De voorbije dagen is de WK-kwalificatiecampagne voor Rusland 2018 op gang getrapt. Dat toernooi lijkt nu al met allerhande moeilijkheden te kampen.
Het EK 2016 ligt nog niet zo ver achter ons, maar we richten de blik reeds op het WK 2018. Al loopt momenteel nog niemand echt warm voor de eindronde in Rusland en de vraag is of dat überhaupt nog zal veranderen. Er zijn dan ook heel wat hindernissen die een ideaal toernooi in de weg staan. Of lijkt dat alleen maar zo? Wij overlopen de problemen.
1 GEEN EXTRA SFEER VAN THUISFANS
Een groot toernooi heeft altijd een extra troef als het gastland ver geraakt. Zuid-Korea op het WK van 2002 is daarvan een goed voorbeeld. Heel het thuisland danst in zo’n situatie mee op de golven van het succes van het nationale elftal, wat voor een unieke sfeer zorgt. Maar de kans dat we over twee jaar gedurende een maand enthousiaste Russen zullen zien, lijkt eerder klein. Want Rusland is simpelweg geen toernooiploeg. Daar waar de Sovjet-Unie een gevreesde tegenstander was op elk groot landenkampioenschap, is Rusland niet meer dan een meeloper die al blij mag zijn als hij de groepsfase overleeft.
Enkele cijfers om de Russische onmacht op grote toernooien te illustreren. De Gouden Adelaars tekenden sinds de val van de Sovjet-Unie in 1991 slechts driemaal present op een WK: in 1994, 2002 en 2014 (zie kaderstuk). Telkens zaten ze na de groepsfase alweer op het vliegtuig naar huis. Het EK ligt de Russen wat beter. Sinds 1996 misten ze alleen Euro 2000, al was de groepsfase ook op Europese kampioenschappen bijna altijd de eindhalte. Bijna, want op het EK van 2008 in Zwitserland en Oostenrijk verrasten de troepen van bondscoach Guus Hiddink door in de kwartfinales Nederland uit het toernooi te knikkeren. Latere winnaar Spanje was een ronde verder dan wel te sterk, maar de Russen hadden met hun krachtig en technisch voetbal naam en indruk gemaakt. ‘Die match tegen Nederland gaf een vertekend beeld’, zegt Boris Bogdanov, voetbaljournalist bij de Russische website Sportbox. ‘Alleen tegen Oranje hebben we uitstekend gespeeld. Voorts was het eerder matig. Die generatie was zelfs niet veel beter dan de huidige. Vergeet ook niet dat we ons pas kwalificeerden voor het eindtoernooi nadat Engeland thuis had verloren van Kroatië, dat zijn ticket al beet had.’
Toch leek dat EK het keerpunt in het Russische voetbal te worden, want in de nasleep van dat toernooi versierden heel wat titularissen een transfer naar de Premier League. Joeri Zjirkov, de stoomtrein op de linkerflank, trok naar Chelsea, terwijl aanvallers Dinijar Biljaletdinov en Roman Pavljoetsjenko hun geluk gingen beproeven bij Everton en Tottenham. Arsenal verleidde dan weer het kroonjuweel van die Russische generatie, Andrej Arsjavin. Een onverdeeld succes werd het niet. De ene Rus hield het al wat langer uit dan de andere, maar uiteindelijk keerden ze allemaal met een onvoldoende terug naar het thuisland. ‘Ze konden zich moeilijk aanpassen, vooral omdat ze de taal amper spraken’, verklaart Bogdanov. ‘Al was Zjirkov ook vaak geblesseerd en had hij met Ashley Cole een stevige concurrent. En Arsjavin maakte volgens mij de foute keuze door naar de Premier League te gaan. In Engeland gaat het negentig minuten op en neer en dat ligt hem niet. Dat gold eigenlijk ook voor Biljaletdinov en Pavljoetsjenko. Al had Arsjavin veel meer talent dan die twee.’
Sinds die knalprestatie in 2008 kende Rusland geen exploot meer op een groot toernooi. Op het recentste EK pakte het amper één puntje in een groep met Engeland, Wales en Slowakije, waarna bondscoach Leonid Sloetski – die zijn baan bij de Russische federatie combineerde met het trainerschap bij CSKA Moskou – de handdoek in de ring gooide. Misschien moeten de Russen zich optrekken aan Zuid-Korea. Dat land had voor 2002 nog nooit de groepsfase van een WK overleefd, maar schitterde voor eigen volk en sneuvelde pas in de halve finales.
‘We zijn niet bij voorbaat verloren’, houdt Bogdanov er de moed in. ‘Het thuisvoordeel stimuleert altijd. En scheidsrechters fluiten ook altijd in het voordeel van het gastland. Als we ook in die omstandigheden falen, wordt het WK van 2018 een nog veel grotere ramp dan het EK in Frankrijk. En dat was al een drama.’
