Er waart een spook door het voetbal. Europol noemde begin februari tal van internationale topwedstrijden verdacht. Om welke duels gaat het? En welke bewijzen heeft de Europese recherche gevonden?

Sinds Europol sprak over een kleine zevenhonderd gemanipuleerde wedstrijden, waarvan de helft in Europa, is de term ‘matchfixing’ niet meer van de sportpagina’s af te slaan. Met uitgestreken gezichten noemden de recherchemensen duels uit de Champions League en interlands. Exacte wedstrijden wilden ze niet noemen. Maar welke informatie hebben ze in het hoofdkwartier in Den Haag nu concreet in handen over manipulaties in internationale topwedstrijden? Een groot deel van Europols onderzoek is gebaseerd op uitstekend recherchewerk in Duitsland.

Noordwijk, september 2009

De Duitse politie is eind 2009 op jacht naar criminelen in de prostitutiebranche. Een gevaarlijke bende met Kroaten en Turken. Tijdens het tappen van hun telefoons gebeurt er iets vreemds. Plotseling vallen de namen Liverpool en Fiorentina. Gelukkig nemen onze oosterburen de gokmaffia serieus. Ze blijven afluisteren en betrappen voor het eerst in de historie op heterdaad fiksers die praten over manipulatie van de Champions League.

Het begint allemaal met een telefoontje van een Nederlander. Paul Rooij uit Noordwijk sist in zijn mobiel. Hij is nijdig. Zijn Kroatische gesprekspartner Marijo Cvrtak – in België inmiddels bekend als de man die UR Namen corrumpeerde en talrijke wedstrijden in onze tweede klasse vervalste – is ook niet al te blij. Ze bellen elkaar in september 2009, na een Champions Leaguewedstrijd tussen Liverpool en Debrecen. Het is de openingsdag van de editie die uiteindelijk zal leiden tot de finale tussen Bayern München en Inter. Het internationale voetbalseizoen had voor de heren gokkers niet slechter kunnen beginnen. Een magere 1-0 voor de Engelsen. Nadat de keeper een laag schot van Fernando Torres heeft losgelaten, profiteert Dirk Kuijt. Die heeft er uiteraard geen weet van dat de doelman van de Hongaren is benaderd voor matchfixing. Juichend rent hij weg, de vuist gebald naar de supporters. Bij die ene treffer blijft het. Rooie Paul en Cvrtak balen enorm dat Liverpool er maar niet in slaagde om vaker te scoren. Daar gaat een berg met geld. “Gerrard had vaker op doel moeten schieten”, blaft Cvrtak in zijn mobiel.

Tja. Instrueer je de keeper, werken al die duurbetaalde Engelse topspelers niet mee. Daar hou je als fikser natuurlijk geen rekening mee. Gelukkig is het pas de eerste speelronde en komen er nog meer kansen. Debrecen lijkt een betrekkelijk veilig doelwit voor de gokmaffia. Niemand zal ervan opkijken als dat ploegje uit Hongarije wat wedstrijden verliest met rare uitslagen. De specialisten geven de Hongaren geen schijn van kans in een poule met Liverpool, Fiorentina en Olympique Lyon. Thuis zal niemand het ze kwalijk nemen wanneer ze nul punten halen.

Debrecen heeft dankzij de plaatsing voor het meest prestigieuze clubtoernooi de aandacht gewekt van de onderwereld. Voor de bendes die hun geld verdienen met het vooraf regelen van wedstrijden zijn grote affiches extra interessant. Bij de doorsneeAziatische bookmaker gaat rond een wedstrijd van Liverpool vele malen meer om dan bijvoorbeeld een niemendalletje in de Tweede Bundesliga, waar de Duitse gokbende ook actief is. Het gaat alleen in Azië al snel om tientallen miljoenen per wedstrijd. Op de finale van de Champions League wordt zelfs een miljard ingezet. Een paar ton meer of minder valt dus niet snel op. Waar bij een kleine wedstrijd meteen alle alarmbellen zouden afgaan bij de bookmakers, kunnen ze hier ongezien grote bedragen inzetten.

