Door de nederlaag in de halve finale van het WK 2018 en een zege in het wereldkampioenschap garnalenpellen, werden in de zomer van 2018 de muffe Belgenmoppen van onder het stof gehaald. En tussendoor werd de generatie ‘seum’ gecreëerd. Terugblik op de gemediatiseerde ontstaansgeschiedenis van die episode en het pijnlijke spiegeleffect op de Belgische fans.
Hoeveel mensen zouden niet meer weten waar ze waren op 10 juli 2018 rond 23 uur. Die avond overheerste het gevoel dat we een unieke kans hadden laten liggen. Het kwam erop aan om de desillusie te verbijten. Het is nu eenmaal zo dat je niet geheel straffeloos een halve finale op een WK verliest van de grote broer uit Frankrijk.
Terwijl sommige Belgische fans zich verstopten achter hun uitgelopen make-up, kropen anderen snel achter hun scherm om de wedstrijd een verhaallijn mee te geven die het misschien niet verdiende. Van een match die niet veel om het lijf had en beperkt bleef tot een handvol hoogtepunten bleef uiteindelijk één grote controverse over. Het woord ‘seum’ – Arabisch voor venijn – zou een mijlpaal betekenen in de voetbalbetrekkingen tussen Frankrijk en België. Niet het minst door het lichtgeraakte Belgisch publiek dat zijn helden massaal ging groeten op de Brusselse Grote Markt en tegelijkertijd het gevecht met de Fransen aanging op de sociale mediaplatformen.
Winnaars én verliezers namen de wapens op. Vanop een afstand, en met hun smartphones in de hand, bestookten ze elkaar met een scheldkanonnade. De rol van publieksopwarmer was besteed aan Thibaut Courtois, die zonder het zelf te willen het boegbeeld werd van de Belgische seumbeweging omdat hij zich met onverbloemde bewoordingen uitliet over de uitschakeling. Drieënhalf jaar later is iedereen het erover eens dat de doelman van de Rode Duivels als eerste de knuppel in het hoenderhok had gegooid. ‘Het was een frustrerende wedstrijd’, waren de eerste woorden van Courtois aan de RTBF. ‘Frankrijk deed niets en stond met elf te verdedigen op 40 meter van hun doel. (…) Dat is voetbal, iedereen speelt met zijn kwaliteiten. Maar het is jammer voor het voetbal dat België vandaag niet gewonnen heeft.’
Daarna werden er parallellen getrokken tussen het spel van Les Bleus en dat van Panama, een team dat de Belgen eerder in de competitie waren tegengekomen. Die vergelijking was voldoende om de anonieme community managers die zich verschuilen achter de naam van hun media op te hitsen. ‘De verklaringen van Courtois na de wedstrijd verkochten zeer goed’, onthult de beheerder van een zeer actieve online community in Frankrijk. ‘Op het moment dat Courtois ze uitsprak, werd het een gimmick omdat er over heel Frankrijk een consensus heerste over het onderwerp. Als Franse voetbalsupporter kon je onmogelijk verrast zijn door wat Courtois zei. Je kon de ergernis horen in zijn stem en dat is vaak de basis van de beste humor.’
De opluchting die op het gezicht van Samuel Umtiti te lezen was bij zijn doelpunt ging vervolgens ook een eigen leven leiden op de sociale media. ‘De eerste die de term ‘seum’ gebruikte was een invloedrijke twitteraar van Winamax’, zegt Pierre Maturana, redactiedirecteur van het tijdschrift So Foot. ‘Het heeft ons er niet van weerhouden om mee te surfen op de hype, maar we moeten eerlijk zijn en erkennen dat wij het concept in eerste instantie niet bedacht hebben.’
Ik ben een fan van Courtois. Ik vind het geweldig dat hij meteen na de match zegt waar het op staat, maar die hele hetze is wel begonnen na zijn uitspraken.’
De running gag wordt door iedereen omarmd, maar het is inderdaad in de kantoren van het Franse Winamax, de beroemde aanbieder van sportweddenschappen, dat de eerste verwijzing naar de Belgische seum geboren werd. Als reactie op eerdere uitlatingen van Eden Hazard in de Belgische pers, dat hij liever met dit België had verloren dan met Frankrijk had gewonnen, pakte het Twitteraccount van Winamax Sport op 11 juli 2018 om 11.24 uur, oftewel een dag na de wedstrijd, uit met een kwinkslag. ‘De bloedwaarden van de Belgische speler bevatten een hoge concentratie aan ‘seum’. ‘ Foto’s van injectiespuiten en een overvolle Champs-Élysées maken het plaatje compleet.
