Terwijl BAM/Ghelamco onderhandelt met de stad Brussel en RSC Anderlecht over het nieuw te bouwen Eurostadion, ontdeed de KBVB zich van een laatste restje subsidie van het Brussels Gewest. Weg gratis munitie voor het vanuit Brugge georganiseerde verzet. Een verhaal over voetbal, politiek en verborgen agenda’s.
In De Tijd van zaterdag 28 februari 2015 – ruim twee weken voor de stad Brussel haar keuze voor het consortium BAM/Ghelamco bekendmaakt – neemt Bart Verhaeghe het Brusselse stadionproject nog maar eens op de korrel. “Het is vooral ook een project van Brusselse politici. Die zijn op kosten van de KBVB naar het WK in Brazilië geweest”, zegt de voorzitter van Club Brugge. Het is niet zijn eerste uithaal. Eerdere pogingen van Verhaeghe om het dossier in een slecht daglicht te plaatsen werden doorgeprikt, maar hoe waar is zijn nieuwe aantijging?
Voor het antwoord moeten we terug naar Brazilië. De Brusselse burgemeester Yvan Mayeur vliegt naar São Paulo voor de openingswedstrijd van het WK op 12 juni 2014 tussen Brazilië en Kroatië. Hij doet dat in het gezelschap van schepen van Sport Alain Courtois. Beide politici vliegen in businessclass en blijven twee dagen ter plaatse. Behalve dat ze de wedstrijd bijwonen, lobbyen ze voor de Brusselse Euro 2020-kandidatuur bij de UEFA-leden op het FIFA-congres. Voor de duels van de Rode Duivels tegen Zuid-Korea (in São Paulo) en de Verenigde Staten (in Salvador) steken ze opnieuw de Atlantische Oceaan over. Dit keer blijven ze een week, op Courtois na, die na de partij tegen de Koreanen naar België terugkeert. Ook schepen voor Gelijke Kansen Mohamed Ouriaghli en de echtgenote van Courtoiswonen beide wedstrijden bij. De kabinetschef van minister van Financiën Guy Vanhengel pikt aansluitend op eigen kosten ook de kwartfinale tegen Argentinië mee. Vier Brusselse politici, onder wie Vanhengel zelf en minister-president Rudi Vervoort, annuleren hun reis wegens de aan de gang zijnde Brusselse regeringsvorming. Prijskaartje voor dit alles: een dikke 53.000 euro, te betalen door de vzw Euro Brussels 2020 (waarover verderop meer).
Hoog opgelopen factuur
Er gaan nog meer ministers de lucht in. Zoals voor elke thuiswedstrijd van de Rode Duivels wordt de KBVB belaagd door politici en bedrijfsleiders die azen op een WK-ticket. Beslist wordt om een missie in het leven te roepen voor de tweede groepswedstrijd: die tegen Rusland (in Rio de Janeiro). De organisatie hiervan gebeurt in samenwerking met de Belgian Sports Technology Club, een netwerkclub van Agoria en het BOIC, waar Steven Martens, de CEO van de voetbalbond, deel uitmaakt van de stuurgroep. Met het oog op de Olympische Spelen 2016 in Rio en het WK 2018 in Rusland lijkt wat netwerken geen slecht idee. Bedrijven die intekenen, kunnen mee tegen 5000 euro per persoon. Van regeringszijde stappen de vicepremiers Pieter De Crem en Didier Reynders met een aantal kabinetsmedewerkers op het door Defensie ter beschikking gestelde vliegtuig. Dat vliegtuig is sowieso stand-by voor het koningspaar. Premier Elio Di Rupo zegt af wegens de coalitiebesprekingen, maar is er nadien voor de kwartfinale tegen Argentinië (in Brasilia) wel bij. Ook de uitgebreide hofhouding van het koningshuis tekent present.
Door de woekerende hotelprijzen in Rio loopt de kamerfactuur op tot 120.000 euro. Niet eens de helft daarvan wordt gedekt door de bedrijfsinschrijvingen. Van de 26 gereserveerde kamers worden er maar 19 gebruikt. Een streep door de rekening – letterlijk dan vooral. De Belgian Sports Technology Club blikt tevreden terug, maar de KBVB heeft een probleem: de factuur is te hoog opgelopen. Als hij hiervoor moet opdraaien en het lekt uit, houdt niets het interne oproer nog tegen. Steven Martens krijgt het benauwd. Even maar, want de nachtmerrie wordt snel afgewend. De KBVB slaagt erin een stuk van de factuur door te schuiven naar de vzw Euro Brussels 2020. Tenslotte heeft de federale regeringsaanwezigheid in Rio ook de Brusselse EK 2020-kandidatuur gediend. De vzw besluit om 87.000 euro op zich te nemen. Die wordt toegevoegd aan de Brusselse factuur. Opgeteld komt de politieke aanwezigheid in Brazilië zo op 141.000 euro te staan.
