Het verhaal van de atlete die haar eigen slagzin niet kon waarmaken. Opkomst en ondergang van de snelste vrouw op aarde.
Op 5 oktober 2007 publiceert Marion Jones een opmerkelijke brief op de voorpagina van The Washington Post: “Ik wil mij verontschuldigen en betuig mijn spijt.” Ze bekent haar bedrog in de rechte lijn naar de Olympische Spelen van Sydney. Ze vertelt dat ze dacht dat haar trainer haar ‘lijnzaadolie’ toediende: “De alarmbel had moeten rinkelen toen hij mij oplegde om tegen iedereen te zwijgen.”
Marion Jones brak als eerste sportvrouw de financiële grenzen van 75.000 dollar per wedstrijd en één miljoen dollar aan reclame-inkomsten. Ze haalde als eerste atlete de cover van het glossy magazine Vogue, gestileerd door modekoning Calvin Klein. Vandaag is ze bankroet en dreigt de cel. Marion Jones heeft zichzelf geslachtofferd op het altaar van het oude, verslindende olympische adagium: citius, altius, fortius. Sneller, hoger, krachtiger. Verstrengeld in het onontwarbare kluwen van marketing en doping, een vernietigende combinatie in haar ratrace naar de roem. Ze leeft alleen nog van wat een mooie herinnering had kunnen zijn als ze haar motto zou hebben waargemaakt: “Ik blijf clean aan de top.”
Flashback naar Florence
Het is een triest moment voor Marion Jones. Op 21 september 1998 overlijdt haar idool Florence Griffith. Heengegaan in haar slaap, op de eerste herfstdag. Op het kruispunt van uitdovend zomerlicht en de paarse vloed van vallende bladeren. Alsof ze die rustige rouw voor zichzelf had geregisseerd. Florence Griffith, net geen 39, de snelste vrouw aller tijden tijdens die onwaarschijnlijke Spelen van Seoel in 1988. Fast Flo. Flo-Jo. De volmaakte vrouw, bionisch in beweging. Een ode aan de onfeilbare schoonheid en de uitdagende sensuele lach. Choreografisch en vrij van kreuken in het zelf ontworpen pak, de centimeterlange vingernagels gestift volgens de kunst der verleiding. Ze opende een nieuw tijdperk voor de vrouw in de sport: natuurlijke elegantie en modieus zelfbewustzijn.
Toch knaagde steeds de verdachtmaking. Anabole steroïden? Viel ze voor het circus van doping en marketing? Florence Griffith gaf de fakkel door aan Marion Jones. Die fixeert zich al op haar sinds haar kindertijd en treft de gevoelige snaar van Griffith en haar man Al Joyner. Ze zien in haar de gedroomde opvolgster nadat ze openlijk haar wens had uitgesproken om de supersonische tijden van de tabellen te kegelen. In haar boek ‘ See how she runs’ snijdt Jones haar dwanggedachte aan. Ze ontmoet Al Joyner voor het eerst bij de uitreiking van de Jesse Owens International Trophy Award, kort na het overlijden van zijn vrouw. De trofee bekroont haar als beste atlete van de Verenigde Staten van het jaar 1998. Ze raakt hem tot tranen toe met haar uitspraak: “Florence zal niet vergeten worden. Ze zal door mij verder leven.”
Tegelijk sijpelt het besef door dat de verdachtmaking omtrent haar prestaties zal gedijen. Door ferme uitspraken legt ze zelf de bedding voor het wantrouwen aan. Ze begrijpt dat wanneer zij – Marion Jones, sinds het WK van 1997 de snelste vrouw ter wereld – de fenomenale prestaties van Florence Griffith verbetert, ze zelf de twijfels rond haar persoon zou voeden. Ze stippelt haar masterplan met precisie uit. Ze is ‘een prachtig verfijnde, intelligente jonge vrouw’, althans volgens de dwingende campagne waarmee haar sponsor Nike de publieke opinie bedwelmt en te grazen neemt. De huivering nestelt zich maar er is geen weg meer terug. Marion Jones belandt in de doodlopende straat naar de roes van de wereldroem. Toch schreeuwt ze zelfverzekerd uit: “Ik blijf clean aan de top!”
