Het gratis onlinespel ‘Hattrick’ nadert de kaap van de één miljoen gebruikers. Met meer dan 40.000 spelers in België is het ook hier waanzinnig populair. Het geheim zit niet alleen in het game zelf, maar ook in de ‘community’ eromheen.

Wat moet het onnoemelijk plezant zijn om alles voor het zeggen te hebben in een voetbalclub. Het is een gedachte waarmee veel jongeren rondlopen. Ene Björn Holmér uit Zweden speelde daar handig op in. Hij bedacht ongeveer tien jaar geleden een computerspel waarbij de gebruiker én manager én sportief directeur én trainer kan zijn van zijn eigen voetbalploeg. Een variant op al bestaande spelen, zoals Championship Manager. Hetzelfde, maar anders én beter. Hattrick werd het gedoopt. De formule werd een succes, het succes werd een rage, over heel de wereld.

Het spel

In Hattrick krijg je een fictieve voetbalclub toegewezen die je moet leiden. Je belandt ermee in een bepaalde competitie met andere clubs, die elk geleid worden door een andere speler van Hattrick.

Er zijn vier belangrijke verschillen met enkele andere, gelijkaardige computerspellen. Eén : hierbij speel je online, tegen andere mensen, niet tegen een computer. Twee : het spel vindt in real time plaats. Je coacht je team tijdens de week en speelt elke zondag een wedstrijd met je ploeg, maar kan bijvoorbeeld niet op één dag een heel voetbalseizoen afwerken. Drie : je kan via de spelsite ook contact leggen met andere gebruikers, op forums. En vier : Hattrick bootst de voetbalrealiteit niet na, in die zin dat je er niet voor kan kiezen om de manager van Anderlecht te worden in een competitie met onder andere Genk en Gent. Je hebt evenmin jongens als Steven Dufour of Manasseh Ishiaku onder je hoede.

Het team dat je toegewezen krijgt, mag je zelf een naam geven. Dat levert teams op die bijvoorbeeld ‘De Frambozen’ of ‘De Lelèke Duvels’ heten. En de spelers in je team, die hebben gewone namen, zoals Klaas Renckens of Niels Bakker. Elk van die spelers heeft een bepaald, door het spel toegekend profiel ; allemaal hebben ze op acht vlakken (onder andere ‘conditie’, ‘passen’, ‘verdedigen’ en ‘scoren’) van het spel een waardeoordeel (van ‘onbestaande’ tot ‘goddelijk’) gekregen. Dat profiel kan evolueren.

Op naar het walhalla

Jij moet als trainer de spelers die je onder je hoede gekregen hebt, (specifieke) trainingen geven, zodat ze beter worden. De besten onder je manschappen selecteer je voor de wekelijkse wedstrijd tegen een van de teams uit je reeks en je kiest voor je ploeg ook een opstelling. De match zelf kan je live, minuut per minuut, volgen terwijl hij bezig is. Niet met beelden, maar met korte mededelingen waarin weergegeven wordt wat er gebeurt.

Bovendien moet je ook de financiën van je club beheren. Je begint met een fictief budget van 300.000 euro maar dat bedrag kan je laten aandikken door een goed beleid te voeren : de loonlast van je spelers niet te hoog laten oplopen, je stadion uitbreiden als dat winstgevend kan zijn, overbodige spelers verkopen … Met het geld dat jij ter beschikking hebt, kan jij op jouw beurt dan weer nieuwe, betere spelers kopen die een andere gebruiker in zijn team overbodig acht.

Uiteraard is het de bedoeling om het als trainer en manager zo goed te doen dat jouw team in jouw reeks op het einde van het seizoen op een van de plaatsen staat die recht geven op promotie.

Er wordt in negen divisies gespeeld en elke divisie is opgedeeld in verscheidene reeksen, waarin telkens acht ploegen zitten. Dat geheel heeft een piramidevorm. Hoe lager de divisie, hoe meer reeksen er zijn. Er is één eerste klasse, er zijn vier divisies II, zestien divisies III, … en duizenden divisies IX. Wie begint met het spel, start met zijn team in een van de laagste reeksen en kan dan opklimmen. De eerste klasse is uiteraard het walhalla dat elke Hattrickspeler voor ogen heeft.

Finesses

Naast die basis telt het spel nog onnoemelijk veel finesses, allemaal keurig en uitgebreid uitgelegd in de spelregels, die van Hattrick een stevig en goedwerkend geheel maken. Zo is het geen toeval als een match tussen ploeg a en ploeg b op 3-1 eindigt. “Het draait in feite om statistiek”, zegt Philippe Van der Veken. Hij is een 23-jarige student handelsingenieur aan de universiteit van Leuven en speelt het spel al vier jaar. “De gezamenlijke sterkte van de middenvelders van de twee ploegen bepaalt hoeveel kansen er in de match zijn. Dat aantal kansen wordt recht evenredig verdeeld over de twee ploegen volgens de sterkte van elk middenveld.