Commedia dell’arte
Tegenwoordig worden de rangen gesloten bij Winamax en wordt het verzoek van elke nieuwsgierige die zich afvraagt hoe de enorme buzz tot stand kwam, niet-ontvankelijk verklaard. Het gokbedrijf, dat een online moppentapper is geworden op de sociale media, is even loslippig op Twitter als zwijgzaam wanneer er vragen gesteld worden. Er wordt gezegd dat de community managers onder druk worden gezet om aan een hoge frequentie grappen online te gooien. De verschillende officiële accounts publiceren een dozijn grappen per dag in komkommertijd en tijdens grote tornooien loopt dat aantal gemakkelijk op tot een vijftigtal stuks.
‘Niet al hun grappen zijn even funny, maar de mijne ook niet’, geeft een Franse community manager van een ander bedrijf toe, die liever anoniem blijft. ‘Soms komt het geforceerd over. Er zijn momenten dat ik mij schaam over een bepaalde grap omdat ik het zo ver gepusht heb. Maar één ding is zeker: wanneer ik lach met de Belgen, de Parijzenaars of de mensen uit Marseille, op wie we ook veel bashen, is het nooit slecht bedoeld.’
Bij So Foot liep het op een dusdanige manier de spuigaten uit dat de directie de hoofdrolspelers aanmaande om het wat kalmer aan te doen. ‘We hebben een tijdje geleden een bericht gestuurd naar onze community manager om hem te zeggen dat hij moest stoppen met zijn grappen over ‘seum”, aldus Maturana. ‘Het was een gemakkelijkheidsoplossing geworden, een grap die we inderhaast gebruikten bij gebrek aan beter. Maar op een gegeven moment, als het niemand meer aan het lachen brengt, stop je er beter mee. Idealiter geef je er veel vroeger de brui aan. Zelfs de 7-1-nederlaag van Brazilië tegen Duitsland hebben we niet op die manier opgeblazen.’
Hoewel de auteurs de running gag maar matig appreciëren, is het zo dat het in de eerste plaats gevoed werd door de massale en niet altijd even fraaie reacties van de Belgische fans op de sociale media. ‘Voordien beschouwden we de Belgen als een grappig volkje dat met iedereen en ook met zichzelf kon lachen’, zegt de verantwoordelijke van een online community. ‘Wij dachten dus logischerwijze dat dit verhaal snel zou uitsterven, maar uiteindelijk gebeurde het tegenovergestelde. Omdat de grap over de gefrustreerde Belg zoveel reacties teweegbracht hebben we het zo vaak herhaald in de dagen, weken en maanden die volgden. En we hebben het nodeloos gerekt omdat we merkten dat het ego van de Belgen gekrenkt was.
‘Alles was een excuus om het weer op te rakelen. Een maand later, in augustus 2018, kwamen we bijvoorbeeld te weten dat een Belgische vrouw wereldkampioen garnalenpellen was geworden. In Frankrijk werd dat nieuws door alle mogelijke websites opgepikt om er vervolgens op de sociale media mee uit te pakken. Het was bijna de evidentie zelve dat we er iets mee zouden doen.’
Franse superioriteit
De derde helft van Frankrijk-België werd met denkbeeldige bokshandschoenen uitgevochten op de sociale media. De nasleep van de match gaf soms zelfs aanleiding tot een onwaarschijnlijke stroom aan haatreacties. Zoals die ene Parijse sportredactie die maanden na de wedstrijd en op verschillende tijdstippen doodsbedreigingen kreeg op zijn hoofdkwartier. Het tijdschrift So Foot, dat bekendstaat om zijn vaak sarcastische redactionele lijn, werd niet rechtstreeks geïntimideerd, maar de redacteuren waren toch enigszins verrast door de virulente reacties vanuit het Belgische kamp. Het leek wel alsof er niet geraakt mocht worden aan de Rode Duivels.
‘Voor het WK 2018 had ik één keer eerder die rancune gevoeld bij de Belgen’, zegt Maturana. ‘Het was na de vriendschappelijke wedstrijd van 2015 in het Stade de France die jullie met 3-4 wonnen ( 7 juni 2015, nvdr). Die avond werden er in de wedstrijdverslagen harde taal gebruikt. Er was geen goedbedoelde kritiek te vinden en er schuilde vooral veel agressie in de commentaren. Op basis daarvan vond ik de collectieve verontwaardiging na het WK over de Franse provocaties overdreven. Vooral omdat diezelfde mensen ons drie jaar eerder voor van alles hadden uitgemaakt…’
Een gevoel dat min of meer ook gedeeld wordt door Jérôme Cazadieu, redactiedirecteur van de krant L’Equipe. ‘In 2015 zagen we voor het eerst dat België zich ook als een slechte winnaar kon gedragen. In Frankrijk was iedereen verrast omdat de Belg het imago van een gentleman had. En opeens werd de Fransman uitgelachen door de arrogante Belg. Ik denk dat het verhaal rond de ‘seum’ daaruit voortvloeit. Uit een onbewuste of bewuste veronderstelling dat de zogenaamde Franse superioriteit even van kamp was gewisseld.’