Goed bewaard geheim
Die 141.000 euro worden voorgeschoten door Sun Reizen, het reisbureau van de KBVB. Na het WK factureert het bureau dat bedrag door aan de KBVB. Tiens, aan de KBVB? Waarom niet aan de vzw Euro Brussels 2020? De verklaring hiervoor is een goed bewaard geheim.
Bij de voetbalbond beschikken ze op dat moment over een tijdelijke envelop van 1 miljoen euro. In maart 2014 heeft het Brussels Gewest 1,5 miljoen euro subsidie goedgekeurd voor de kandidatuur van Brussel als EK-speelstad in 2020. Dat EK zal in dertien steden worden gespeeld. Een ideetje van UEFA-baas Michel Platini en een unieke kans voor België om zich nog eens op de internationale sportkaart te zetten. Eén miljoen van de subsidie wordt onmiddellijk uitgekeerd, het resterende half miljoen gespreid over de volgende jaren. Het miljoen wordt op een KBVB-rekening gestort in afwachting van de feitelijke oprichting van de vzw Euro Brussels 2020, voor wie ze eigenlijk is bedoeld. Euro Brussels 2020 moet de kandidatuur van Brussel als EK-speelstad indienen en het dossier nadien opvolgen en promotioneel ondersteunen.
De vzw wordt opgericht eind januari 2014. Oprichters zijn Yvan Mayeur en Alain Courtois (Stad Brussel), Guy Vanhengel en Rudi Vervoort (Brussels Gewest), François De Keersmaecker en Steven Martens (KBVB). De laatste vijf vormen samen de raad van bestuur. De maatschappelijke zetel wordt gevestigd op het adres van de KBVB: Houba de Strooperlaan 145 in Brussel. Niet onbelangrijk allemaal, maar ook niet ongewoon. Ook voor de Belgisch-Nederlandse kandidatuur voor het WK 2018 werd een gelijkaardige vzw opgericht. Die ontving voor zowat 8 miljoen euro aan dotaties.
In mei 2014 – nog voor de start van het WK – is de rekening van de vzw operationeel. Toch laat de KBVB na om de subsidie van het Brussels Gewest door te storten. Pas na het WK schrijft hij een eerste stuk over: 350.000 euro minus de door Sun Reizen aan hem gefactureerde 141.000 euro. Strikt genomen heeft Bart Verhaeghe dus gelijk: de KBVB heeft betaald voor de aanwezigheid van een handvol Brusselse politici op het WK in Brazilië. Het geld vertrok immers van zijn rekening. Alleen: het was niet zijn geld. Wel dat van de vzw Euro Brussels 2020.
Niet in de boeken
Dé vraag nu is: waarom hield de KBVB de bewuste subsidie voor zich? Was het een ondoordachte beslissing, die Verhaeghe ongewild van gratis munitie voorzag? Of speelde er iets anders?
Wanneer na het WK de tegenvallende jaarrekening van de KBVB bekend raakt, reageren vriend en vijand verrast. Een WK-deelname staat in de regel garant voor mooie winstcijfers. Die zijn er niet. Menig insider begint achter het ingehouden miljoen een manoeuvre van Steven Martens te vermoeden. Hij zou met de subsidie zijn jaarcijfers hebben opgesmukt. Volgens zijn eigen creatieve wiskunde was er 600.000 euro winst gemaakt. Een peulschil, maar toch winst. Met aftrekking van het bewuste miljoen had ook de CEO in zijn meest optimistische berekeningen in het rood geschreven. Waarheid of verzinsel? Bronnen bij de KBVB spreken deze versie in ieder geval tegen: het geld zou niet bij de bondsinkomsten zijn geboekt.
