België moet zonder Justine Henin aan de slag in de Fed Cup. Een elleboogblessure dwingt een van ’s lands meest succesvolle sportvrouwen ooit definitief naar de kant.

Vorige week woensdagochtend was het nog een breed lachende bondscoach Sabine Appelmans die na het bekendmaken van het Amerikaanse team voor de kwartfinales in de Fed Cup voor de microfoon van Sporza TV reageerde. De VS hadden net aangekondigd dat ze België zouden bekampen zonder de zussen Williams, allebei out met een blessure. Restte Appelmans alleen nog aan te duiden wie van haar dreamteam aan spelen toe zou komen. “Doorgaans wijst dat zichzelf uit”, sprak Appelmans twee weken voordien in een interview profetische woorden. “Ik sluit niet uit dat dat nu weer het geval is.”

Het onverwachte afscheid van Henin gaf Appelmans gelijk. Achteraf, zegt de kapitein van de nationale ploeg, waren de signalen dat er iets fout liep, er al. “Eigenlijk is Justine vorig jaar op geen enkel moment helemaal fit geweest. Ze heeft in Amerika met haar heup gesukkeld, met haar sinussen last gehad, ze moest een paar weken met die gespalkte pink spelen, en dan kwam die val in Wimbledon. Nooit heeft ze zorgenvrij – zonder blessures – kunnen spelen. Als Justine fysiek niet top is, lukt het niet. Maar ze was zelf zo gemotiveerd. We weten hoe hard ze de laatste maanden gewerkt had, ook op stage met het BOIC op Lanzarote ging ze er hard tegenaan. Het was weer allemaal tennis in haar leven, nog meer dan tevoren.”

Vorig jaar contacteerden Justine Henin en Kim Clijsters Appelmans om te laten weten dat ze graag weer Fed Cup wilden spelen. Hun comeback verraste Appelmans. “Die van Kim nog het meest, want die had met honderd procent stelligheid gezegd dat ze nooit zou terugkeren.” Zelf heeft Appelmans als ex-speelster nooit aan een comeback gedacht. “Ik was al wat ouder, was geen toptalent en kreeg meteen een kind. Dat was goed, want wat je nadien ook doet in het leven, de voldoening die je haalt uit dat tennis vind je nergens anders terug. De voornaamste klap die je na je afscheid krijgt, is het wegvallen van die voldoening en dat doel. Voor iemand die van jongs af – zeg maar vanaf vijf of zes jaar – alleen maar voor tennis leefde en op elk moment een vastomlijnd doel voor ogen had, is die breuklijn enorm. Ineens is, van de ene dag op de andere, je doel: opstaan en de dag door komen. Niets in je nieuwe leven kan tegen die dagelijkse intensiteit en voldoening op.

“Justine leek me klaar om nog een stap extra te zetten: haar bedoeling was nog agressiever te spelen, vaker naar het net te komen. Ze vroeg zich wel af hoe ze zich kon onderscheiden van de rest, wat haar kon helpen om het op te nemen tegen die grote speelsters die de laatste jaren aan de top opdaagden. Aan het net gaan spelen is een optie, want er zijn er toch nog veel die dat niet durven.”

Wat dreef iemand die alles al gewonnen heeft?

“Dat was nu eenmaal Justine: altijd zeer veeleisend voor zichzelf, altijd het beste uit haar lichaam halend, nooit opgeven. Dat zit in haar, daar word je mee geboren. Wat dreef Lance Armstrong om terug te keren, en om nu triatlons te gaan doen?”

Appelmans herinnert zich nog haar reactie op Henins pinkblessure vorig jaar op de Fed Cup. “Mijn eerste reactie naar haar was: ‘Je vinger is toch niet gebroken?’ ‘Nee, nee’, zei ze snel. Een paar dagen later bleek dat wel het geval te zijn. Toen vroeg de dokter: hoe is het mogelijk dat jij die paar dagen zonder pijnstillers hebt kunnen slapen? Dat toonde nog eens aan hoe ze als vanzelfsprekend constant haar pijngrens verlegde. Justine is gewoon een keiharde. Vooral hard voor zichzelf.”