2 FANS LIGGEN OVERHOOP MET EIGEN SELECTIE
In de EK-selectie van Rusland zat welgeteld één ‘buitenlander’: Roman Neustädter, verdediger bij Schalke 04. De overige 22 spelers lagen allemaal onder contract in de Russische Premjer Liga. Een probleem, volgens minister van Sport en bondsvoorzitter Vitali Moetko: ‘Want het EK toonde het niveau van het Russische voetbal aan en dat is eerder laag. We hebben geen toppers in onze nationale selectie. Het niveau van onze competitie moet omhoog, maar Russische spelers moeten zich ook ontwikkelen in het buitenland.’ Volgens Bogdanov is dat probleem moeilijk op te lossen: ‘De jonge Russen zijn niet goed genoeg voor Europese topclubs. En ze gaan ook niet naar kleinere teams, want die kunnen de lonen niet betalen die de jonge gasten in Rusland verdienen. Ik volg Moetko als hij zegt dat er iets moet gebeuren, al zal elke inspanning te laat komen om er op het WK van te kunnen profiteren. De voetbalfederatie moet minder obsessief bezig zijn met dat WK en denken op langere termijn.’
Op clubniveau staat Rusland momenteel zevende in de UEFA-ranking (achter Spanje, Duitsland, Engeland, Italië, Frankrijk en Portugal – voor Oekraïne en België). En in de top 30 van de individuele clubrangschikking is Zenit Sint-Petersburg de enige Russische vertegenwoordiger op de zestiende plaats. Op zich nog geen dramatische cijfers, maar het grootste probleem is dat Russische clubs hun goede prestaties vooral danken aan buitenlandse spelers. Dat vertelde Nicolas Lombaerts (sinds 2007 in dienst bij Zenit) eerder deze zomer ook in dit blad: ‘Centraal achteraan stelde bondscoach Sloetski op het EK ouderdomsdekens Sergej Ignasjevitsj (37) en Vasili Berezoetski (34) op. En dat was de beste keuze, gewoon omdat de beste centrale verdedigers in de Russische competitie buitenlanders zijn. Ook de andere spelers in de selectie waren de best mogelijke opties.’
Lombaerts weet waarover hij spreekt. Kijk naar zijn eigen werkgever, waar behalve de Rode Duivel ook nog de Argentijn Ezequiel Garay en de Portugees Luis Neto de boel gesloten houden. En bij de andere topclubs is het niet anders: Vedran Corluka (Kroaat, Lokomotiv Moskou), Serdar Tasci (Duitser, Spartak Moskou), Artur Jedrzejczyk (Pool, Krasnodar), Andreas Granqvist (Zweed, Krasnodar), Ragnar Sigurdsson (IJslander, Krasnodar)… Alleen regerend kampioen CSKA Moskou – de club waar Sloetski nog steeds T1 is – is daarop de uitzondering. Daar vormden trouwe soldaten Ignasjevitsj en Berezoetski vorig seizoen het hart van de verdediging.
Ook op het aanvallende front is het zeker niet al Rusland wat de klok slaat in de Premjer Liga. In de top 10 van de topschuttersstand van vorig seizoen stonden slechts vier Russen. Fjodor Smolov van Krasnodar voerde de lijst aan met 20 goals, maar voorts schitterden vooral buitenlanders zoals de Nederlander Quincy Promes, de Braziliaan Hulk (die naar Sjanghai verhuisde) en de Nigeriaan Ahmed Musa (inmiddels Leicester City).
Uiteraard spelen er wel goede Russen in de eigen competitie, maar geen enkele van internationale klasse. Of het zou Alan Dzagojev van CSKA moeten zijn. Maar na zijn uitstekend EK in 2012 (met drie goals) volgde een flets WK. Op het recentste EK was de 26-jarige aanvallende middenvelder er door een blessure niet bij. Ook Igor Denisov ontbrak, al is de middenvelder van Dinamo Moskou wel al 32. ‘Wij hebben geen jonge sterren, zoals België met Kevin De Bruyne en Eden Hazard. Dzagojev zou dat kunnen zijn, maar lijkt eerder een eeuwig talent. Oleg Sjatov, een middenvelder van Zenit, beschouwen we als een van de beste Russen van het moment.’
Feit blijft: de Russische selectie mist kwaliteit. Na de dramatische 3-0-nederlaag en bijbehorende uitschakeling tegen Wales op het EK zou inmiddels ex-bondscoach Sloetski zijn spelers streng hebben toegesproken: ‘We are shit.’ Zo denkt het eigen volk er ook over. Enkele fans startten een petitie om alle Russische EK-gangers van Frankrijk te weren uit toekomstige selecties. Ze verzamelden inmiddels al ruim een miljoen handtekeningen.