Maar als het geld Martens niet moest redden, waarom bleef het dan zo lang op een bondsrekening geparkeerd staan? Bij de KBVB wordt de vraag als een hete aardappel doorgeschoven. Woordvoerder Pierre Cornez verwijst uiteindelijk door naar Dimitri Huygen, een jonge Limburger die Project Director Euro 2020 is sinds 1 december 2013. In de vzw Euro Brussels 2020 neemt hij vanaf haar oprichting het dagelijks management waar. Huygen: “Het is de KBVB die de kandidatuur van Brussel bij de UEFA heeft ingediend. Dat hoort zo: het zijn de nationale bonden die lid zijn van de UEFA en dus haar aanspreekpunten zijn. Een aanzienlijk deel van de kosten voor de kandidatuur is aanvankelijk door de KBVB gemaakt en voorgeschoten. Met name voor het opstellen van het bidbook en het uitvoeren van een aantal studies. Dat gebeurde vóór de oprichting van de vzw Euro Brussels 2020. Die uitgaven (ongeveer 300.000 euro, nvdr) heeft de KBVB vervolgens ingehouden van de bewuste subsidie.”
Saldo gestort
Een ander verhaal wil dat de KBVB het te gevaarlijk vond om een miljoen euro door één persoon – in casu Dimitri Huygen – te laten beheren. Een kwestie van checks and balances en een goede reden voor de bond om het zelf te doen. Bij het Brussels Gewest zag men hier geen graten in. Integendeel, al bij al was het zelfs beter zo. Een kwade genius zou er anders minister van Financiën Vanhengel nog van beticht kunnen hebben dat hij zichzelf subsidieert. Zijn collega Courtois laadde eerder dezelfde verdenking op zich toen hij in het kader van de Belgisch-Nederlandse WK 2018-kandidatuur de vzw Beltomundial oprichtte en haar een mooi bedrag aan subsidies uitkeerde. Later werd er nog een gerechtelijk onderzoek gevoerd naar zijn voorzitterschap van de gesubsidieerde vzw Irisport. Kortom, een nieuwe schijn van belangenvermenging kon dit zo al meer dan beladen stadiondossier missen als kiespijn.
Inmiddels kan Bart Verhaeghe op beide oren slapen. Het saldo van de Brusselse subsidie (ongeveer een derde van het oorspronkelijke miljoen) werd op 3 april 2015 door de KBVB op de rekening van de vzw Euro Brussels 2020 gestort. Dat het nog zo lang duurde, had volgens Huygen alles te maken met het ontslag van Steven Martens in februari 2015. Het Brussels Gewest eiste onmiddellijk een extra controle van de door de CEO ingebrachte uitgaven. Vervolgens duurde het om agendatechnische redenen tot 2 april 2015 (en de terugkeer van bondsvoorzitter De Keersmaecker uit Israël) voor het jaarverslag van de KBVB door zijn voltallige raad van bestuur kon worden goedgekeurd. De volgende ochtend werd het resterende bedrag overgeschreven.
Twee keer voorbijgestoken
Case closed, of toch niet? Verhaeghe uitte in het interview met De Tijd nog andere kritiek. “Het is niet de taak van de KBVB om een nationaal stadion te bouwen”, zei hij, “en zeker niet als daar ook een club in moet spelen.”
Nieuw is de kritiek niet, ze mag stilaan Verhaeghes mantra worden genoemd. Een wat vreemde mantra toch, want hij is wel erg makkelijk te weerleggen: de KBVB bouwt namelijk geen stadion. Dat zal tot nader order BAM/Ghelamco doen. En de stad Brussel is de bouwheer. Bij de toewijzing aan het consortium had de KBVB geen enkele inspraak en ook bij de lopende onderhandelingen (zie kaderstuk) is de bond nog op geen enkele manier betrokken geweest. In tegenstelling tot de indruk die Verhaeghe voortdurend voedt, is de rol van de voetbalbond in het Brusselse stadionverhaal altijd beperkt gebleven. De bond diende bij de UEFA het bidbook voor Euro 2020 in omdat de procedure dit nu eenmaal vraagt. Op één handtekening na – onder het zogenaamde staging agreement – werden alle andere handtekeningen gezet door de stad Brussel, het Brussels Gewest en de federale regering. Het bidbook was vooraf ook vrij in te kijken. Slechts één man deed dat: Joseph Allijns, de voorzitter van KV Kortrijk. Hij had geen enkele opmerking. Kort daarna werd vanuit Brugge de lastercampagne tegen het Eurostadion opgestart en stelde Allijns zich kandidaat om De Keersmaecker op te volgen als bondsvoorzitter. Die verkiezingen vinden plaats over twee maanden.