Cocktails, jazz en jaloezie
De hel breekt los. De naam is Balco (Bay Area Laboratory Co-Operative), een supplementenlaboratorium uit Californië dat ook de niet-opspoorbare designerdrug produceert. De dopingzenuw barst open. Spinnen in het web: Victor Conte en TrevorGraham. In het dagelijks leven respectievelijk de voedingsleermeester en coach van Marion Jones. Conte duikt voor het eerst op in Sydney 2000 waar hij haar toenmalige echtgenoot CJ Hunter verdedigt tijdens diens beruchte nandrolonpersconferentie. Hij voedt de kogelstotende kolos in zijn bespottelijke ontkenning van de beschuldiging. Drie jaar later loopt Conte tegen de lamp. Hij knutselt met bodybuilderalchemist Patrick Arnold de cocktails in elkaar die een vernietigend effect zullen hebben op de prestaties van een dozijn topatleten, waaronder Tim Montgomery, wereldrecordhouder sprint in 2002, en Kelli White, de gestroomlijnde opvolgster van Marion Jones op het WK van 2003. Conte (°1951) is in de jaren tachtig bassist bij de funkband Tower of Power en toert met de legendarische jazzpianist Herbie Hancock. Hij krijgt via de muziekscene de smaak van de verdoving te pakken.
Een door liefdesjaloezie verteerde gelegenheidscombinatie Hunter/Graham – de eerste lust geen pap van zijn echtscheiding en de tweede hengelt tevergeefs naar een onenightstand met la Jones – opent de verklikkerlijn. De coach stuurt een anonieme brief aan het Anti Doping Agency en signaleert het gebruik van de nieuwste steroïde tetrahydrogestrinone (THG), in het jargon The Clear. Volgens Conte “onopspoorbaar in urine in minder dan een week”. Hunter speelt hem de ampul THG door. Hij spekt in 2000 de bankrekening van Balco voor de anabolen van zijn vrouw.
Grootse dopingzwendel ooit
De Amerikaanse zender ABC News pakt in het praatprogramma 20/20 op 3 december 2004 uit met een onthutsend interview met Conte: “Ik leerde Marion Jones zich in te spuiten. Ze duwde zelf de injectienaald in haar been.” Conte antwoordt vlijmscherp als een journalist hem op de man af vraagt of Marion Jones een dopingzondaar is: “Zonder de minste twijfel.” Zijn bewering dat Jones in Sydney stijf stond van illegale prestatiebevorderende preparaten komt hem letterlijk duur te staan: ze dumpt hem en dient een schadeclaim van 25 miljoen dollar in.
Conte bedient Jones van augustus 2000 tot september 2001 met epo, menselijk groeihormoon, insuline en The Clear, volgens insiders ‘de heilige graal van de sportdoping’. Het harde gegeven dat Jones nooit faalt bij een dopingtest en ook met goed gevolg langs een leugendetector passeert, countert Conte voor het zich aan ABC vol ongeloof vergapende Amerika met: “Er zijn gewoon geen adequate tests voorhanden.”
Aanvankelijk blijft Jones’ verdwazingsgoeroe binnen de grenzen van de wettelijkheid en hij vergaart een fortuin met zijn behandeling van bodybuilders en professionele atleten. Als hij van 1999 af The Clear helpt perfectioneren, rijpt een perfide plan: niet om het geld, maar om de uitdaging. Conte klopt zich in 20/20 openlijk op de borst als meesterbrein van de grootste dopingzwendel ooit. In juli 2005 slaat de openbare aanklager hem met een milde dubbele straf om de oren: vier maanden cel voor samenzwering bij dopinghandel en vijf maanden huisarrest voor witwaspraktijken.
Trevor Graham – voor Jamaica zilver op de 4×400 m tijdens de Spelen van Seoel – verliest zijn positie van hoofdcoach Sprint Capitol USA in North Carolina op 3 augustus 2006. Graham wordt vermorzeld onder de lawine die hij zelf met een steentje aan het rollen bracht.
