Op een zucht van zijn 25e verjaardag voetbalt Mats Rits bij Club Brugge. Het parcours van de middenvelder, die tien jaar tegen (te) hoog gespannen verwachtingen moest opboksen.
Eind augustus 2015, een verslagje in een krant, na de zesde speeldag. ‘Bijna was hij een speler zonder contract. Bijna was iedereen hem al vergeten. Maar in Gent bewees Mats Rits (22) dat sommigen hem te vroeg afschreven. Twee maanden geleden zag het er nochtans niet naar uit dat de middenvelder nog een plaats had bij Malinwa. Bij de start van de voorbereiding op 24 juni trainde hij mee, maar als enige zonder rugnummer op het trainingspak. Een week later liep zijn contract af en zat Rits zonder club.’
Hij had zich nochtans geen zorgen gemaakt, had de jonge middenvelder een paar dagen ervoor in de catacomben van de Ghelamco Arena gezegd. Op 4 juli was zijn contract verlengd, maar veel vertrouwen sprak daar niet uit: één jaar, met optie voor een extra seizoen. De club twijfelde, nadat hij net als het seizoen ervoor na de winterstop nog amper speelminuten had gekregen. Twee keer goed aan het seizoen begonnen, maar telkens weggezakt.
Dat hadden ze Achter de Kazerne niet verwacht. ‘Hij is Belg, jong, talentvol en rijp om meteen in de ploeg gedropt te worden’, hoopte Fi Vanhoof in januari 2013, toen de 19-jarige middenvelder uit Sint-Katelijne-Waver een contract voor 2,5 seizoenen tekende. Hij had anderhalf jaar met de A-kern van het grote Ajax meegetraind, maar spelen in de Amsterdam Arena was te hoog gegrepen. Na een goed gesprek met Vanhoof en T1 Harm van Veldhoven kon hij, zo vond Rits, zijn carrière nieuw leven inblazen. Reculer pour mieux sauter.
Mats is een slimme speler, die graag de diepte zoekt en een neusje voor de goal heeft.’ Frank de Boer
En, voegde hij er zelf aan toe: ‘Ik beklaag me mijn overgang van Germinal Beerschot naar Ajax niet, want ik heb er enorm veel bijgeleerd, als voetballer en als mens. Maar de tijd is rijp om te gaan voetballen. Ik heb geen garantie gekregen dat ik zal spelen, maar het vertrouwen dat in mij werd uitgesproken, was zo groot dat dit mij een boost zal geven.’
Op het oefenkamp in Spanje maakt hij indruk op zijn nieuwe ploegmaats en Van Veldhoven. Conditioneel in orde, mooie baltoets en een speler die het spel goed aanvoelt, maar na een inloopperiode van zes maanden en een handvol wedstrijden plaatst de T1 een kanttekening. De media verwachten te veel van een speler die pas 20 jaar is geworden. ‘Het is beter als zo’n jongen zich rustig kan manifesteren.’
Stijve nek
Van Veldhoven had zijn naam al geregeld horen vallen toen hij in 2007 en 2008 op ’t Kiel werkte, waar de toen 14-jarige middenvelder als een van de grootste talenten van zijn generatie werd bestempeld. Een zondagskind. Hij begon op zijn vierde, toen dat eigenlijk nog niet kon, maar bij FC Walem was hij meer dan welkom. Met dank aan zijn grootvader, Pros Nuytkens, zelfstandig bouwpromotor en grote bezieler van het clubje in de rand van de Mechelse industriezone. Opa Pros was trots op zijn kleinzoon én geel-blauw, waarvan hij 40 jaar voorzitter was en 35 jaar lang zélf het gras op de drie terreinen maaide.
Op zijn zesde verkaste Rits naar de duiveltjes van SK Lierse, waar hij zijn team seizoen na seizoen naar de titel dirigeerde. Tot de trainer de ploeg liet voetballen in dienst van een grote, kloeke spits: Romelu Lukaku. Het spelplezier verdween. De ballen werden over het hoofd van de middenvelders gekeild richting Lukaku, die zich voorbij de verdedigers naar nog maar eens een karrenvracht doelpunten knokte. Vader Ludo kon het niet meer aanzien. ‘Je krijgt nog een stijve nek van naar die hoge ballen te kijken.’
Zijn zoon wilde vóétballen en gaf nog voor de winterstop aan dat hij op het einde van het seizoen zou vertrekken. Hij mocht voortaan elk weekend thuisblijven… Urbain Haesaert, jeugdcoördinator van Germinal Beerschot, bood hem een vluchtweg. Minder kwaliteit dan in Lierse, dat wel, maar op ’t Kiel ontwikkelde hij andere facetten – duelkracht en loopvermogen – van het voetbal.
Grote voetbaldromen had hij (nog) niet. Want, gaf hij in 2016 toe aan dit blad, op de vraag of hij als kind smoelentrekkers lustte: ‘Amai! Tussen mijn achtste en mijn dertiende at ik er heel veel. Als ik hier in Sint-Katelijne-Waver naar het snoepwinkeltje ging, kocht ik altijd een zak van honderd smoelentrekkers voor drie euro – ik weet het nog goed.’