Het manipuleren van dergelijke duels valt nog niet mee, omdat de topspelers miljoenen euro’s per jaar verdienen en dus nauwelijks vatbaar zijn voor steekpenningen. Een club uit Oost-Europa die de Champions League haalt, is voor de fiksers dan ook een geschenk uit de hemel. In Hongarije liggen de lonen een stuk lager. 22 procent van de spelers krijgt volgens onderzoeken van de spelersvakbond zelfs zijn salaris te laat of helemaal niet. De spelers staan daardoor een stuk welwillender tegenover smeergelden.

Debrecen, oktober 2009

Na Liverpool uit komt opnieuw de keeper van Debrecen ter sprake. Vanachter hun geavanceerde computers horen de detectives de stem van bendeleider Ante Sapina kraakhelder. Het gaat weer om een grote wedstrijd. Dit keer de confrontatie met Fiorentina. Bedrog in de Champions League. Hoger kan niet. De hoofdrolspeler die de klus moet gaan klaren is geselecteerd: Vukasin Poleksic. Afgaand op zijn 23 interlands is de Montenegrijn in zijn land zo’n beetje de beste doelman. Met hem in het doel pakt Debrecen in 2009 de landstitel.

Op 20 oktober 2009 zit heel Hongarije aan de buis gekluisterd voor de kraker tegen Fiorentina. Het Ferenc Puskás Stadion in Boedapest zit bijna helemaal vol. Na twintig minuten echter staat het al 1-3. Vijf over negen nog maar en het is stil in het stadion. De fans zijn een illusie armer. Adrian Mutu is met twee snelle doelpunten de ster. Ergens in Duitsland zitten een Kroaat en een Turk met heel andere ogen te kijken. Twee gevaarlijke mannen die nergens voor terugdeinzen. Zij hebben rondom de wedstrijd contact gezocht met spelers. De twee onderhouden een hotline. Ze bellen op de wedstrijddag, 20 oktober, en daarna op 21 oktober en 5 november. Telkens gaat het over Debrecen-Fiorentina die ze hebben gepoogd te manipuleren. De wedstrijd eindigt in 3-4, zes van de zeven goals vallen al in de eerste helft.

Ze balen in Bochum. Bewijzen vinden van matchfixing is ingewikkeld. Helaas kan de politie op basis van de gesprekken alleen niet achterhalen wat de uitkomst voor de gokmaffia moest zijn. Misschien is het bedrog zelfs helemaal mislukt. Zeker is wel dat topfiguren uit het gevreesde kartel spelers hebben benaderd. De criminelen refereren aan de doelman en ook aan een verdediger.

De tapes zijn als een soort puzzel. Niet alles is te herleiden aan de mobiele telefoongegevens alleen. Aangezien de gokschurken elkaar ook ontmoeten en het liefst zo veel mogelijk bellen via de internetdienst Skype, is het plaatje niet helemaal compleet. Maar de politie beseft terdege dat het goed mis is voor de UEFA. Ze sturen daarom de hoogtepunten uit de taps naar het hoofdkantoor in Nyon. De inmiddels opgesloten Marijo Cvrtak heeft het tegenover de eveneens veroordeelde Ante Sapina duidelijk over Debrecen tegen Fiorentina:

“Ze hebben al drie keer gescoord voordat het duel is begonnen.”

“Mutlin (…) staat in zijn eentje tegen drie (…) en (…) oké, hij kon de derde niet stoppen (…).”

“Maar drie (…) staat rond hem. Begrijp jij het?!”

“Maar ik kan de ander niet zien. Ik kon het nummer niet zien. Ik zag alleen nummer 17.”

Nummer 17 is verdediger Norbert Mészáros. De Duitsers verdenken hem net als de keeper van wedstrijdvervalsing. Zeker na de analyse van sms-verkeer tussen Kroatische gangsters. De belangrijkste dateert van 21 oktober 2009. Het is 20.49 uur. Een etmaal na de wedstrijd. Dan stuurt Marijo Cvrtak een compagnon genaamd Ivan Panic: “Broj 17 je bio na kavi.” Kroatisch voor: “Nummer 17 was in het café.”