“Vervolgens wordt de aanvalssterkte van ploeg a in de schaal geworpen met de verdedigingssterkte van ploeg b en het verschil daartussen bepaalt hoe vaak gescoord kan worden. Stel je dat voor met getallen. Als jij aanvalssterkte ’twintig’ hebt en de ander verdedigingssterkte ’tien’, dan zal jij één kans op twee afmaken.

“Uiteindelijk is het een wiskundige formule die erachter zit, één grote vergelijking met een resem variabelen, die vanzelfsprekend een pak ingewikkelder is dan in mijn simplistische voorbeeld. Tot nu toe is niemand erin geslaagd ze te ontcijferen, ondanks de verwoede pogingen van velen.”

Keurige organisatie

Behalve de solide inhoudelijke fundamenten is er bij Hattrick ook een keurige organisatie. In elk land waar het spel gespeeld wordt, leiden enkele mensen alles in goede banen, de zogenaamde gamemasters. Van der Veken ofte Chrysaetos – in het spel gebruikt iedereen een nickname – is één van de tien Belgische gamemasters. Zij zorgen ervoor dat alles vlot en eerlijk verloopt.

“Ik was nogal actief op een van de forums die bij Hattrick horen, waarop je kan ‘praten’ met andere mensen die het spel spelen”, zegt Van der Veken. “Op een bepaald moment heeft een gamemaster me online enkele vragen gesteld ; hoe oud ik was, wat ik deed en of ik interesse had om moderator te worden, om dus het forum wat in goede banen te leiden. Een van je taken is dan bijvoorbeeld om mensen te bannen die beledigingen uiten. Ik wou dat wel eens proberen.

“Nog wat later werd me door een gamemaster gevraagd of ik zelf gamemaster wilde worden. Hoe ze bij mij terechtkwamen, weet ik niet. Vermoedelijk gebeurde dat op dezelfde manier als die die ik nu hanteer als we een nieuwe gamemaster nodig hebben ; zoeken naar mensen die op de forums positieve bijdragen leveren, moderators die erbovenuit steken en met hen contact opnemen om te zien of ze interesse hebben.”

Gamemasters moeten ten minste tien uur per week kunnen vrijmaken voor hun taak. Die tijd dient voor drie grote dingen. Eén : mails met vragen beantwoorden van spelers en eventuele fouten in het spel rapporteren aan de ontwerpers in Zweden (zie kader). Twee : nieuwe gebruikers aanvaarden en daarbij checken of die al geen ploeg hebben. Elke speler mag maar één ploeg leiden. Een veelgebruikte tactiek om de boel te belazeren is namelijk : één ploeg leiden in een relatief hoge divisie en één in een lage divisie, en dan een relatief waardeloze speler van je ‘goede’ ploeg voor een veel te hoog bedrag transfereren naar je ‘slechte’ ploeg, waardoor de inkomsten van je ‘goede’ ploeg kunstmatig worden opgedreven, terwijl je je ‘slechte’ ploeg failliet laat gaan. De gamemasters checken ook of nieuwe mensen die zich aanmelden, zich in het verleden niet aan dergelijke praktijken bezondigd hebben. En drie : valsspelers, die door de mazen van het net glippen en toch twee ploegen hebben, uit het spel halen. Dat lukt vrij aardig, mede omdat gebruikers van het spel de mogelijkheid hebben om het aan een gamemaster te melden als ze merken dat iemand valsspeelt, en daar ook vlijtig gebruik van maken. Dankzij die sociale controle, stelt Van der Veken, houden valsspelers het niet lang uit in het spel.

Iemand verliest

Kortom, Hattrick is geen amateuristische bedoening. “En dat is waarom de meeste mensen die met Hattrick beginnen, het ook blíjven spelen”, zegt Roel Costermans uit Rumst. “Het zit goed ineen, én er is een goede opvolging voor innovaties in het spel, zodat het boeiend blijft.” Costermans is een dertigjarige bediende bij Aviapartner in Zaventem en speelt het spel sinds mei 2004. Hij belandde bij Hattrick zoals vele anderen : via een vriend die erover verteld had.

“In het echte leven speel ik zelf ook voetbal en ik ben supporter van KV Mechelen. Maar als je naar de basis van het Hattrickspel kijkt, is dat voetbal niet cruciaal. Het had evengoed een hockey- of waterpolospel kunnen zijn. Maar aangezien voetbal een groter publiek bereikt …”

Volgens Van der Veken is het inderdaad net dat voetbalaspect dat veel jongeren naar het spel lokt. “Wat ongetwijfeld ook veel mensen aantrekt, is dat je tegen andere mensen speelt. Als jij je wedstrijd wint, weet je dat er ergens anders iemand verliest. Iemand, geen computer. Tegen mensen winnen schept veel meer voldoening dan het halen van een computer.”