Maar ondanks de suikerzonden maakt de nummer 10 indruk. Tot ver buiten België. Hij is amper vijftien jaar wanneer jeugdscouts van Real Madrid en Arsenal hem van kortbij volgen, de familie wordt met open armen ontvangen bij Feyenoord en Ajax, dat via zijn Belgische hoofdscout Urbain Haesaert in het verleden al goede zaken – Thomas Vermaelen, Jan Vertonghen, Toby Alderweireld, Stanley Aborah, Tom De Mul… – had gedaan op ’t Kiel. Hij is gegeerd wild. Want: nog geen 16 jaar en dus gratis over te nemen.
Wanneer de familie de ArenA bezoekt, krijgen ze een woordje uitleg van Vermaelen en Vertonghen, maar mama Nancy is er nog niet klaar voor. ‘Ik heb al nachten gepiekerd, want ik wil mijn kind nu nog niet afgeven. Want dan krijg ik binnen dit en twee jaar een Hollander terug’, klinkt het in december 2008. ‘Sommige mensen zeggen: ‘Amai, dat moet toch leuk zijn voor jullie.’ Die horen dan allerlei namen van ploegen. Maar mijn antwoord is: ‘Neen, dat is niet plezant.’ De mensen hebben daar een verkeerd beeld van. Mijn idee is: hij blijft rustig thuis tot zijn achttiende en dan zien we wel.’ Ze zijn er nog niet uit.
Droomdebuut
Ook naast het veld scoort Rits goede punten. Met de vingers in de neus raast hij door de richting wetenschappen aan het College Hagelstein, in het vijfde en zesde jaar wordt de lat nog hoger gelegd: wetenschappen-wiskunde. De belangstelling uit het buitenland blijft, maar in de lente van 2009 – drie maanden voor zijn 16e verjaardag – roept Germinal Beerschot de media naar ’t Kiel: Rits zal, ondanks de interesse van onder anderen Ajax en… Anderlecht, een contract voor twee seizoenen tekenen. ‘Ik heb zes maanden nodig gehad om Rits te overtuigen’, legde Gunther Hofmans, technisch directeur, uit.
‘Bij ons kan hij in zijn vertrouwde omgeving – club en school – blijven, en we boden hem een plaats in de A-kern en speelkansen. Maar: we zijn als club financieel heel diep gegaan.’ Hoe diep? 600.000 euro voor twee seizoenen, weten enkele clubwatchers, die de kwaliteiten van de rechtsvoetige middenvelder inschatten. Plus: technisch goed, prima omschakeling, gestalte, scorend vermogen, infiltraties, gedreven, leergierig, een echte winnaar, goede vista. Min: startsnelheid, kopspel en body.
In de voorbereiding op het nieuwe seizoen, zijn eerste met de A-kern, laat ook T1 Aimé Anthuenis in dit blad zijn licht op de tiener schijnen. ‘De beste positie van Mats zal nog moeten blijken uit zijn ontwikkeling. Hij kan spelen als tweede spits, maar ook centraal op het middenveld, waar hij het zelfs defensief niet slecht doet. Hij is nog piepjong en traint amper twee maanden mee, maar gedraagt zich vrij volwassen voor zijn leeftijd. In de eerste plaats zal hij het geduld moeten tonen en stap voor stap willen vooruitgaan. Van de grote talenten tussen de zestien en de twintig jaar breekt er een aantal door, maar een pak jongens blijft ook hangen bij die status van ‘grote belofte’. Titularis worden zit er nog niet in. Wat niet wegneemt dat je zo’n jongen wel kunt laten proeven van de eerste ploeg, op voorwaarde dat hij daar voldoende atletisch vermogen voor heeft.’
Maar Anthuenis wordt na een desastreuze competitiestart nog in augustus bedankt, een goede maand later – op 3 oktober 2009 – mag de 16-jarige middenvelder onder Jos Daerden tegen Westerlo na een half uur – bij een 0-1-stand – de geblesseerde Daniel Cruz vervangen. Een droomdebuut, gekruid met twee doelpunten en – uiteraard – lyrische verhalen in de Vlaamse media. Hij wordt in één adem genoemd met Romelu Lukaku – ook amper zestien toen hij bij Anderlecht debuteerde – en Maxime Lestienne, Eliaquim Mangala, Kevin De Bruyne of Christian Benteke, jongens die nog voor hun achttiende hun eerste speelminuten in de Jupiler Pro League pakten.
Maar de kapitein van de nationale U17, die na zijn debuut een sms’je van de jongste Lukaku kreeg, reageert opvallend volwassen. ‘Ik moet nog veel leren en ga niet beginnen te zweven.’ En: hij was na de match niet op stap geweest. ‘Ik had op zondag nog wat blokwerk op te halen en in de Carré mag ik trouwens nog niet binnen.’