De rechercheurs brengen de sms in verband met ontmoetingen waarvan hun infiltrant weet heeft. De identiteit van de informant is strikt geheim, om zijn veiligheid te waarborgen. Van hem is alleen bekend dat hij voor de Duitse justitie werkt. In de dossiers vertelt de anonieme figuur dat de gokmaffia en de spelers elkaar rond de wedstrijd hebben ontmoet in een bar. Het vuile spel tekent zich steeds duidelijker af. Voor de politie bestaat geen twijfel over de betrokkenheid van de spelers.

Kiev, oktober 2009

De fiksbende heeft meerdere internationale wedstrijden in het vizier. Sapina geeft later toe dat hij ook een duel uit de Europa League probeerde te kopen. Tegenover het Duitse onderzoeksteam Flankengott doet de matchfixer uit de doeken hoe hij in Oekraïne een scheidsrechter bestelt: “Het ging om een wedstrijd in Bazel, op 5 november 2009. Ik ontdekte bij het zoeken op internet dat hij een scheidsrechter was uit categorie 2 en dat hij mooie wedstrijden zou fluiten.” Sapina benadert zijn doelwit, ene Oleg Oriechov. “Ik vloog naar Oekraïne om hem te ontmoeten. Het liep bepaald niet zoals ik me had voorgesteld.”

De eisen van de man blijken hoger dan verwacht. Hij wil niet alleen geld, maar ook grotere affiches. Sapina vertelt dat een vertrouweling van de scheidsrechter met een idee kwam. “Hij opperde dat ik hem kon overhalen een wedstrijd te fiksen in ruil voor promotie naar een hogere categorie binnen de UEFA.” Blijkbaar weet hij dat de gokcrimineel uitstekende contacten heeft binnen het hoofdkwartier in Nyon. Financieel zijn ze er wel uit. “In dat stadium hadden we al gesproken over smeergeld. De som was dertig- of veertigduizend euro.”

De volgende dag ontmoeten ze elkaar weer, niet ver van het stadion waar de EK-finale van 2012 wordt gespeeld. “In een restaurant in Kiev. In ons gesprek verzekerde ik Oriechov ervan dat hij naar een hogere categorie zou promoveren.” De truc mislukt. “Toen zei hij dat het hem niet interesseerde, omdat hij te oud was. Het was moeilijk. Ik vroeg Oriechov of hij me twee doelpunten in de tweede helft kon verzekeren.”

Een week voor de wedstrijd komt er goed nieuws. De scheidsrechter doet mee. Wel wil hij eerst geld zien. De cash moet naar Oekraïne. Ze verdelen het geld over meerdere koffers. “We spraken af dat drie verschillende mensen het geld naar hem toe zouden brengen, om problemen bij de douane te voorkomen.”

Bazel, november 2009

Het geld is geregeld. Inzetten maar. Tevreden zien de fiksers dat de scheidsrechter wordt ingezet op FC Basel tegen CSKA Sofia. Saillant genoeg in Zwitserland, om de hoek bij FIFA en UEFA. Sapina filosofeert tegenover mannen uit zijn netwerk dat die Oriechov misschien wel een goede pion is. Midden in de nacht vergadert hij met kornuiten Cvrtak en Tuna Akbulut, die allebei ook weer in contact staan met Paul uit Nederland. Opgewonden bespreken ze de aanstaande wedstrijd. De twee houden de goksites scherp in de gaten en weten dat de quoteringen bij de bookmakers dalende zijn. “Maar dat zal niet veel uitmaken. Ze wedden alleen op het aantal doelpunten.” Cvrtak bevestigt dat ook hij de scheidsrechter heeft ontmoet en hem geld heeft gebracht. “Zij gokken op het aantal doelpunten in de tweede helft. Maar hij (de scheidsrechter, nvdr) heeft drie goals nodig. Er zal een doelpunt zijn in de eerste helft en twee doelpunten in de tweede helft. Dus de quotes zijn goed voor het wedden op het aantal doelpunten.”