Trauma uit de kindertijd
Het wordt een gloriemoment voor Marion Jones. Er hangt een elektrische sfeer over het atletiekstadion van New Orleans. Ze piekt naar haar eerste jeugdwereldrecord op de 200 m. Het is 28 juni 1992. Ze benevelt het publiek met haar stijl, die wordt omschreven als een kruising van gymnastiek en sierschaatsen. Haar moeder, flamboyant en uitbundig, kraait het uit van de pret. Marion Jones wuift lachend terug. Haar blik dwaalt over de dansende mensen maar de onmacht verdringt onmiddellijk de hoop: hij is er niet! Ze begrijpt het niet: waarom is haar vader afwezig? Het trauma uit de kindertijd speelt op. Hij verzaakte aan de uitreiking van haar eindrapport op haar twaalfde. Brak zijn belofte om bij haar eerste Sport Award in de zaal te zitten. Vergezelde haar niet naar het populaire programma Good Morning America. Liet haar alleen bij haar eerste Olympic Trials op haar zestiende. Opende geen deur als ze hem wilde bezoeken. Haar vader reageerde nooit op de bedes om aandacht van zijn dochter. George Jones uit Los Angeles laat zijn gezin twee jaar na de geboorte van Marion (12 oktober 1975) in de steek en kijkt amper naar moeder en kind om. Hij terroriseert de familie met kleine en grote pesterijen, breekt op geregelde tijdstippen in en slaat de huisraad aan diggelen. Hij betaalt zelden zijn alimentatie, tot zijn vrouw hem via de rechtbank dwingt tot correct financieel handelen.
Marion Jones warmt zich noodgedwongen op aan haar uitstekende relatie met haar moeder Marion Hulse. Zij stamt af van een verarmd creools aristocratengeslacht op het Ca- raïbische Belize. Ze verliest op haar achtste haar moeder en emigreert tien jaar later naar de Verenigde Staten, maar sukkelt van de ene foute relatie in de andere. Haar eerste huwelijk loopt spaak, zoon Albert blijft bij haar. Na de scheiding van George hertrouwt ze met een man op leeftijd. Zeven jaar later overlijdt hij. Het is 1984, Marion Jones is twaalf. Opnieuw, of nog steeds, vaderloos.
Ze bijt zich vast in de sport en verveelt zich geen seconde op straat. Ze dribbelt de vrienden van haar stiefbroer Albert voorbij in het basketbal en slaat hen weg in het baseball. Maar vooral: ze telt de vijf jaar oudere jongens met gemak uit in de sprint. Haar woede relativeert ze op het veld. Ze tekent haar levensdroom uit: olympisch goud. Doorheen de emotionele frustratie uit haar puberteit raakt ze niet gesparteld. Het grote waarom en het niet bevatten van haar harteloze vader blijven haar parten spelen.
Fris geschoren vrouwengezichten
Na de eerste weelde volgt de weerbots. Het verhaal gaat dat ze in 1992 een willekeurige dopingtest negeert. Volgens haar advocaat bereikt de brief die haar tot de test verplicht haar nooit. Ze heeft een zware schorsing van vier jaar aan de broek en verlegt haar interesse naar het schoolbasketbal. Zo verdient ze een studiebeurs voor de universiteit van North Carolina waar ze een master’s degree haalt in communicatie en journalistiek. Ze leidt haar team naar de landstitel, wordt gezuiverd van de blaam en biedt zich, na intensieve training, aan voor de Spelen van 1996. Een dubbele voetbreuk verhindert haar terugkeer. Dat is slechts een kwestie van tijd. De ervaren Canadese coach Les Gramantik verklaart in 2007 aan de media: ‘Ze was een superieure atlete na haar schoolopleiding. In de jaren tachtig was vrouwensprint een vervuilde sport. Je hoorde zware stemmen en zag fris geschoren gezichten vol acne. Jones was anders. Ze had het niet nodig.” Maar ze treedt wel in de verkeerde voetsporen …
Scepsis en weifeling
Ze kijkt verlangend uit naar de zomer van 2000. Daar zal ze geschiedenis schrijven. Ze is intussen wereldkampioene sprint in 1997 en 1999. Om haar moeder te eren drapeert ze zich zowel met de Amerikaanse als met de Belizaanse vlag. Ze vlucht in de liefde bij CJ Hunter. Nike zet hoog in: vijf keer goud! Sydney zal haar bevrijden van alle frustraties. Bij de lancering van de commerciële slogan ‘Drive Five for Sydney’ verklaart ze zelfverzekerd: “Ik begrijp bedriegers niet.” Haar spieren zijn weerspannig en de stress heeft haar in 1999 enkele keren gekraakt. In de aanloop naar de Spelen houdt CJ Hunter haar blufferig voor “Marion Jones te worden, de snelste vrouw in de geschiedenis.”