Bob Browaeys, die al meer dan tien jaar de nationale U16 en U17 leidt, tempert in Sport/Voetbalmagazine de verwachtingen. ‘Rits is een goede speler, dat zeker, maar hij is niet het grootste talent van zijn generatie. Ik heb er in mijn nationale selectie drie of vier lopen die minstens even goed zijn. Ik herinner mij een jeugdtoernooi bij de U17 waarin Rits het heel moeilijk had tegen zijn leeftijdsgenoten. Maar dan merk je dat hij tegen Westerlo wel veel ruimte krijgt, dat zegt misschien ook iets over het niveau van onze competitie. Misschien is dat de verklaring voor de doorbraak van al die jeugdtalenten: het niveau in onze eerste klasse daalde.’
Transfer naar Ajax
Technisch en tactisch klaar voor het voetbal op het hoogste Belgische niveau, maar het lichaam is nog te frêle. Het is een bedenking die zijn trainers – Daerden, Glen De Boeck en Jacky Mathijssen – ook maken. Centraal, als nummer 10, op z’n best, maar daar wordt hij weggeblazen door oudere en vooral sterkere jongens. Zijn lichaam zal, vermoeden ze, pas rond zijn 22e klaar zijn voor het grote werk. En, zegt Daerden: ‘In zijn vrije uren moet Mats in het krachthonk werken, alleen zijn die momenten schaars. Mats zit niet op een topsportschool. Ik zeg niet dat het een verkeerde keuze is om naar een normale school te gaan, maar het is momenteel wel een rem op zijn evolutie als voetballer.’
Maar Rits is ongeduldig en wil méér dan een handvol basisplaatsen en invalbeurten, ook al speelt hij daarin een anonieme rol. ‘Ik heb mijn geloof in de club verloren’, klinkt het in de lente van 2011, waarin de club tevergeefs zijn contract probeert te verlengen. ‘Op training had ik soms het gevoel dat ik zeker ging spelen, maar in het weekend zat ik op de bank of in de tribune. Ik vroeg mezelf dikwijls af: waarom speel ik niet?’
Zijn carrière neemt (opnieuw) een verrassende wending. Bijna vier jaar nadat hij tussen twee seizoenen door met Ajax een toernooitje in Groenlo speelde, verkast hij toch naar Amsterdam. ‘Ik kon ook voor Anderlecht, Utrecht en PSV kiezen, maar bij Ajax was het gevoel het best’, zegt Rits in De Telegraaf, kort nadat hij voor twee seizoenen had getekend. Zijn ambitie is duidelijk: ‘Ik kies voor een opleiding, waarin ik tegelijk aan mijn lichaam kan werken.’
Hij mag in de voorbereiding trainen met de A-kern, 35 man sterk, en houdt zich meer dan staande. Week na week vallen er spelers af, maar Frank de Boer wil de 18-jarige middenvelder bij de hoofdmacht houden. ‘Hij heeft me verrast. Ik kende hem nog niet, maar als tweedejaarsjunior kan hij heel gemakkelijk mee met de grote jongens. Mats is een slimme speler, die graag de diepte zoekt en een neusje voor de goal heeft. Knap’, zegt de Nederlandse trainer, na drie goals in evenveel oefenwedstrijden.
Hij doet het té goed. Het oorspronkelijk plan – wekelijks spelen met de beloften – valt in duigen. Als 19e man schurkt hij zelfs tegen de wedstrijdselectie aan, tot zijn ontwikkeling door een enkelblessure en een stressfractuur in de rug wordt afgeremd. Met Jong Ajax legt hij een bijna perfect parcours af in The NextGen Series, de jongerenversie (U20) van de Champions League, waarin Internazionale in de finale van op de stip net iets beter is.
‘Ik ben bij Ajax zeker een betere voetballer geworden en wil me hier verder ontwikkelen’, zegt hij in de winter van 2012 aan het Algemeen Dagblad, wanneer Ajax hem tijdelijk bij Almere City – tweede klasse – wil stallen. Hij bedankt en kiest voor KV Mechelen, waar hij na een lange inloopperiode pas onder Aleksandar Jankovic en Yannick Ferrera de hoog gespannen verwachtingen zal inlossen. Zoals in zijn Beerschotperiode trouwens was voorspeld: het lichaam zou pas op zijn 22e klaar zijn… Of, zoals hij het in februari 2016 zelf verwoordde: ‘Dit is het eerste seizoen dat ik vind dat ik 30 wedstrijden na mekaar voluit kan presteren.’
Geen twee jaar later geeft Ivan Leko, met wie hij op ’t Kiel nog even samenspeelde, zijn zegen. De statistieken van de middenvelder, die op de drie posities kan spelen, kunnen nog veel beter – 4 goals en 7 assists -, maar de Kroatische T1 kijkt verder: van de spelers die het voorbije seizoen het meeste kilometers afmaalden, zit Rits bij de kopgroep. Op zijn 24e, bijna tien jaar nadat zijn naam door de coulissen van Bernabéu ronkte, zit hij bij een topclub. Een Belgische.