Maturana is het daar volmondig mee eens. ‘Toen ik klein was, werd België belichaamd door Scifo, Wilmots en Bodart. Dat waren goede spelers en aardige jongens. Ik ben een fan van Courtois. Ik vind het geweldig dat hij meteen na de match zegt waar het op staat, maar die hele hetze is wel begonnen na zijn uitspraken. Of was het al begonnen tijdens de Parijse jaren van Thomas Meunier bij PSG? Meunier was sowieso een frisse verschijning voor de Fransen. Hij was bij uitstek een goede klant voor de media. Hij was recht voor de raap en hij kon zich goed uitdrukken. Maar op een gegeven moment kregen we een overdosis van de Belgen.’
Lucratieve rivaliteit
Elke rivaliteit dient zijn eigen belangen. Op sportvlak was het Frans-Belgische antagonisme lange tijd eenrichtingsverkeer, maar nu is er sprake van naijver aan beide zijden van de grens. Anno 2021 wordt een Franse nederlaag op gejuich onthaald door Belgen en aan de andere kant van de grens wordt er net niet geapplaudisseerd wanneer België over zijn eigen voeten struikelt. Tijdens het afgelopen EK waren de Franse reacties op de uitschakeling van België in de kwartfinales tegen Italië bijlange niet zo hevig als het Belgische hoongelach na de onwaarschijnlijke uitschakeling van Les Bleus een week eerder tegen Zwitserland in de zestiende finales. Maar de algemene stemming bevestigt wel dat de vijandschap van 2018 nog lang niet gaan liggen is. ‘Ik vind het cool om een rivaliteit te onderhouden’, geeft Maturana toe. ‘En laten we eerlijk zijn: het verkoopt. Je mag er zeker van zijn dat op sofoot.com, maar ook in de papieren editie van donderdag van L’Equipe, er een ‘België-effect’ zal zijn.’
Stel je voor dat België het WK had gewonnen. Elke Franse voetbalsupporter zou dat als een regelrechte klap in het gezicht hebben ervaren.’
Het is de tol van de roem van een natie met een bevolking die bijna zeven keer kleiner is, maar die al drie jaar de eerste plaats bezet op de wereldranking. ‘Qua Europees palmares scoren de Belgische clubs beter dan onze Franse clubs’, zo weet Cazadieu. ‘Stel je voor dat België het WK had gewonnen. Elke Franse voetbalsupporter zou dat als een regelrechte klap in het gezicht hebben ervaren. Het hele seumverhaal is eerlijk gezegd ook de erkenning van een echte rivaliteit die al een paar jaar aan het sudderen is. Het enige wat je van deze eindeloze grap moet onthouden, is dat de opzet van een reële Frans-Belgische rivaliteit de goedkeuring draagt van een meerderheid van de bevolking. Net als na de verloren halve finale van 1982 tegen Duitsland door de aanslag van Harald Schumacher. In 1982 waren we wellicht beter dan onze tegenstander. En misschien was het in 2018 precies andersom. Wat overblijft, is de rivaliteit die je in de boekjes leest. In het voetbal word je de ene dag bedrogen en ’s anderdaags ben je zelf de bedrieger.’
Maar er is een marge tussen dat gegeven en de idee dat België aanstaande donderdag in de halve finale van de Nations League weerwraak zal nemen voor 2018. ‘De echte graadmeter zou een Europabeker- of wereldbekerwedstrijd zijn’, beweert Maturana. ‘Maar ik verwacht dat de wedstrijd van donderdag toch veel zal teweegbrengen, want het zijn nog steeds dezelfde spelersgroepen en dezelfde elf spelers die betrokken partij zullen zijn. Weet je wat? Mensen zeggen dat we chauvinistisch zijn, maar in 2018, waren we erg bang van jullie. Want we beseften hoe sterk België was. We wisten dat België misschien wereldkampioen zou worden mochten wij hen niet kloppen in de halve finales. België had, net als Frankrijk, zomaar met een ster op zijn shirt kunnen spelen. Terwijl jullie historisch gezien altijd onze kleine Belgische buren blijven. Dus voor mij persoonlijk voelt dit verhaal over de seum aan als een opluchting.’ En wellicht is het een Belgenmop als alle andere.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