De volgende avond zitten 15.000 toeschouwers klaar in het stadion. Volgens het wedstrijdverslag van de UEFA is CSKA het eerste halfuur sterker, maar daarna verandert het wedstrijdbeeld “dramatisch”. Eerst de openingstreffer van Basel, met vlak daarna een strafschop, waardoor de wedstrijd al is beslist. Vlak na het rustsignaal grist Sapina naar zijn gsm en belt naar Cvrtak. Ze bespreken hun bevindingen over de arbiter. Vooral de gegeven strafschop zit hen niet lekker, die had hij beter tot na de rust kunnen bewaren. De komende 45 minuten moet het gebeuren. Het staat al 2-0, maar daar hebben ze niks aan. Ze hebben ingezet op twee doelpunten ná de rust. 4-0, 3-1 of 2-2, dat maakt niks uit.

Tot opluchting van de fiksers loopt de score in de tweede helft verder op naar 3-1. Het is met goals in de minuten 61 en 67 redelijk snel geregeld. De weddenschap is geslaagd. Tevreden zijn de mannen toch niet helemaal. Die gekke Oekraïner had wel lef. Door een penalty te geven in de eerste helft had hij geen ruimte meer om er na rust nóg twee te geven. Gelukkig voor Oriechov is het goed afgelopen dit keer. Maar via de tussenpersoon laten ze weten dat hij dit de volgende keer maar beter niet kan flikken. Want dat er een volgende keer komt, staat wel vast. Heb je eenmaal geld aangenomen, dan is er geen ontsnappen meer aan de gokmaffia. Vier dagen na de wedstrijd schakelt het kartel de scheidsrechter alweer in.

Tot een nieuwe fiks komt het echter niet. Nog voor de ontmoeting arresteert de politie de top van de bende. Alleen Rooie Paul weet te ontkomen. De UEFA, die tot dat moment geen flauw idee heeft van de illegale activiteiten, schorst de scheidsrechter onmiddellijk. Die protesteert nog tegenover het hoofd tuchtzaken Peter Limacher: “Ze zeiden dat ik door wedstrijden te manipuleren binnen twee of drie jaar miljonair kon zijn.” Hij vertelt dat hij niet heeft meegedaan en er niks mee te maken wilde hebben. Waarom hij de UEFA dan niet heeft ingelicht? “Omdat ik bang was voor mijn familie.”

Bochum, mei 2010

Beetje bij beetje wordt er na de arrestaties meer bekend over wat er zich heeft afgespeeld. Bendeleider Ante Sapina geeft op 14 mei meer duidelijkheid over de vreemde gesprekken rond de Champions Leagueduels van Debrecen. Acht dagen voor de finale. Die datum kan de boeken in als een historische dag in het voetbal. Dan antwoordt een crimineel voor het eerst bevestigend als hij wordt ondervraagd over corruptie in de Champions League. De matchfixer geeft toe dat er een poging is gewaagd, maar dat die is mislukt. “Omdat de spelers weigerden mee te werken.” Het bedrag 100.000 euro valt. Verpakt in een plastic tas. Die zou de keeper gaan ophalen bij een vertrouweling in Wenen. Maar het was allemaal anders gelopen.

Na het opnemen van de verklaringen is het eerste dat de Duitsers doen de internationale collega’s inschakelen. De Hongaren duiken er direct bovenop. De volgende dag verhoort de politie in Boedapest acht spelers en een makelaar, die veel voetballers van Debrecen onder contract heeft. Niemand geeft toe. In Bochum komen ze ook niet verder. Het verhoren van Marijo Cvrtak levert niks op. “Die wedstrijd was niet gefikst.”