Het verzet van Verhaeghe is voorspelbaar, maar begrijpelijk. De Clubeigenaar ziet zich in sneltreinvaart voorbijgestoken worden op zowel zijn zakelijke als zijn sportieve flank. Het nieuwe voetbalstadion maakt deel uit van een groter renovatieplan voor het Heizelplateau. Dat omhelst ook een shopping- en vrijetijdscomplex (zie kaderstuk). Een concurrent dus voor zijn eigen Uplaceproject, dat enkele kilometers verder aan de Brusselse ring maar niet van de grond komt. En als straks Anderlecht het Eurostadion (zoals Ghelamco het noemt) gaat bespelen, ziet Club zijn sportieve concurrent opnieuw een voorsprong nemen die het zelf niet gauw zal goedmaken. Verhaeghe en zijn club blijven immers worstelen met de financiering van hun eigen stadionproject. Zeker nu Cercle eruit is gestapt. Een beslissing die Cercle nam nadat voorzitter Frans Schotte – in november pas teruggekeerd – het door Club opgestelde businessplan had gewogen en te licht bevonden.
Moeilijke onderhandelingen
Samengevat: de KBVB bouwt geen stadion en evenmin krijgt Anderlecht er een in de schoot geworpen. De club van Roger Vanden Stock heeft domweg de schijn tegen. Zo was Alain Courtois in 2002 tien maanden algemeen manager van Anderlecht. Maar of de club daarbij gebaat is? De voormalige senator draagt een reputatie van luchtfietser met zich mee en boezemt velen – van buurtbewoners tot UEFA – weinig vertrouwen in. Meer dan Courtois hanteren trouwens Guy Vanhengel en de kabinetschef van Rudi Vervoort de dirigeerstok. Ook zij zijn notoire Anderlechtsupporters, maar zelfs dan krijgt hun club niet altijd wat ze graag had gewild. Volgens insiders gingen Vanhengels voorkeur en die van Anderlecht uit naar het consortium rond Denys. De bewonerscomités beslisten er anders over. Van zodra zij zich in hun advies voor Ghelamco (dat heel slim zwaar op de bewonerswensen had ingezet) hadden uitgesproken, legde iedereen zich daar node bij neer. Zo niet dreigden het georganiseerde verzet en jarenlange juridische procedures.
Het betekent wel dat de pas opgestarte gesprekken tussen Ghelamco en Anderlecht moeilijk beloven te worden. Een van de vele hangijzers is bijvoorbeeld wie de meerprijs van de extra zitjes zal betalen. In het Eurostadion zullen 62.000 toeschouwers kunnen, een cijfer dat nodig is om de openingswedstrijd van het EK 2020 te kunnen ontvangen. De stad Brussel wil dat prestigeduel graag binnenhalen. Anderlecht vroeg slechts een stadion met 40.000 à 50.000 zitjes. Over een huurprijs is nog niet gepraat, ondanks wilde geruchten die hierover al geruime tijd de ronde doen. Te veel parameters zijn daarvoor nog te onduidelijk in deze fase.
Persoonlijke afrekening
Wel duidelijk is dat de KBVB maar een figurant is in dit verhaal. Het is zelfs niet eens nog zeker dat de Rode Duivels al hun thuisduels zullen afwerken in het stadion, dat lang misleidend ‘het nationale stadion’ is genoemd. Ook door Steven Martens, voor wie het de kroon op zijn werk moest worden en Euro 2020 zijn moment de gloire. Martens maakte van vijf nieuwe stadions een van zijn strategische doelstellingen, maar ging zich gaandeweg zo hard profileren op dat in Brussel dat er een foute perceptie ontstond. Verhaeghe bouwde er dankbaar zijn mantra op dat het “niet de taak (is) van de KBVB om een nationaal stadion te bouwen”.
Martens koppelde vanuit zijn bestuurdersfunctie in de vzw Euro Brussels 2020 ook amper terug naar zijn eigen voetbalbond. Weinigen die afwisten van Het Mysterieuze Miljoen. Van dat gebrek aan transparantie werd Verhaeghe uitzinnig. Tussen beide mannen zat het ook nooit goed. Al tijdens hun eerste gesprek – Verhaeghe was pas verkozen in het Uitvoerend Comité – beet Martens hem in aanwezigheid van bondsvoorzitter De Keersmaecker toe niet meer te roepen of hij zette geen voet meer binnen aan de Houba de Strooperlaan. Vandaag ligt Martens buiten en worden in aanloop naar de aanstaande voorzittersverkiezingen posities ingenomen. Wat dat eventueel betekent voor het Brusselse stadiondossier en de Belgische participatie in het EK 2020, weet alleen Bart Verhaeghe.
DOOR JAN HAUSPIE – BEELDEN: BELGAIMAGE
De kritiek van Verhaeghe is makkelijk te weerleggen: de KBVB bouwt namelijk geen stadion, dat zal tot nader order BAM/Ghelamco doen.