3 GEEN OPVOLGING VOOR HOOGBEJAARDE SELECTIE
Als het voetbal in een land in een dipje zit, wordt de hoop al snel gevestigd op jong talent. Maar ook op dat vlak is er weinig hoopvol nieuws voor de Russen. Lombaerts: ‘Er is hier geen goede doorstroming. Jong talent zit er niet aan te komen. Ik vrees dan ook het ergste voor Rusland over twee jaar.’ Bogdanov gaat er dieper op in: ‘Ons jeugdvoetbal kampt met twee grote problemen. Men is er geobsedeerd door resultaten in plaats van kinderen gewoon goed te leren voetballen. Ten tweede worden jongeren niet uitgedaagd. In onze eerste klasse moeten er minstens zes Russen op het veld staan. Daardoor krijgen sommigen een basisplaats – en een goed contract – in de schoot geworpen en kennen ze amper of geen concurrentie.’
Dat gebrek aan kwalitatieve jongeren is een gigantisch probleem, want de huidige selectie – die al niet overloopt van talent – is naar voetbalnormen hoogbejaard. Op het voorbije EK was de gemiddelde leeftijd van de troepen van Sloetski 28,83 jaar. Alleen de Ieren (29,39) waren ouder. Aleksandr Golovin van CSKA was met zijn 20 jaar de benjamin van Rusland. Voorts was geen enkele speler in de Russische selectie 25 of jonger. Meer zelfs: liefst negen voetballers waren de 30 al gepasseerd toen het EK op gang gefloten werd.
In 2015 bereikten de Russische U17 wel de halve finales op het EK en in datzelfde jaar verloren de U19 de finale op het EK. Maar die spelers zijn in 2018 amper begin twintig en daar kun je geen team rond bouwen. Stanislav Tsjertsjesov, ex-doelman van onder meer Spartak Moskou en sinds kort de nieuwe bondscoach, staat voor een bijzonder moeilijke opgave.
4 IMAGO-PROBLEEM
‘Als de Russen Marseille niet kort en klein hadden geslagen, dan hadden we zelfs niet geweten dat ze meegedaan hadden aan het EK.’ Een tweet van Stadion-commentator Floris Geerts die de Russische EK-deelname samenvat. Niemand herinnert zich nog het gelijkspel tegen Engeland en evenmin het erbarmelijke spel tegen Slovakije en vooral Wales. Maar de hallucinante beelden van de veldslag in de Franse havenstad blijven wel bij. Het stemt tot nadenken bij mensen die overwegen om over twee jaar richting Rusland te trekken. Ronan Evain is politicoloog en specialist als het over Russisch hooliganisme gaat. Hij liet onlangs in L’Equipe zijn licht schijnen over de situatie: ‘Die ‘fans’ zien hooliganisme als een sport an sich. Ze zijn enorm georganiseerd en getraind. Het zijn geen dronkemannen die beginnen te vechten. Ze kwamen vooral naar Frankrijk om te doen wat ze in Rusland niet kunnen: knokken in een stadscentrum. In Rusland houden ze hun agressieve uitspattingen vooral in bossen, op een afstand van de bewoonde wereld.’
Kan allemaal goed zijn, maar de Russische hooligans – een alliantie van de diverse clubs – lieten maanden voor de start van het EK al weten dat ze keet zouden schoppen in Frankrijk. Kwestie van te laten zien dat zij de nummer een zijn op het vlak van hooliganisme, en niet de Engelsen. De kans dat ze die ’titel’ over twee jaar willen verlengen, is niet ondenkbaar. Op sociale media verschenen de afgelopen maanden al meerdere posts van hooligans die verwijzen naar de volgende wereldbeker. Die posts bevatten filmpjes of foto’s van de EK-rellen, met daarbij uitspraken als: ‘Als de Engelsen ons aanvallen in 2018, geraken ze nooit levend terug thuis.’
Bijkomend probleem: lang niet alle politici veroordelen dat geweld. Igor Lebedev, die in het bestuur van de Russische voetbalbond zit en lid is van het organiserend comité van het WK 2018, tweette na de veldslag in Marseille: ‘Goed gedaan jongens, ga zo door. Jullie hebben de eer van het vaderland verdedigd.’
FARE Network (Football Against Racism in Europe) trok al aan de alarmbel. Het maakte een rapport tijdens het EK en was niet mals voor de Russen: ‘De Russische overheid moet ingrijpen. Gezien de goed georganiseerde acties van de hooligans in Frankrijk is de vrees gegrond dat ze ook zullen toeslaan op de Confederations Cup in 2017 en het WK in 2018. Er was niet alleen het pure geweld, maar sommige Russische fans droegen ook kleding met racistische symbolen en bezondigden zich herhaaldelijk aan racistische spreekkoren, zoals apengeluiden.’
Bogdanov besluit niettemin met een hoopvolle noot: ‘Volgens mij zal het WK zonder grote problemen verlopen. De Russische hooligans zullen het niet durven om toestanden zoals in Marseille te herhalen. De autoriteiten zullen er alles aan doen om zoiets te vermijden. Ze beschouwen het WK als een enorm prestigeproject. Heel belangrijk voor het imago van Rusland. En voor dat van Vladimir Poetin.’
DOOR PHILIPPE CROLS – FOTO’S BELGAIMAGE