Costermans apprecieert Hattrick vooral omdat het om tactiek draait. “Je hebt geen actual game play, zoals bij PlayStation of FIFA-spelletjes. Daarbij hangt het van je vingervlugheid af hoeveel goals je maakt. Hierbij bepalen niet je duimen hoe vaak je scoort.

Costermans leidt momenteel een ploeg in divisie IV en is bovendien in het spel de bondscoach van de Belgische nationale ploeg. “Ik besteed dagelijks gemiddeld anderhalf uur aan het spel. De helft van die tijd ben ik met de nationale ploeg bezig, de andere helft met mijn eigen team. Bij dat laatste kruipen de meeste uren in het aan- en verkopen van spelers.

Menselijke reacties in fictieve wereld

Ook bij gamemaster Van der Veken loopt het aantal uurtjes dat hij op de site van Hattrick spendeert, aardig op. Twaalf à dertien per week, schat hij. Als hij praat over zijn drijfveer om veel van zijn vrije tijd aan Hattrick te spenderen, zonder daarvoor vergoed te worden, komt hij eerst uit bij de eer om gamemaster te mógen zijn in zo’n groot spel. “Maar eigenlijk aanvaardde ik het vooral omdat ik iets wilde doen voor Hattrick. Ik zit zo vaak op de site van dit spel, dus dacht ik : dan kan ik mijn tijd hier beter zo nuttig mogelijk spenderen.

“En ik heb het ook gedaan omdat ik iets wilde bijleren over de reactie van mensen als hun ploeg wegens valsspelen uitgesloten wordt. Menselijke reacties in een fictieve wereld, ja. Je schrikt er wel van hoe serieus mensen het spel kunnen nemen.”

Dat hij vrij hoog in een organisatie zit waarvan hij nog nooit iemand fysiek ontmoet heeft, daar heeft hij naar eigen zeggen eigenlijk nog nooit bij stilgestaan. “Uiteindelijk, nu je dat zo expliciet stelt, lijkt dat inderdaad misschien wat raar. Maar anderzijds kan je van de community manager (dat is in Zweden het aanspreekpunt voor de gamemasters, naar hem mailen ze als er problemen zijn, nvdr) niet verwachten dat hij constant de wereld rondreist om iedereen te ontmoeten.

De verantwoordelijkheid voor de aanstelling van een nieuwe gamemaster ligt bij de lokale crew van gamemasters. In Israël zijn de gamemasters heel strikt en willen ze iedereen die ze aanstellen, ook in het echt zien. In België zijn we daar vrij laks in.”

Sociaal contact

Ook de spelers onderling weten meestal niet wie aan de andere kant van de computer zit. Desondanks hebben de meeste gebruikers online veel ‘sociaal contact’ met andere gebruikers, via de genoemde forums.

Het is een cruciaal onderdeel van Hattrick, benadrukt Van der Veken. “Dit is eigenlijk een dubbel spel. Je hebt je ploeg, de matchen die je speelt … En daarnaast heb je de ‘community’, zoals wij dat noemen. Er zijn gebruikers die na verloop van tijd totaal geen aandacht meer besteden aan hun ploeg, maar enkel nog op de site blijven om bij de community te horen, om op de forums actief te zijn. Na een tijdje lijkt het immers alsof je de mensen met wie je vaak communiceert op een dergelijk forum, echt kent. Die community wordt door de managers van het bedrijf achter Hattrick trouwens enorm gepromoot.”

“Die community vormt een heel grote plus”, zegt Costermans. “Als je alleen aan een pc zit en je speelt een spelletje als Championship Manager, dan is de fun er na twee à drie uur af. Er leeft niemand mee. Als je een forum hebt, ligt dat anders. Je kan met anderen praten over het spel, maar ook over andere dingen, over je leven. Je kan zeggen : ‘Verdomme, ik ben vandaag geflitst’, dat even ventileren.”

En soms zijn er ook contacten in real life. Van Hattrick uit worden af en toe meetings georganiseerd, waar gebruikers elkaar in het echt kunnen ontmoeten. En af en toe neemt een gebruiker zelf het initiatief. Zoals Costermans enkele weken geleden. “Ik had op een Hattrickforum het idee gelanceerd om met mensen die daar zin in hadden, deel te nemen aan een voetbaltoernooitje in Kontich. In het echt dus. Daar kwam toch wel wat reactie op. Uiteindelijk waren we met twaalf man. We hadden een centraal afspreekpunt gekozen. In het begin was het zo wat … Je kent elkaar niet … Maar dan werd met een grapje het ijs gebroken en we waren vertrokken. De resultaten op het veld waren minder goed, omdat we niet op elkaar waren ingespeeld. Maar plezant was het wel. Verfrissend.” S

Door Kristof De Ryck