De Duitsers vinden het wel best zo. De wedstrijd heeft niet plaatsgevonden op hun grondgebied en verder moet de UEFA het maar uitzoeken. Ze sturen de bewijzen op richting het hoofdkantoor in Nyon. Daar zitten ze zich net met z’n allen te verkneukelen op het reisje naar Madrid, waar ze vanaf het ereterras de finale zullen volgen. Mooie buffetten, jonge dames op hoge hakken en tussendoor de kraker tussen Bayern en Inter. Nu verstoren die fanatieke Duitsers het feestje. Verhalen over vals spel? Dat is slecht nieuws. De finale is met meer dan honderd miljoen tv-kijkers het best bekeken sportevenement ter wereld. De financiële belangen zijn enorm. Het laatste wat ze kunnen gebruiken, zijn bewijzen dat er corruptie in het spel is.

De dossiers gaan naar de tuchtcommissie. Zij krijgen de opdracht in kleine kring, achter gesloten deuren de boel te onderzoeken. Met stalen gezichten zitten ze op 22 mei op het ereterras. Als Wesley Sneijder laat op de avond de cup in ontvangst neemt staan de bestuurders even op van hun dikke lederen stoelen en feliciteren de Nederlander. Ze klappen als het confettikanon de zwart met blauwe snippers de lucht in knalt. 109 miljoen voetbalfans kijken mee. In de maand erna vinden in achterkamers, buiten het zicht van de tv-kijker, de verhoren plaats over het bedrog.

Nyon, juni 2010

Terwijl in Zuid-Afrika het WK zijn beslag krijgt, maakt de UEFA in het diepste geheim kennis met meneer X, de infiltrant die voor de Duitse justitie werkt. X vertelt over ontmoetingen tussen criminelen en de keeper van Debrecen. Twee dagen voor de wedstrijd tegen Fiorentina en, ja, zelfs een paar uur voor het duel troffen ze elkaar in een bar. Dat kan toch bijna niet waar zijn? De oude mannen bij de UEFA zitten er verslagen bij. Snel vragen ze bij de technische staf van Debrecen het schema van die dag op. Daarin staat waarvoor ze al vrezen: de spelers hadden vrij tussen kwart voor vijf en halfzeven.

Voor de UEFA bestaat geen enkele twijfel: Poleksic en Mészáros spannen samen met de gokmaffia. Ze schorst de twee. Tweeënhalf jaar voor Poleksic, anderhalf jaar voor Mészáros. Dat niet is bewezen dat de orders van de maffia ook daadwerkelijk zijn uitgevoerd, is niet relevant: “Wij verwachten totale loyaliteit van spelers, inclusief openheid over situaties als omkoping, corruptie en fiksen”. Vandaar de “zerotolerancepolitiek. Als vooraf vaststaat hoeveel goals er vallen, dan hebben de fans geen interesse meer om de wedstrijden te bekijken. Dat betekent het einde van het voetbal”.

Geen wonder dat UEFA-baas Michel Platini aan Europa vraagt de voetbalwereld te helpen. Alle experts waarschuwen hem dat er nog veel meer gaat komen. Wie weet hoe ver de bendes al zijn doorgedrongen. In totaal staan op de zwarte lijst van Bochum al 24 internationale wedstrijden. En dat gaat allemaal over één kartel en één jaar. Niemand die weet hoeveel maffiosi zich hiermee bezighouden. Bij toeval zijn ze hierop gestuit, maar echt onderzoek is er nooit naar gedaan. Laat staan dat iemand weet hoe diep ze al in het voetbal zitten. Hard straffen om af te schrikken is de beste optie.

Lausanne, mei 2011

Maar dat pikken de spelers niet. Die zeggen, net als de criminelen in Bochum, dat de Fiorentina Fiks uiteindelijk niet is uitgevoerd. Vol zelfvertrouwen gaan ze in beroep. Eerst bij de UEFA zelf, die de straffen handhaaft, en daarna bij het internationale sporttribunaal TAS. Met succes. Mészáros slaagt erin verwarring te scheppen over de sms die de Kroatische gangsters over hem stuurden. Die zou ook kunnen betekenen: “Nummer 17 was koffie drinken”. Hij laat zijn kamergenoot bevestigen dat hij in de vrije uren op de wedstrijddag gewoon in het hotel was en niet in een bar met criminelen. De rechter van het TAS knikt en vraagt aan de voetbalbond: “Is er nog meer bewijs?” Nee, meer dan telefoontaps, onderschepte sms’jes en verklaringen van een infiltrant heeft de verbaasde UEFA niet. Als dat al niet genoeg is…