Humor

Wat zal Appelmans vertellen als haar over tien jaar gevraagd wordt wat ze zich van Henin herinnert? “Dat voor mij de speelster totaal anders was dan de persoon die ik naast het publieke domein leerde kennen. Voor wie dicht bij haar stond, was Justine iemand met een groot en warm hart, iemand ook met ontzettend veel humor. We hebben bij Fed Cupontmoetingen ongelofelijk veel en hard gelachen met haar. Soms vroegen we ons af: kunnen we daar of daar een opmerking over maken, gaat ze dat pikken? Maar Justine kon zichzelf erg goed relativeren, ook al kwam ze naar buiten toe heel serieus over.

“Dat was het punt: hoe ze echt is, heeft ze niet altijd met iedereen gedeeld, terwijl iedereen het gevoel heeft dat ze Kim kennen. Justine is introverter qua persoonlijkheid, ze had niet altijd de nood om met persoonlijke dingen naar buiten te komen, ze deelde die alleen met mensen die ze echt vertrouwde.

“Ik heb zelf nog Fed Cup gespeeld toen ze als jong talent opkwam. Ze was toen timide. Maar ineens moet je niet alleen goed tennissen, maar ook een ambassadeur zijn voor je land en het liefst boeiende verhalen vertellen.

“Na de Hopman Cup maakte Henin een grapje over Australische mannen. Meteen reageerde men daar scherp op. Daar was ze achteraf helemaal van aangedaan. Dat kwetste haar. Terwijl Djokovic bij de mannen grapjes maakt over iedereen en zich niets aantrekt van wat men daarvan vindt. Mensen die gevoeliger zijn, reageren anders. Justine heeft zich door het ernstige gordijn dat ze optrok, willen afschermen voor die gevoelige kant van haar.”

Maar ook qua tennis zullen beelden van Henin Appelmans altijd bijblijven. “Ik herinner me nog de eerste dag dat ze Fed Cup speelde. Dat zag er zo mooi uit, ze raakte de ballen zo mooi, zo elegant. Daar stond ik echt naar te kijken.”

15 miljoen euro

Op 26 mei 1999 zag John McEnroe op Roland Garros het tweede reekshoofd, de 1,89 meter grote Lindsay Davenport, zwoegen tegen de 1,67 meter kleine Henin, amper zestien jaar oud. “Wat me frappeerde,” schrijft hij later in een voorwoord van de allereerste biografie over Henin, “was niet zozeer de stevige cadans van haar spel, het zelfvertrouwen dat ze op die leeftijd al uitstraalde, of de snelheid waarmee ze ballen ging halen. Het was haar passie, de intensiteit waarmee ze speelde.

“Ik heb veel spelers gezien, mannen en vrouwen, maar nooit iemand die begiftigd was met zo’n fantastische backhand.”

Henins tennisverhaal eindigt in feite op maandag 28 juni 2010 op Wimbledon, al beseft ze het zelf nog niet. In de vierde ronde staan Justine Henin en Kim Clijsters voor de 25e keer in hun profcarrière tegenover elkaar. Ze hebben allebei twaalf keer van de ander gewonnen. Er zijn vier minuten gespeeld wanneer Henin haar rivale lijkt weg te blazen. Ze staat 2-0 voor in de eerste set en leidt met 30-0 in het derde spel, wanneer ze diep serveert en vervolgens naar het net spurt om met een volley de return af te maken. Op dat moment glijdt Henin weg, valt op haar elleboog, ziet Clijsters een punt maken, maar staat meteen weer recht. Die eerste set wint ze nog met 6-1, maar uiteindelijk verliest ze de partij met 2-1. Pas een paar dagen later blijkt de val kwalijke gevolgen te hebben. Eerst heet het dat ze een paar maanden moet rusten, dan last ze een break van zes maanden in. Voor de Australian Open van dit jaar is ze een outsider, maar de nederlaag tegen Svetlana Kuznetsova – ze is dan dertiende op de WTA-lijst – is haar allerlaatste partij. De medische diagnose laat daarover geen twijfel bestaan. Een operatie biedt geen enkele garantie dat ze nog topsport op hoog niveau kan beoefenen en houdt zelfs gevaar in voor het verdere gebruik van de elleboog in het dagelijkse leven.