In de finale van de 100 m zweeft ze naar goud met liefst 37 tiende van een seconde voorsprong op de Griekse Ekaterini. Voor grotere verschillen op het explosiefste sportnummer moet men de olympische archieven omspitten tot in 1952. Eén dag later daalt het fatum over haar. Het IOC beticht haar man van nandrolonmisbruik tijdens een meeting in Oslo, enkele weken voor de Spelen. Hij betwist het vonnis en loochent de feiten. Ze voelt haar wereld instorten. Ze ziet haar positie in 24 uur keren van goudenmedaillewinnares tot die van vrouw van een druggebruiker. De achterdocht neemt bezit van haar en ze vermoedt vals opzet. Ze bant haar goedlachsheid en hoedt zich voor de buitenwacht. Ze wint de 200 m en 4×400 m. Dan knakt de veer: brons in het verspringen en de 4×100 m. Hoewel geen vrouw op de Spelen ooit een hoger rendement haalt dan zij, valt haar ambitieuze plan in duigen: geen vijf keer goud en haar naam raakt beklad via de scheve schaats van haar man.
De scepsis hangt rond haar en de weifeling klemt zich vast in haar geest, maar ze wuift voor de buitenwereld de schroom weg.
Kind van een rusteloze tijd
Marion Jones zet CJ Hunter aan de deur. Ze trouwt halsoverkop met Tim Montgomery en blijft wegens haar zwangerschap en de geboorte van zoontje Monty in 2003 uit competitie. Dan gaat het van kwaad naar erger. De geplande comeback in Athene valt in het water: uitgerekend zij wisselt fout in de 4×100 m. Montgomery wordt ontmaskerd als gretige afnemer van Balco. Een relationele breuk is niet te vermijden, maar ‘de snelste man’ sleurt zijn ‘snelste vrouw’ mee in een zaak van bankfraude en geldverduistering. Haar laatste poging tot wederopstanding – zomer 2006 in het Amerikaanse kampioenschap – strandt op epo. Talrijke disputen en een resem rechtszaken met ex-begeleiders pluimen haar bankrekening.
Haar nieuwe man Obadele Thompson – brons voor Barbados op de 100 m in Sydney – huwt haar in 2007. Uit ware liefde, want op haar rekening prijkt nog welgeteld 2000 dollar. Ze hikt aan tegen een gevangenisstraf van zes maanden wegens leugens in het Balcoschandaal, maar de openbare aanklager eist tot vijf jaar. Het IOC heeft al haar olympische medailles opgeëist en zal haar 160 negatieve dopingtests alsnog onderzoeken.
Marion Jones is een kind geweest van het tijdperk van de rusteloosheid in de risicosamenleving van de late jaren negentig. De adrenaline moest stromen, 24 uur op 24, in de doldraaiende sportindustrie, met als gevolg een verhoogde toevlucht tot pep- en kalmeermiddelen.
De Amerikaanse media zetten haar desondanks neer als een atlete met aangeboren supertalent, dé beste sinds Griffith – want de grote paradox blijft dat haar scherpste sprint dateerde van voor haar oplichterij – die in haar obsessie voor citius, altius, fortius niet het zelfvertrouwen bezat om haar slagzin waar te maken: “Ik blijf clean aan de top!”
Het worden sombere tijden voor Marion Jones. S
door raf willems – beelden: reuters