Mészáros komt even later opgelucht naar buiten. Als een vrijgesproken man. Het TAS trekt in mei 2011 zijn schorsing in. Debrecen kan zijn salaris weer gaan overmaken. De verdediger mag gewoon weer met rugnummer 17 uitkomen voor de club. De Europa Leagueontmoetingen met PSV heeft hij nog moeten missen, maar hij is wel weer beschikbaar in de voorrondes van de Champions League.

Het beroep van Mészáros maakt pijnlijk duidelijk hoe machteloos de UEFA staat. Zelden is zo nauw samengewerkt met de politie. En dan nog blijken de netwerken bijna niet aan te pakken. Hoe gaan ze de oorlog tegen de fiksers ooit winnen? Zonder speciale politiemachten houdt alles op. De straf van Poleksic blijft wel gehandhaafd. De international van Montenegro mag pas op 1 juli 2012 weer de velden betreden. Hij is pas 29 jaar en wordt direct weer opgenomen in de selectie. Op 23 augustus zien we beide spelers alweer in het veld staan. Tegen Club Brugge, dat met 0-3 komt winnen in Debrecen. Alle doelpunten vallen in de tweede helft, als de thuisploeg al tot tien is herleid na een wilde trap van de Hondurees Ramos op het been van Refaelov. Doelpunten van Blondel, Refaelov en Bacca in de blessuretijd maken de return overbodig.

Debrecen, februari 2013

Als Europol iets duidelijk heeft gemaakt, is het hoe onzichtbaar het bedrog zich afspeelt. De getapte gesprekken zijn al drie jaar oud en er zijn achter de schermen allang processen over gevoerd. Hoewel het zaakje aan alle kanten stinkt, is zowel de voetbalbond als justitie er niet in geslaagd om matchfixing in de Champions League onomstotelijk aan te tonen. Het blijkt in de praktijk nogal ingewikkeld om enerzijds het bedrog in het veld, en anderzijds de daarmee samenhangende geldstromen in kaart te brengen. In dit geval ging het om een opdracht uit Berlijn die uiteindelijk uitgevoerd moest worden in Liverpool en Debrecen. Voor zover de politie in de betreffende landen al geïnteresseerd is, zien ze overal slechts een klein stukje van de puzzel.

Pas nu Europol alarm heeft geslagen, bereikte dit verhaal de internationale media. Debrecen komt in totaal vier keer terug in de dossiers van Bochum. Daar zit ook nog een derde internationale wedstrijd tussen, tegen het Zwitserse Young Boys. Tot op vandaag is onduidelijk of Fiorentina won dankzij een uitblinkende Mutu of dankzij een falende doelman. Debrecen bleef in elk geval puntloos. Fiorentina eindigde als groepswinnaar en werd uitgeschakeld door de latere finalist Bayern München.

De scheidsrechter Oriechov heeft de UEFA wel kunnen aanpakken. Dankzij de opnames die de politie aanleverde, was voor iedereen duidelijk dat de man smeergelden aannam. Je gaat je afvragen hoeveel Oriechovs er rondlopen op de internationale voetbalvelden. Zonder de verklaring van de fikskoning Ante Sapina was de corrupte arbiter waarschijnlijk nooit gepakt. De rol van de scheidsrechterscommissie van de UEFA blijft onduidelijk. Kregen de gangsters hulp van binnenuit? Hoe kon Sapina anders promotie naar een hogere categorie beloven aan de scheidsrechter? Dat is nooit opgehelderd.

DOOR IWAN VAN DUREN & TOM KNIPPING – BEELDEN: IMAGEGLOBE

Een club uit Oost-Europa die de Champions League haalt, is voor de fiksers een geschenk uit de hemel.

Hoe gaat de UEFA de oorlog tegen de fiksers ooit winnen? Zonder speciale politiemachten houdt alles op.