Met Henin verliest België de meest succesvolle sportvrouw aller tijden. Op Wimbledon na – ironisch ook de plaats waar haar carrière tot een einde kwam -won Henin alle grote toernooien. Na haar comeback dikte ze met eindzeges in Stuttgart en Rosmalen het aantal gewonnen toernooien aan tot 43, waaronder 7 grandslamtoernooien (vier keer Roland Garros, twee keer de US Open, één keer de Australian Open). Met België won ze de Fed Cup in 2001, op de Spelen van Athene in 2004 won ze olympisch goud. Alleen al aan prize money verdiende ze tussen 1999 en 2011 vijftien miljoen euro.

Vertrouwen

Patrick Haumont, hoofdredacteur van Antenne Centre TV in Henegouwen en blogger voor Le Soir, schreef voorheen als tennisjournalist twee boeken over Henin, die hij voor het eerst ontmoette toen ze zes was. Wat hem vooral zal bijblijven, was haar vaste wil om het te maken, al op jonge leeftijd. “Je komt niet elke dag een meisje van zes tegen dat vastbesloten zegt dat ze de beste van de wereld wil worden en dat dertien jaar later ook wordt.” Ook Haumont zag haar definitief afscheid niet aankomen. “Ik ben het niet eens met degenen die vinden dat ze toch niet meer het niveau van voorheen haalde. Dat deed ze wel, zelfs in haar laatste match tegen Kuznetsova. Sinds haar terugkeer speelde ze niet slecht. Ze miste alleen vertrouwen. Ze won niet meer zo makkelijk de beslissende matchen. In het eerste deel van haar carrière won ze 80 procent van de moeilijke matchen, na haar comeback verloor ze 80 procent van die matchen. Op belangrijke punten, waar ze voorheen wedstrijden in haar voordeel liet kantelen, moest ze nu afhaken.”

Haumont heeft nooit begrepen waarom Henin in september 2009 besliste om een comeback te wagen. Voor hem ligt daar ook de echte oorzaak waarom ze niet echt slaagde. “De eerste keer wist ze goed wat haar dreef: nummer een van de wereld worden. De tweede keer wist ze volgens mij niet wat ze precies beoogde. Ik ben geen psycholoog, maar volgens mij vond ze nergens buiten het tennis de adrenaline die ze nodig had. Misschien heeft ze toen gedacht dat ze die adrenaline, die beleving wel zou vinden als ze terugkeerde naar het tennis. Maar een duidelijk doel had ze daarbij niet. Dat heeft gewogen op haar mentale ingesteldheid en heeft ook invloed gehad op haar lichaam. Als je blaakt van zelfvertrouwen, krijg je sommige blessures niet.

“Justine heeft gedacht dat ze via een terugkeer in het tennis een nieuw levensdoel zou vinden, maar zo werkt het niet. Ik hoop dat ze, nu ze definitief moet stoppen, een gids vindt die haar kan helpen om haar weg te vinden in het leven.”

Ondanks haar gedeukte zelfvertrouwen hoorde ze op tennisvlak nog bij de drie besten ter wereld, samen met Kim Clijsters en Serena Williams, vindt Haumont. “Tussen 2000 en 2010 domineerde ze samen met Serena het vrouwentennis. Als we het over puur talent hebben, bracht zij bij de vrouwen het beste en mooiste tennis sinds Chris Evert. Ze had een fantastische slag, die haar toeliet om ondanks haar frêle gestalte de beste speelster ter wereld te zijn. En ze had zo’n doorzettingsvermogen. In 2003 zei Navratilova dat ze nog nooit een atlete in om het even welke sport zo hard had zien werken als Henin bij Pat Etcheberry. Justine kon op de tanden bijten, ze had karakter te koop. C’est une fille qui allait juqu’au bout. ” De moeilijke momenten in haar privéleven, met het overlijden van haar moeder en de conflicten met de familie, hebben nooit op haar prestaties gewogen. “Ze heeft die conflicten niet uitgelokt, die zijn haar overkomen. Ze heeft er telkens de juiste oplossing voor gevonden. Of het nu de breuk met haar vader betrof, of haar echtscheiding: het volgende jaar was telkens het beste uit haar carrière.”

Die carrière is nu over. Het meisje uit Rochefort woont nu in Ukkel en stapt als vrouw een nieuw leven in.

DOOR GEERT FOUTRÉ – BEELDEN: REPORTERS

“Voor wie dicht bij haar stond, was Justine iemand met een groot en warm hart.” Sabine Appelmans