ook al op het tweede niveau bij Xérez. Daar dienen zich de eerste successen aan. Met Xérez hoeft Schuster eigenlijk alleen handhaving in de Segunda Division te realiseren, maar uiteindelijk mist hij op maar drie punten promotie naar het hoogste niveau. Ervaring kan hem nu niet meer worden ontzegd, aangezien Schuster in zijn prille trainersloopbaan al het nodige heeft meegemaakt : werken in de kelder van het profvoetbal, een duister avontuur bij Shakhtar Donetsk met Champions Leaguevoetbal en een voortijdig ontslag bij Levante. “Voor iedereen was het duidelijk dat Levante niet het hele seizoen bovenin kon meedoen. Daar hoorden we ook niet. De voorzitter zag dat anders”, verklaart Schuster zijn voortijdige vertrek in mei 2005.

Bij het bescheiden Getafe zijn de prestaties in zijn tweede seizoen echter zó goed, dat Schuster al snel in verband wordt gebracht met tal van Europese topclubs. Met bescheiden middelen verrast de kleine club uit de gelijknamige voorstad van Madrid en stevent zij zelfs af op een UEFA Cupticket. Volgens Spaanse media stond Schuster op de lijst van Barcolona, maar uiteindelijk is het Real Madrid die de kersverse toptrainer wist te strikken. S

Door Vincent Okker

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content